Met het afschaffen van de opkomstplicht is er een groot risico dat een hele generatie de titel van dit stuk niet begrijpt. Zelfhulp en Kameradenhulp is de militaire variant van EHBO die een gewonde zich zelf verleent of welke hem (haar was een uitzondering) gegeven wordt door kameraden. Zeg maar een soort van mantelzorg op het slagveld waarbij de ‘mantelriempjes’ vaak gebruikt moesten worden om bloedingen te stelpen of spalken te improviseren.
Nu voor iedereen duidelijk is waar Zelfhulp en Kameradenhulp voor staat zal het niet moeilijk zijn om te begrijpen dat hier creativiteit en zelfredzaamheid bij nodig was. Hoewel dit stuk niet over de uitdagingen te velde met de zorg gaat, zijn er echter wel parallellen te trekken tussen wat was en wat komen gaat als gevolg van het Lenteakkoord. Want hierdoor komt meer nadruk te liggen op zelfmanagement en eigen regie thuis, omdat het aantal bedden en loketten (de verschillende schotten) in de zorg verlaagd moeten worden.
Digitalisering van de zorg
Om de uitdaging van ‘meer voor minder’ in de zorg op te lossen lijken partijen hun hoop gevestigd te hebben op technologie. Bij de herinrichting van het zorglandschap wordt bijvoorbeeld ingezet op domotica, informatie- en communicatietechnologie om zodoende de efficiency van care, cure & welzijn te verbeteren. Gebruik maken van de middelen die er zijn is ook een logische insteek, de creativiteit die voor innovatieve oplossingen kan zorgen. Zeker als expertises op de verschillende vlakken met elkaar gebundeld worden en niet iedereen opnieuw het wiel uit gaat vinden door te blijven steken in hiërarchie en (zorg)koninkrijken.
Maar over schotten heen kijken, out-of-the-box denken is door alle regels in de zorg echter nog niet zo eenvoudig. En transparant maken van de kosten is ook wat anders dan de status van patiënten delen. Zorg blijft uiteindelijk dus nog een markt waar belangen van aanbieders en afnemers lang niet altijd parallel lopen. Van de zorg in het bos zijn we namelijk naar een bos van zorgaanbieders gegaan. En zelfhulp, de regie in eigen hand nemen vraagt als eerste overzichtelijkheid om de juiste keuze te kunnen maken.
Digitale receptenlijn
Bijvoorbeeld bij het vastleggen van medische- en persoonsgegevens,waar nu zo’n ophef over is. Terecht natuurlijk want ‘schotten’ in zorginfrastructuur, de digitale uitwisseling van gegevens, zijn volgens mij niet echt van beton. Opmerkelijk dat het burgerservicenummer (BSN) als unieke sleutel gebruikt lijkt te worden. Dit persoonlijke nummer was ooit bedacht om in combinatie met DigID de elektronische uitwisseling van informatie tussen burger en overheid te faciliteren. Een creatief hergebruik is ook al door de belastingdienst gedaan met btw-nummers voor zzp’ers, maar dat even terzijde.
Nu is deze zorginfrastructuur natuurlijk nooit ontworpen om domotica te configureren of handen aan het bed thuis van informatie te voorzien. Het is meer een digitale equivalent van de oude enveloppe met daarin het recept dat de patiënt zelf altijd vervoerde tussen de huisarts en apotheek. Een opt-outsysteem waar de patiënt achteraf de mondelinge toestemming schriftelijk in kan trekken als uiteindelijk weer duidelijk wordt wie er allemaal (mee kunnen) lezen.
Wie bedient de medicijnpomp
De basis voor zelfmanagement en eigen regie in de zorg vraagt dus een efficiënte, veilige maar ook generieke infrastructuur waar niet alleen de zorgverleners toegang toe hebben maar ook de patiënten. En deze zal niet alleen moeten voorzien in compartimentering van de informatie, het afschermen van gegevens in de overdacht van dossiers, maar ook van de communicatie zelf. Een zorginfrastructuur die niet alleen toestemming geeft voor openzetten van de ‘lijn’ maar de mogelijkheid biedt om flexibel veilige lijntjes tussen de zorgaanbieders en patiënten te trekken. De segmentatie die voorkomt dat straks de medicijnpomp van je schoonmoeder bediend wordt door de fysiotherapeut, tandarts of boekhouder, hoewel daar misschien ook voordelen aan zitten. Er zal dus een opt-insysteem ontworpen moeten worden waarbij de scheidingen hard zijn en blijven. Want zoals blijkt met het gebruik van BSN zijn eerdere (politieke) beloften nooit met bloed geschreven of in steen gebeiteld.
Om terug te komen op zelfhulp en kameradenhulp, bij het dragen van de brancard waren er ook altijd lijntrekkers. En bij digitalisering van de zorg is de overheid hier misschien wel de grootste, door belangrijke verantwoordelijkheid bij de zorgverleners, verenigingen en marktpartijen neer te leggen. Het ‘ontschotten’ van de zorg mag er natuurlijk niet toe leiden dat er gaten in de privacy van patiënten of de veiligheid van de zorg geschoten worden. Want is er bijvoorbeeld nog wel sprake van een opt-insysteem als eHealth alleen mogelijk is als je bij voorbaat toestemming moet geven? En is het redelijk om van zorgverleners te verwachten dat ze voldoende kennis en kunde hebben van informatie- & communicatietechnologie om gegevens adequaat te beveiligen?
Helemaal mee eens, buiten de ziekenhuiswereld is er nog genoeg te doen. Aangepaste woningen voor ouderen en thuiszorg kunnen veel geld besparen als de ouderen zo lang mogelijk zelfstandig wonen.
Dat domotica/robotica helpen kan is logisch maar handgrepen in een douche en een inklapbar zitje zijn voor velen al een grote hulp. Niet te vergeten de rollator!
Ik weet niet hoe het momenteel is maar vroeger verbruikten de ziekenhuizen, poliklinieken etc. het overgrote deel van het budget. Er waren toen nog 160 ziekenhuizen dat zijn er nu naar mijn weten iets meer als 100.
Overigens weet ik wat je bedoelt, ik ben “half linkshandig”.
Het oplossen van de problemen binnen het zorgoerwoud is zeer moeilijk. ICT alleen, kan weinig teweegbrengen zolang de zorgtoren op hetzelfde fundament blijft staan.
Crisis heeft ook positieve kanten! Door het korten van het zorgbudget proberen veel schakels in de zorgketen (ziekenhuizen, verzekeraars, zorgaanbieders etc) met elkaar samen en efficiënt te werken. Deze wordt vervolgens vertaald in de “standaardisatie” op verschillende vlakken binnen de keten.
Quote uit http://www.sprout.nl/309/dossier/329/52218/pionieren/zorgsector-ondernemen-voor-gevorderden.html :
De 7000 fysiotherapeuten, 90 ziekenhuizen en 8000 huisartsen die Nederland kent, werken bijvoorbeeld amper samen. Dat maakt opschaling en implementatie van een product of dienst lastig. “Een goede innovatie die zich heeft bewezen in een zorgorganisatie mislukt soms toch omdat de ondernemer het niet vertaald krijgt naar een andere instelling”, vertelt Daan Dohmen, oprichter van Focus Cura Zorginnovatie
Naar mijn mening dient de overheid in deze verandering de regie in handen te nemen door standaardisatienormen te definiëren.ICT als hulpmiddel kan pas haar waarde zien als deze stap al genomen is.
Reza,
Natuurlijk deel ik je mening dat de overheid hier een rol in zou moeten spelen. Maar hoe reeël en haalbaar is dat? We weten allemaal hoe het met het EPD is afgelopen.
Ruud,
Misschien juist door de ervaring met EPD moet de overheid haar regie en aanpak herzien om die verder te verbeteren!
Reza,
Inderdaad zullen vele partijen nu met elkaar moeten samenwerken als gevolg van het korten van budgetten en hierbij lijkt ICT gepositioneerd te worden als de Haarlemmerolie. We kunnen natuurlijk discusseren in hoeverre dit ondersteunend of essentieel is maar ik denk dat het niet te ontkennen valt dat we zonder zeker niet beter af zullen zijn. Een andere zekerheid is dat samenwerking alleen vruchtbaar is als er wederzijds voordeel is want niemand kiest tenslotte voor iets nadelig of het moet door wet opgelegd zijn.
In mijn opinie leg ik de focus op de noodzaak van een goede infrastructuur om zodoende de informatie-uitwisseling tussen niet alleen de zorgaanbieders maar ook afnemers te verbeteren. Het ontsluiten van informatie is volgens mij namelijk de basis van zelfregie, het maken van een onderbouwde keuze op basis van de feiten. En feiten worden nog weleens verdoezeld waardoor een drol ons als een roomsoes verkocht wordt zoals de marketing van het idee dat de overheid de regie moet hebben. Ik vraag me in dat geval af of alle innovatie die we de laatste jaren hebben gehad wel mogelijk zouden zijn geweest zijn als internet onder controle had gestaan van een overheid.
Netneutraliteit lijkt me namelijk een eerste vereiste voor innovatie, de ruimte voor ondernemers om met nieuwe oplossingen te komen. Want afscherming van de markt leidt tot concurrentievervalsing zoals we reeds zien in een aantal sectoren die ‘gecontroleerd’ worden door de overheid. De overregulering die ervoor zorgt dat alles driedubbel gecertificeerd moet worden en daarom vijf keer zo duur is als een boerse oplossing op basis van het ‘keep it simple stupid’ principe. Denk dat dit aardig aansluit op je voorbeeld van Daan Dohmen waarbij bewezen nog niet een zekerheid is voor geaccepteerd. Iets wat we trouwens ook nog weleens zien in aanbestedingen van de overheid om een parallel te trekken naar ons vakgebied.
Laat alsjeblieft niet de overheid maar de markt standaardisatienormen opstellen op basis van het KISS principe. Maar laat vooral hier een vrije keus om te kiezen voor iets wat werkt, veilig en werkelijk ten bate is van de zorgafnemer. Laat de tijd aanbreken voor: ‘Bring Your Own Doctor’
Ewout, een hele spitsvondige (en voor mij heel duidelijke) manier om een nijpend probleem aan de orde te stellen.
Maar weinig mensen zien dat beleid altijd indirecte gevolgen heeft die op lange termijn erg pijnlijk kunnnen zijn.
Ewout,
Deze zin springt mij in het oog: “De basis voor zelfmanagement en eigen regie in de zorg vraagt dus een efficiënte, veilige maar ook generieke infrastructuur waar niet alleen de zorgverleners toegang toe hebben maar ook de patiënten”. Waarom moet ik als patiënt ook toegang hebben tot mijn eigen gegevens, het zijn tenslotte mijn gegevens. Zo krijg ik het gevoel dat ik op voorhand al geen eigen regie heb, maar aan de goden ben overgeleverd door allerlei verkapte EPD initiatieven van zorgverleners, ik wil het liefst gevoel mijn dossier op een USB stick meekunnen nemen en ter plekke kunnen besluiten wat ik wel of niet aan mijn arts laat zien.
Peter
Peter,
Je legt hier een interessante maar ook moeilijke (juridische) vraag neer over eigenaarschap van medische gegevens die ik niet kan beantwoorden, zeker als opvraging gedaan wordt van overleden familieleden. En gezien schrijven van CBP over kosten van afschrift lijkt het me juist voor de patiënt voordelig als er een digitale kopie verkregen wordt. Je gevoel dat je aan de (medische) goden overgeleverd bent is dus begrijpelijk.