In een artikel van 17 juli is te lezen dat de VS kentekens van auto’s vastlegt langs de gereden weg. Op die manier weet de overheid van iedere autorijder te traceren wanneer en waar iemand geweest is. Ook in Nederland is dat al jaren heel gebruikelijk. Sterker nog, uit eigen ervaring weet ik dat er een ‘lijntje’ ligt van Rijkswaterstaat via de RDW naar de belastingdienst en het Cjib.
Enige tijd geleden, vlak voor de oplevering van de verbrede A2 tussen Utrecht en Amsterdam, kreeg ik een brief van Rijkswaterstaat. Daar stond in dat mijn auto met kenteken xx-yyy-z in een bepaalde periode meerdere dagen per week tijdens de spits was gesignaleerd op het traject Utrecht – Amsterdam en terug. Met de vraag of ik, als regelmatige bestuurder van die auto, interesse had om mee te doen met een ‘file mijden project’.
Ik zou dan een paar euro per keer krijgen als ik buiten de spits zou rijden. Dat bedrag per keer was hoger naarmate ik in één week vaker buiten de spits zou rijden. Daar hoefde ik dan niets anders voor te doen dan mijn rekeningnummer en twee keer mijn naam in te vullen op een web formulier van Rijkswaterstaat (RWS). Hierna was het een kwestie van geautomatiseerd turven door RWS. En na afloop een bepaald bedrag overboeken naar het eerder ingevoerde rekeningnummer. Dat was met die ene klik allemaal geregeld!
Gebruik van privé gegevens
Niet alleen dat, ook werd ik erop geattendeerd dat ik met die ene klik ook meteen akkoord gaf voor het gebruik van mijn privé gegevens voor dit project. Hoezo privé gegevens en akkoord geven voor gebruik? De gegevens hadden ze toch al?!
Immers, het spel begon met een brief waarin stond in welke periode ik hoe vaak gebruik heb gemaakt van de A2 tussen Utrecht en Amsterdam. Om dat voor elkaar te krijgen hebben de camera’s van Rijkswaterstaat toch meerdere kentekenkiekjes moeten maken. Waarna de naam van de kentekenhouder opgevraagd is bij de RDW. Immers privacyregels kennen ze daar niet want iedereen mag gratis de auto gegevens opvragen die horen bij een bepaald kenteken. Alleen als je er ook een naam en adres bij wil hebben kost het je een paar euro.
Hoe dan ook, uit die gegevens bleek dat het kenteken op naam stond van een leasemaatschappij. Vervolgens is er een verzoek gegaan naar die leasemaatschappij met de vraag wie de ‘regelmatige berijder’ is – zo heet dat officieel. Waarna de leasemaatschappij contact heeft opgenomen met mijn toenmalige werkgever. Die heeft vervolgens mijn naam en adres doorgegeven.
Kijk, zo makkelijk gaat dat tegenwoordig?! Als burger heb je er helemaal geen omkijken meer naar!
De toekomst
Daarop doorredenerend met mijn technisch, nerd(ish) brein: was er laatst niet een hooglopende discussie rondom rekeningrijden? Met een automatische verrekening via een of ander kastje in de auto? Volgens mij onzin – dat kastje is nergens voor nodig. Overal hangen camera’s die kentekens van auto’s registreren. Of is het je nog niet opgevallen dat je bij een moderne parkeergarage naar buiten kan rijden zonder bij de slagboom je parkeerkaart te gebruiken?
Voor de overheid is het verder een formaliteit: iedereen via een web formulier en DigiD laten tekenen voor de automatische betaling van de kosten voor het weggebruik op een bepaald traject en gaan met die banaan!
Of nog beter, koppel het aan een automatische betaling van je boetes voor te hard rijden. Immers, de traject controles zijn er klaar voor. Als tegenprestatie hoef je dan géén administratie kosten te betalen omdat een acceptgiro niet meer nodig is. Lijkt me wel zo fair. Niet dan?
Misschien heeft het nut om eens met een jurist aan de tafel te gaan zitten om te kijken of er een zaak tegen RWS is hard te maken wegens het misbruiken van RDW gegevens.
Dit is nl. weer een zoveelste voorbeeld waarbij de overheid denkt misbruik te maken van de onwetendheid en gegevens met elkaar gaat koppelen terwijl van origine nooit zo was bedoeld. Tenminste dat is het officiële verhaal maar wel degelijk ingecalculeerd.
Als burger kan je hierover je schouders ophalen, maar je kan ook op zijn minst bij de verkiezingen rekening houden met het feit dat bepaalde partijen wél voor de privacy voor burgers opkomen. Maar ook een donatie doen of het actief meehelpen met (digitale) mensenrechten organisaties behoort tot de mogelijkheden.
Ach, dezelfde discussie speelde rond de invoering van het EPD. De vermeende kostenbesparingen daarvan waren voldoende om privacy naar het tweede plan te verwijzen. Daar werd de burger gesust met bij voorbaat al onhoudbare garanties en twijfelachtige verbeteringen van de gezondheidszorg.
En inmiddels wordt EPD links en rechts stilzwijgend en ongecontroleerd ingevoerd.
Bij de koppeling tussen RWD en CJIB is tenminste de handhaving van de wet nog een justitieel steekhoudend argument.
Als je geen eigen auto meer hebt is dat problem ook opgelost . . . .
Het gemak waarmee het schenden van de privacy geaccepteerd wordt is nogal verontrustend. Een werkgever die zonder expliciete toestemming gegevens van werknemers deelt met derden overtreedt volgens mij de regels.
Maar ook de overheid maakt zich hier steeds vaker straffeloos schuldig aan door persoonsgegevens te verzamelen en te verwerken waarvoor geen toestemming is verkregen. Het doel heiligt blijkbaar alle middelen en betreffende genoemde trajectcontrole zitten er trouwens ook nog wel wat ‘bugs’ in.
Dat er technisch steeds meer mogelijk is wil nog niet zeggen dat we het ook allemaal moeten doen. Want voor je het weet zit de lucht vol met allerlei slimme camera’s die geheel autonoom tot straffen over gaan.
Elk jaar wordt er om en nabij de 1 miljard aan verkeersboetes geind. Dat kan zo geautomatiseerd (?) worden dat je seconden na een vastgestelde overtreding je een SMS krijgt dat je bekeurd bent en dat het bedrag van je bankrekening is afgeschreven. En dan optimaliseren door een GPS tracker in je auto te verplichten die exact bijhoudt waar je rijdt en dus weet wat daar de maximum snelheid is. Is dat wat we willen? (Of kan mag kiezen voor een instelling die je snelheid altijd begrensd aan wat je ‘black box’ aangeeft.)
En wat die administratie kosten betreft hoef je die niet te betalen, daar is al een rechterlijke uitspraak over geweest. Als iedereen dat gewoon stug volhoud dan zullen ze er vast wel mee ophouden. (De boetes worden toch wel verhoogd dus wordt dat uiteindelijk toch verrekend.)
@Johan: haha, en als je je SMS tijdens het rijden checkt krijg je nog een boete 🙂
@Ewout: Eens. Het gemak waarop we dit accepteren is griezelig, gemak wint het van vrijheid.
@Will: Heerlijk artikel om te lezen. Zo pak ik ze graag mee.
@Henri:
Bedankt 🙂
@Ewout:
Deels heb je gelijk – het is makkelijker om “niets” te doen dan een klachtenprocedure op te starten.
Alhoewel ik soms ook het idee heb dat klachtenprocedures, zeker die van de overheid en financiële instellingen, opgezet zijn om het gebruik te ontmoedigen. Altijd vol begrip maar zelden een reactie als “we gaan er werk van maken. Over 3 maanden informeren we u over de voortgaan/resultaten”.
@Johan:
Die GPS tracker heeft het merendeel van de bevolking al in de vorm van een navigatie systeem als dan niet in combinatie met een smartfoon. De rest is een formaliteit.
@Peter en Wim:
Juridisch zal het vast wel allemaal kloppen.
Maar zelfs al zou dat niet zo zijn, je moet als burger eerst een jurist in de arm nemen om daarachter te komen.
Er bestaat bij de overheid geen loket waar je terecht kunt met een vraag als “Kan iemand mij uitleggen welke juridische onderbouwing hier bij hoort?”.
De enige mogelijkheid is een klacht indienen en het tot een rechtzaak laten komen.
🙂
Will.
Vroeger werd iedere Nederlander geacht de wet te kennen of zich er in ieder geval bij twijfel aan te houden. Nu is het andersom en daar wordt dus flink misbruik van gemaakt, zeker als het gaat om privacy. Volgens mij ligt hier dan ook een mooie kans om het begrotingstekort wat te verkleinen.
Helaas maakt ook uitvoerende overheid zich regelmatig schuldig aan overtredingen. Soms wordt dit door nationale ombudsman aan de kaak gesteld maar vaak blijft dit straffeloos. Er is dus sprake van rechtsongelijkheid waarbij ook nog eens onder valse voorwendselen onze privacy verder afgebroken wordt. Gemak dient de mens en die mens dient blijkbaar de overheid, niet andersom want Rutte zei al: ‘De staat is geen geluksmachine’.