Plasterks’ BRP getruukte zwanenzang

Vandaag om 15.00 uur debatteert de Commissie Binnenlandse Zaken over de antwoorden die vertrekkend minister Ronald Plasterk heeft gegeven op een spervuur van Kamervragen. We zien weer de uitsteltactiek die de minister al sinds 2013 hanteert, maar dan met daaraan toegevoegd een wuivende middelvinger richting de Kamer. Die minachtende nonchalance maakt hem kwetsbaar.

Vorige week kreeg minister Plasterk het enorme aantal van 110 Kamervragen over zijn Basisregistratie Personen. Maandag kwamen de antwoorden. Dinsdag plaatste Computable een eerste snelle analyse. Vandaag om 15.00 uur is er een debat dat live kan worden gevolgd op www.tweedekamer.nl.

Betrokkenen en ict-nieuwsjunkies kunnen hier de antwoorden vinden met in de comments mijn commentaar. Dit artikel biedt een korte bespreking van de meest interessante punten. Steeds verwijs ik daarbij naar de nummers van de Kamervragen.

Eerst en vooral: goed nieuws voor zzp’ers!

Veel lezers van Computable zijn zelfstandige ict’ers. Voor hen is er heuglijk nieuws. Wie een rechtsbijstandverzekering heeft en op uurtje-factuurtje basis voor de overheid werkt kan deze opzeggen. De Kamer vraagt of het mogelijk is om de betrokken ict’ers aan te pakken (vragen 32 en 34). Welnu, dat kan niet. De eigen juristen van het ministerie melden dat wie werkt op basis van een inspanningsverplichting niet valt aan te pakken als die inspanning tot niets leidt.

De concrete vraag (79) om de hoofdverantwoordelijke, de heer Franke van Franke Interim Management BV, aan te pakken wordt niet beantwoord omdat het een persoon betreft. Zzp’ers of adviseurs met eenmans-bv’s zijn niet civielrechtelijk aan te pakken. BRP topbaas Franke wordt overigens goed beschermd omdat hij ook andere klussen voor het ministerie doet (vraag 34).

De adviesbedrijven: Gartner en KPMG

Een hele serie vragen (49, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 78, 84, 101, 103) gaat over de aansprakelijkheid voor Gartner voor het rampzalige doorstartadvies uit 2013. Al die vragen worden doorgeschoven naar de volgende minister. Nog steeds gaat de minister niet in op de brief van Gartner waarin ze doodleuk melden dat ze wel hebben begroot dat de BRP-software voor 32 procent gereed was, maar niet naar de softwarekwaliteit zelf zouden hebben gekeken. Zelfs het meest digibete Kamerlid zal zich afvragen hoe je kunt vaststellen dat software voor X procent klaar is maar niet weet of die software überhaupt wel af te bouwen is (nee dus).

Als niet-jurist durf ik toch wel te stellen dat een schadeclaim tegen Gartner serieuze kans van slagen maakt, maar of dat gebeurt? Van het ministerie hebben we niets te verwachten. Hopelijk hebben de Kamerleden kennisgenomen van de geslaagde megaclaim van de SVB op Capgemini.

Ook over softwarecontroleur KPMG worden vragen gesteld. Een vraag (76) gaat over het feit dat KPMG in haar rapportages steeds positief is over de steeds beter wordende softwarekwaliteit terwijl het BIT deze neerzet als een total loss. De minister geeft doodleuk aan dat hij geen idee heeft hoe zoiets kan en dat is ongehoord. Bedenk dat het oordeel van het BIT direct heeft geleid tot het nemen van een verlies van honderd miljoen euro! Als ergens uit blijkt dat er hier een politiek besluit is genomen dan is dit het wel. Overigens ben ik van mening dat het BIT-oordeel klopt en KPMG, net als Gartner, heeft opgeschreven wat minister Plasterk wilde horen. KPMG zou dan mogelijk net zo aansprakelijk zijn voor schadeclaims als Gartner en Franke.

Het BIT-advies: een politiek doodvonnis?

Het BIT stelde in zijn advies vast dat de softwaregeneratoren waarmee de BRP was gebouwd en die in 2015/2016 zijn vervangen door handmatige code (de ‘skelettransplantatie‘) nooit hadden gewerkt. De minister heeft op vragen van VVD Kamerlid Ingrid de Caluwé de Kamer aantoonbaar voorgelogen. Volgens Plasterk waren de generatoren juist een groot succes en waren ze geheel conform plan vervangen.

Op twee vragen (10 en 68) naar hoe dat zit komt geen antwoord. Dat antwoord zal moeten komen van een commissie die een feitenrelaas moet samenstellen. Let wel: minister Plasterk verwijst naar een verhaal dat hij zelf de Kamer op de mouw heeft gespeld en dat hij zelf heeft verdedigd naar een commissie die hem over een half jaar gaat interviewen. Er zijn bewindslieden voor minder heengezonden.

BIT-adviezen: niet te vertrouwen volgens Plasterk

Misschien weet u nog dat er een minister Van der Steur was die bij moeilijke vragen zijn ambtenaren voor de bus gooide. Welnu, vertrekkend minister Plasterk doet hetzelfde als de Kamer vraagt (1 en 3) hoe het kan dat het BIT in 2015 positief is over het slagen van het BRP programma en dat programma in 2017 totaal in stukjes hakt. Plasterks antwoord komt er op neer dat het eerste rapport een soort vingeroefeningetje was waaraan niet teveel waarde moet worden gehecht.

Het laatste, negatieve rapport is dus het juiste. Misschien moet Plasterk maar hetzelfde zeggen over Gartner, want die huur je normaliter in om advies te krijgen over tooling. Op het gebied van applicatiesoftware zijn het beginners, maar hun volgende advies aan de overheid wordt straks vast beter.

Balletje-balletje met een doofpotcommissie

Behalve om het plukken van graaiconsultants (motie Van Raak) vroeg de Kamer begin juli ook om een feitenrelaas (motie Özütok). Dat was een slimme zet want een onvolledig of onwaar feitenrelaas is even gevaarlijk als een volledig en correct feitenrelaas. Vorige maand meldde Plasterk dat er toch geen feitenrelaas zou komen omdat de Kamer steeds voorbeeldig door hem was geïnformeerd. (Hop, weer bijna drie maanden tijd gewonnen.) Daarmee gaat de Kamer niet akkoord en dus komt er toch een feitenrelaas. Plasterk doet daarbij in de inleiding van zijn antwoordbrief opeens alsof hij nooit heeft gezegd dat een feitenrelaas overbodig was. Sterker, hij werkt al een hele tijd aan het opzetten van een commissie die dat als taak meekrijgt.

Naast doorzichtige geschiedvervalsing wordt hier ook een listig spel gespeeld. De minister had al besloten tot het instellen van een commissie van wijzen die zich bezig zou gaan houden met bezinning over ‘hoe verder”’. Hoewel ook daarvan onduidelijk is of die commissie bestaat – Computable krijgt geen antwoord op vragen daarover – is het duidelijk dat het doel ervan is om de oorlog binnen gemeenteland onder controle te krijgen. Zo’n commissie is dus een soort verzoeningscommissie en de mensen die je daarvoor zoekt zijn verstandige mensen met kennis van Rijk en gemeenten. Het behoeft geen betoog dat mensen die daarvoor geschikt zijn volstrekt ongeschikt en onwillig zullen zijn om de onderste BRP-steen boven te krijgen in een explosief feitenrelaas. Elke insider die zoiets doet kan daarna wel inpakken. Er is hier overduidelijk sprake van een doofpotstrategie (vragen 107 en 109).

Software vrijgeven? Echt niet!

Naast een feitenrelaas is er nog een grote dreiging voor oncontroleerbare ophef en dat is de BRP-broncode. Als deze code met de bijbehorende documentatie wordt vrijgegeven kan tamelijk objectief worden vastgesteld of de BRP-broncode een total loss was of dat het BIT-advies er totaal naast zat en er een levensvatbaar systeem is vermoord. De Kamer begrijpt dat en stelt er vele vragen over (33, 35, 36, 37, 43, 67, 86, 89, 102).

Minister Plasterk heeft toegezegd de broncode en de technische documentatie beschikbaar te stellen voor iedereen die dat wil. Wat je dan eigenlijk verwacht is dat de bestaande omgeving wordt bevroren en toegankelijk gemaakt. Dat kan ook heel gemakkelijk omdat er al zo’n omgeving bestaat (kijk hier) waar alle ontwikkelaars en leveranciers hun producten plaatsen. Maar nee hoor, het vrijgeven van de broncode gaat maanden vergen en wordt straks gepubliceerd op www.rijksoverheid.nl. Alles wijst er dus op dat er straks iets onbruikbaars gaat worden vrijgegeven.

Maar ook als Plasterks trukendoos voor een keer gesloten blijft wordt wezenlijke informatie achtergehouden. Plasterk geeft alleen de laatste versie van de code vrij. Zou hij alle eerdere versies vrijgeven dan kan immers hard worden aangetoond dat de Kamer vanaf 2013 tot 2017 continu grof is voorgelogen. Denk daarbij alleen al aan het generatordrama waarvan alle sporen in de meest recente versie van de code zijn uitgewist. Net als bij het feitenrelaas is er ook bij het vrijgeven van broncode sprake van trucs en schijnbewegingen. Op vragen van Kamerleden om ook eerdere versies vrij te geven wordt uiteraard verwezen naar het werk van de ‘onafhankelijke’ commissie die hiernaar zal gaan kijken bij het opstellen van een feitenrelaas.

De Kamer aan zet. Vanmiddag om 15.00 uur!

Ik heb hier de belangrijkste en wat mij betreft meest groteske delen van de antwoorden van de minister besproken. Volledig ben ik in het geheel niet. Zo heb ik nauwelijks iets gezegd over vragen waarop helemaal geen antwoord komt. Zo worden alle vragen over de periode vóór Plasterks aantreden in 2013 niet beantwoord. Kennelijk is er een soort van Rutte II reboot geweest in 2013. Even ernstig is dat er geen antwoord komt op de vraag hoe het kan dat de invoering en inbeheername van de BRP honderd miljoen euro gaat kosten. Iedereen in gemeenteland vermoedt dat deze schatting door de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) op verzoek van Plasterk is afgegeven maar het komen met een alibi is een klusje voor de volgende minister.

Samenvattend heeft de Kamer op haar 110 vragen overwegend antwoorden gekregen die neerkomen op uitstellen en negeren. Het is daarom te verwachten dat er van de kant van de Kamerleden enig vuurwerk richting de minister gaat komen, dus wie tijd en zin heeft moet vooral kijken. (Ik twitter op @ReneJanV.) Tegelijk is kritiek op een minister die volgende week in zijn tuinhuis zit al snel symbolisch. De vragen die er echt toe doen is of minister Dr Ronald Plasterk van de Kamer mag wegkomen met een feitenrelaas door een fopcommissie en het onder de pet houden van de broncode waarmee bewezen kan worden dat hij verantwoordelijk is geweest voor een in wezen frauduleus ict project. Laat de Kamer dit lopen dan hoeft niemand de komende jaren meer te rekenen op het zelfreinigend vermogen van onze overheid. Onder Rutte III zullen er nog vele ict-projecten mislukken, maar een fiasco dat zo goed gedocumenteerd is als de BRP komt niet snel meer voorbij.