De grootschalige WW-fraude bij het UWV was prominent aanwezig in ‘last week’s news cycle’. Een belangrijke bouwsteen onder deze uitkeringsfraude is adresfraude. Door een eigen adresadministratie bij te houden los van de bevolkingsadministratie faciliteert het UWV fraude. En dit is al sinds 2011 bekend. Morgen, dinsdag 16 oktober 2018, kan de Tweede Kamer er een einde aan maken.
Vorige week kwam Nieuwsuur met een tweetal uitzendingen over de WW-fraudecarrousel: zes maanden werken, drie maanden WW. En repeat. In de maandag-uitzending legden drie uitzenders uit hoe dat werkt. Ook vertelde een hoogleraar dat het enorm helpt dat UWV de eerste drie maanden een nieuwe WW’er niet lastig valt en dus niets doet aan datagedreven toezicht. In de dinsdag-uitzending vertelde ikzelf kort hoe gemakkelijk het is om het fraudepatroon dat Nieuwsuur heeft onthuld te valideren. Ook vertelde dat UWV niet alleen wegkijkt van fraudes maar zelfs voorzieningen voor fraudevaststelling tegenwerkt en actief verwijdert.
Donderdag debatteerde de Kamer over de WW-fraude, plenair en urenlang. Het resultaat is een tsunami van onderzoeken bij UWV, van zachte cultuur tot harde ict. Minder opvallend was de motie van SP-Kamerlid Jasper van Dijk die minister Koolmees oproept om het UWV te verbieden om nog langer een eigen adresregistratie bij te houden en volledig over te gaan op de BRP, de centrale, landelijke adresregistratie onder verantwoordelijkheid van het ministerie van BZK. Dat die motie er komt is geen toeval want fraude met adressen is de basis voor WW-fraude door arbeidsmigranten. Eerder liet Nieuwsuur al zien dat er flatappartementen bestaan waar vele tientallen Polen wonen – administratief dan.
Tien jaar geleden kwamen dat soort adresfraudes voor. Nu niet meer, want iedereen (ook hier legaal verblijvende buitenlanders) zit in de BRP en de gemeenten speuren actief naar adresfraude. Het UWV houdt zich hier buiten en saboteert zodoende de nationale gegevenshuishouding terwijl ze tegelijk een safe space voor buitenlandse adresfraudeurs creëren. Die flatjes met tientallen Polen zitten namelijk alleen in de systemen van het UWV. Zo niet dan zou er al lang een gemeenteambtenaar hebben aangeklopt.
UWV: Niets nieuws onder de Nieuwsuur-zon
Dat UWV fraude faciliteert door een eigen adresadministratie bij te houden is niets nieuws. Eerder was hetzelfde onderwerp al in het nieuws in 2011, zeven jaar geleden dus. Het ging toen niet om WW-fraude maar om zogenaamde spookburgers, mensen die misschien niet eens bestonden maar wel een uitkering opstreken. In die tijd kregen de gemeenten, Amsterdam voorop, voor het eerst aandacht voor fraude in hun bevolkingsadministraties. Toen duidelijk werd dat 8.500 Amsterdammers bij UWV een uitkering kregen die niet eens als burger bij de gemeente bekend waren resulteerde dat in een heftige strijd tussen de gemeente en het UWV.
In 2011 stond nog niet ter discussie dat UWV zelf een adresregistratie bijhield. De reden daarvoor was dat legaal verblijvende buitenlanders nog niet in de bevolkingsadministratie zaten maar werden geregistreerd door de Belastingdienst. Weliswaar verstrekte de Belastingdienst de gegevens van deze mensen aan UWV, maar anders dan wordt geclaimd kunnen UWV en Belastingdienst elkaars bloed wel drinken. Daarbij is het voeren van een eigen administratie ook wel zo prettig want het levert autonomie, werk en budget op. Daarom werd afgesproken dat UWV adresverschillen zou gaan terugmelden aan de gemeenten – wat al verplicht was maar wat UWV gewoon vertikte. In 2012 meldde toenmalig minister Henk Kamp dat alles op orde was: UWV zou haar administratie openen voor de gemeenten. Echt waar.
Nu, in 2018, blijkt dus dat het hele verhaal onwaar is of tenminste niet meer waar. UWV houdt niet alleen nog steeds een eigen adresadministratie bij maar geeft de gemeenten (en vermoedelijk iedereen) de bestuurlijke middelvinger, zo meldden vorige week de gemeenten Westland, Den Haag en Rotterdam. Dat UWV zich blijft gedragen alsof ze alleen op de wereld is blijkt ook heel mooi uit de cijfers die de RvIG, de beheerder van de centrale bevolkingsadministratie publiceert over terugmeldingen vinden we dat UWV over heel 2017 vijf keer meldt dat er iets misschien niet in orde is. Dat is 0,0174 procent van alle 28.734 terugmeldingen in 2017. De Belastingdienst, de RDW en de SVB doen in 2017 samen meer dan 13.000 terugmeldingen. In 2018 zakt het percentage meldingen vanaf UWV zelfs tot nul, maar de meest recente rapportage loopt slechts tot eind maart dus wie weet.
2011-2018. De wereld verandert, UWV niet
Tussen 2011 en 2018 is de wereld van de bevolkingsadministratie ingrijpend veranderd. Hoewel het grote moderniseringsproject dat in 2011 al gaande was totaal is mislukt is de registratie van niet‑ingezetenen overgegaan van de Belastingdienst naar de gemeenten. Nederlanders en legaal aanwezige vreemdelingen belanden allen in één centrale database en zijn sinds 2016 voor elke afnemer opvraagbaar, mét hun adresgegevens. Er lijkt dus voor UWV geen enkele reden meer om door te gaan met een kostbare en fraudegevoelige eigen adresadministratie. Maar zo werkt dat dus niet.
UWV: Niet controleren loont
Hoe het wel werkt blijkt uit deze brief die minister Koolmees op 1 oktober jl. aan de Kamer zond. De eerste vraag die natuurlijk moet worden beantwoord is waarom UWV überhaupt een nog een eigen administratie bijhoudt. Namens het UWV meldt de minister daarover het volgende: ‘Voor personen die korter dan vier maanden in Nederland zijn, geldt dat in de BRP alleen het buitenlands woonadres staat geregistreerd.’ We hebben het bij de Nieuwsuur WW-fraude dus over personen die minstens zes maanden in Nederland hebben gewerkt en die geacht worden om beschikbaar te zijn voor de arbeidsmarkt. De Belastingdienst had al lang geregeld dat de wet was aangepast of dat er een apart adrestype in de bevolkingsadministratie zou zijn opgenomen. Zo niet het UWV. Dat stuurt minister Koolmees naar de Kamer om de strohalm die UWV nog in handen heeft aan de man te brengen.
Om de Kamer gerust te stellen stelt de minister niet voor om de adresadministratie af te schaffen maar om er juist meer geld tegenaan te gooien: controles, adresvergelijkingen, samenwerking met de gemeenten, verbeterde integratie met de bevolkingsadministratie. Alles mag, zolang het maar niet leidt tot afschaffing van de eigen adresadministratie.
Wat we hier zien is de ultieme perverse prikkel. Als wat hier voorstelt gebeurt, komt er extra geld uit Den Haag met een sexy ‘fraudebestrijding-label’ erop geplakt. Als straks de ophef weer voorbij is en de prioriteiten veranderen wordt het extra geld weer in andere dingen gestoken want niet-controleren behoort tot de corporate identity.
We herinneren ons allemaal de ING bank die naliet om te controleren op witwassen: 775.000.000 euro boete en een topman (niet de topman) weg. Als ING aandeelhouder kan ik zeggen dat dat pijn doet, maar ik weet ook dat het helpt. Bij de overheid werkt dat heel anders. Daar levert nalatigheid juist geld op. Dat is wat de 1-oktober-brief van minister Koolmees laat zien.
De Kamer slaapt niet meer
Nieuwsuur heeft laten zien hoe adresfraude aan de basis kan liggen van uitkeringsfraude. Hoewel de belangstelling voor de WW-fraude door de uitzendingen van 8 en 9 oktober was verschoven van adresfraude naar de onwil van UWV om fraudesignalen op te volgen, probeerde ikzelf in een interview met BNR om die adresfraude niet uit beeld te laten verdwijnen. Ik vermoed verder dat vanuit de gemeenten Kamerleden zijn gewezen op de adresadministratie van UWV als bron van fraude. Hoe het ook is gelopen, er ligt nu na zeven jaar een motie die, indien aangenomen, het UWV volledig opneemt in het stelsel van basisregistraties, voor wat betreft persoonsgegevens dan. De geschiedenis sinds 2011 laat zien dat dit een majeure stap is.
Hoewel de motie is ingediend door oppositiepartij SP is de kans groot dat de motie wordt aangenomen. Ga maar na: Het CDA is de kampioen van de gemeenten. VVD en D66 zijn indirect ook gecommitteerd. Binnenkort bespreekt de Kamer een initiatiefnota van VVD en D66 die voorstelt om de burger middels een ‘informatiekluis’ werkelijk greep op de eigen persoonsgegevens te geven, wat een definitief einde in zou luiden voor elke vorm van eigenstandige persoonsadministratie van overheidsorganen. Die initiatiefnota kunnen ze natuurlijk intrekken wanneer ze nu UWV haar eigen adressenbestand laten behouden. Zo zitten we dus al op een Kamermeerderheid. Alle reden voor optimisme dus.
UWV: de adresadministratie voorbij
Afschaffing van de eigen adresadministratie en de processen er omheen scheelt geld. Het niet optuigen van een controlecarrousel rond die adresbestanden scheelt nog veel meer geld. Natuurlijk is dat niet eind-goed-al-goed. Zonder ingrijpen zal UWV nog steeds geen melding doen van signalen van verkeerde adresopgaven. Uitkeringsfraude zonder adresfraude zal blijven bestaan, ook omdat UWV zoals Nieuwsuur liet zien actief niet controleert. Dat signalen van uitkeringsfraude waarover UWV rapporteert kinderlijk eenvoudig te detecteren zijn betekent niet dat ze nu gaan worden gedetecteerd en opgevolgd. Natuurlijk komt er nu druk om in te grijpen, maar noch het UWV noch het Kabinet moet eraan denken dat er opeens een paar miljard aan fraude boven water komt. Dan zijn de Haagse rapen pas echt gaar. Nee, het meest waarschijnlijke scenario is dat de problemen worden ‘weggemanaged’. Wat er daarna gebeurt, toont de geschiedenis van de adressenadministratie tussen 2011 en 2018.
UWV wordt zoals gemeld de komende maanden onderworpen aan een hele serie onderzoeken, ‘misbruikrisico’s’, ‘big data analyses’, ‘organisatiecultuur’ maar ook de ‘communicatie tussen UWV en het ministerie van SZW’. Die laatste vind ik uitermate interessant. Hopelijk begrijpen we dan wie – UWV of het ministerie – die arme minister Koolmees met een brief naar de Kamer heeft gestuurd om de UWV adressenadministratie voor de volgende zeven jaar te redden. De mensen die hier achter zitten zou direct de deur moeten worden gewezen, ongeacht waar en hoe hoog bij UWV of het ministerie zij zitten.
Dit artikel sluit dus af met een echt cliffhanger of een whodunnit. Het woord is morgen aan de Kamer als over de ‘adressenmotie’ wordt gestemd. Daarna is het woord aan minister Koolmees. Ik wil hem hierbij al een tip meegeven: “kijk ook naar die andere adressenadministratie bij UWV die ook niet wordt gedeeld en waarin de adresgegevens van minstens vijftien miljoen mensen zitten.” Wordt hoe dan ook vervolgd.
Klinkt bijna als een spannend jongensboek.
De werkelijkheid blijkt altijd weer absurder dan iemand kan verzinnen.
UWV lijkt een wereld op zichzelf maar dan wel van buitenaf betaald. De tob en flop mannen en vrouwen van het UWV realiseren ze zich blijkbaar niet dat de gemiddelde burger niet op deze geldverspilling zit te wachten.
Wie denken ze wel dat ze zijn.
Het zou toch mooi zijn als dit machtsvertoon gebroken wordt.
Zou zo maar eens kunnen dat iedereen 1 procent meer loon netto uitbetaald krijgt.
Want als deze fraude weg is en er dus eigenlijk 20 procent minder werkelozen zijn zou er daarmee ook 20 procent minder WW premie betaald hoeven te worden.
Daarnaast kan een deel van de administratieve krachten nuttiger ingezet worden want de adreswijzigingen worden dan automatisch bijgehouden.
Zoveel fouten door UWV. zo enorm veel geld oneigelijk uitgekeerd. en bovenop alles weet het UWV (en daarnaast iedereen) het al jaren!
Wie krijgt hier nu een tik op zijn vingers voor? Er moeten toch koppen rollen voor deze blamage en het ondermijnen van ons vertrouwen in overheid en politiek?
afz een boze burger
En de Nederlander is weer de dupe, de uitkeringen moeten weer omlaag, Den Haag heeft geconstateerd dat juist met de huidige lage werkeloosheid de kosten door uitkeringen ongekend hoog zijn, het is nu al inzet voor de nieuwe begroting.
Trap om te beginnen alle managers, bestuurders enz bij het UWV de straat op (zonder enige vergoeding!) wegens incompetentie, en wat mij betreft voor de rechter brengen wegens fraude, immers als je geen stappen onderneemt, sterker nog UWV-medewerkers die het signaleerden kregen expliciet opdracht om er niets mee te doen! (Is bewezen!)
En die Koolmees doet ook niets.
Moet ik als Nederlander de Belastingdienst eens voor 100 euro proberen te tillen…moet je kijken wat er gebeurt!
Buitenlandse werknemers zitten normaal gezien helemaal niet in de BRP.
EU-burgers hoeven zich namelijk niet in te schrijven om in een ander EU-land te werken
Zij mogen bijvoorbeeld gewoon vanaf een camping of vakantiehuisje aan het werk.
De WW stelt wel dat WW-gerechtigden beschikbaar moeten zijn voor de Nederlandse arbeidsmarkt maar niet dat ze ingeschreven moeten staan in de BRP.
Zelfs Nederlander zullen niet altijd ingeschreven staan en houden dan toch recht op WW
Zie bijvoorbeeld: https://www.akoost.nl/nieuws/staat-u-niet-ingeschreven-met-een-brp-adres
Als iemand zich meldt bij het UWV met een adres dat niet in de BRP staat heeft het UWV eigenlijk geen poot om op te staan.
Bovendien mag iemand met een uitkering zich laten vertegenwoordigen door iemand anders (bijvoorbeeld omdat hij/zij de taal niet machtig is) en is het UWV dan VERPLICHT alle post gewoon naar die wettelijke vertegenwoordiger te sturen die gewoon een postbus kan gebruiken.