ASML blijkt vat vol verrassingen

Van cleanroom tot bestuurskamer en van de nieuwste ontwikkelingen op de chipmarkt tot een mislukte erp-implementatie, in het boek ‘Focus, De wereld van ASML’ beweegt journalist Marc Hijink zich achter de schermen bij chipmachinefabrikant ASML uit Veldhoven. Hij omschrijft de bedrijfsgeschiedenis, portretteert de hoofpersonen en analyseert hoe ASML onderdeel is geworden van een geopolitieke machtsspel tussen de VS en China.

Hijink volgt als tech-journalist van NRC al zo’n vijftien jaar ASML. Na een reportage die hij voor de krant over het bedrijf schreef, ontstond het idee voor een boek. Om de wereld van ASML te beschrijven, volgde hij het bedrijf sinds 2021 van binnenuit en nam in 2023 schrijfverlof op om verder onderzoek te doen en het boek uit te werken. Hij vloog de wereld over om locaties te bezoeken en sprak betrokkenen, politici en hoofdpersonen in de chipsector. Tipje van de sluier: Haagse politici komen regelmatig langs in Veldhoven en bemoeien zich zelfs met het overnamebeleid van ASML.

Het boek stelt scherp op de technologie achter ‘de meest complexe machine’ op aarde. Hijink slaagt erin om met heldere illustraties en in klare taal technisch zeer ingewikkelde processen helder uit te leggen. Zoals het belichten van silicium met ultraviolet licht in de euv-machines van de Veldhovense chipmachinebouwer. Het complexe apparaat waarmee chips voor smartphones worden gemaakt. Hij schetst ook de grillige ontwikkeling van het bedrijf ASML dat uitgroeide van Philips-spin-off tot monopolist. Ook wordt er ingezoomd op de politieke spanningsboog waarin ASML opereert sinds technologische voorsprong de geopolitieke agenda van de VS en China op scherp heeft gezet.

Erp-debacle

In ‘Focus, De Wereld van ASML’ wordt ‘het machtsspel om de meest complexe machine op aarde’ in een toegankelijk verhaal gepresenteerd. Het biedt ict’ers een helder overzicht van de innovaties en doorbraken binnen de technologie van lithografie, ofwel het etsen van transistorlijnen in silicium waardoor chips ontstaan. Ook voor bedrijfskundigen, ondernemers en leidinggevenden is het boek interessant omdat het de ontwikkelingen en groeipijn blootlegt die passen bij een startup die uitgroeit tot een miljardenbedrijf. Daarin blijken doorzettingsvermogen, focus op innovatie, investeringen en de relatie met toeleveranciers cruciaal voor het succes.

Achter de schermen gaat het er niet altijd alleen maar hightech aan toe. Zo verslikte ASML zich in 2021 lelijk in een erp-implementatie. Hijink tekent op dat het bedrijf met de knapste koppen van Nederland en de wereld er niet in slaagde om een nieuw distributiecentrum en erp-systeem in gebruik te nemen. Door grote problemen moest het teruggrijpen op pen en papier en de bereidwilligheid van medewerkers om bij te springen om spullen op tijd op hun plek te krijgen.

ASML is gezien de beurswaarde het hoogst gewaardeerde bedrijf van Europa, maar dat is niet zomaar bereikt. De technici en partners van het bedrijf blijken regelmatig met elkaar overhoop te liggen. Ook zijn de banden met de toeleveranciers, zoals lenzenmaker Zeiss, sterker dan een huwelijk. De bedrijven geven elkaar op vertrouwen inzage in hun technologie en strategie en zijn technisch, strategisch en financieel sterk vervlochten.  Hoewel de soms grote verschillen in de bedrijfscultuur, zoals Duitse degelijkheid en Nederlandse koppigheid, flink kunnen botsen, heeft dat ook bijgedragen aan de chipmachines die in Veldhoven worden gemaakt, beschrijft Hijink.

Wennink en Van den Brink

Uiteindelijk draait het in een hightechbedrijf ook gewoon om de mensen die er werken en de beslissingen die zij nemen. De portretten van de huidige hoogste bestuurders van ASML, die het bedrijf samen leiden en zojuist hun pensioen hebben aangekondigd, zijn treffend. Ceo en bestuursvoorzitter (president) Peter Wennink is een diplomaat die handig laveert tussen het belang van chipontwerpers en toeleveranciers en die in de internationale chipsector, die tegenwoordig onderdeel is van geopolitieke gevoeligheden, zowel met de Amerikanen als Chinezen in gesprek blijft.

Cto en bestuursvoorzitter (president) Martin van den Brink, wiens hoogtechnische blik vijftien jaar vooruit reikt en waarop miljardeninvesteringen zijn gebaseerd, blijkt een onaangepaste techneut die met zijn botte Hollandse nuchterheid en niet sociaalwenselijke gedrag klanten, partners en collega’s soms schoffeert. Hij komt er door zijn uitmuntende en onmisbare kennis meestal mee weg.

‘Focus, De wereld van ASML’, van uitgeverij Balans is een aanrader voor iedereen die meer wil weten over chipmachines, ondernemerschap in de techsector en zaken doen in de internationale techwereld die onder geopolitieke hoogspanning staat.