Usability is een term die in de it aangeeft in hoeverre een app(licatie) prettig en efficiënt bruikbaar is en dus eenvoudig geaccepteerd zal worden door eindgebruikers. Dit omvat grafische aantrekkelijkheid en consistentie, duidelijke navigatiestructuur en het vinden en ingeven van informatie op de voor de gebruiker logische plek. Is personalistatie hier het hoogste goed?
In mijn jarenlange ervaring met het werken met software-ontwikkelaars is in ieder geval één ding duidelijk: De gemiddelde ontwikkelaar heeft geen kaas gegeten van usability. Daarbij maakt het niet uit in welke taal er gewerkt wordt of hoe oud of jong men is en van welk geslacht. Een Cobol-ontwikkelaar heeft er net zo weinig verstand van of affiniteit mee als een ASP.Net- of Javascript-ontwikkelaar. Laat een ontwikkelaar een scherm bouwen en je kunt er van op aan dat er niet of nauwelijks mee te werken is omdat er niets op een logische plek staat en de ‘control flow’ ook niet je van het is. Eén van de belangrijkste lessen op het vlak van usability is dus: trek usability en technische implementatie los van elkaar. De competenties die er voor nodig zijn, zijn niet te verenigen in één persoon.
Als usability-ontwerp dan als competentie is toegevoegd aan het ontwikkelteam, is het nog steeds maar de vraag of de betreffende persoon écht wel begrijpt hoe het werkt. Net als bij software-ontwikkelaars is het in eerste instantie moeilijk om het kaf van het koren te scheiden. Wie bij software-ontwikkeling standaard-patronen toepast (omdat men deze door en door kent), de juiste frameworks gebruikt en de principes van Solid volgt is waarschijnlijk in staat om goed onderhoudbare en goed presterende software te ontwikkelen. Usability- ontwerp is echter ook gewoon een vak.
Visueel ingesteld vak
Usability-ontwerp is een uiterst visueel ingesteld vak. Maar ook een vak waarbij men met menselijke emoties te maken heeft. En waarbij men overtuigingskracht nodig heeft. Waar harde requirements rond functionaliteiten en kwaliteitseisen best ‘smart’ te maken zijn en daardoor goed te valideren zijn tijdens het testproces, is het bij usability toch anders. Daar moet enerzijds met de groep eindgebruikers afgestemd worden hoe de schermen en navigatiestructuur er uit moeten komen te zien (consensus bereiken!), maar anderzijds moet ook de ervaring op het gebied van echt bruikbare gebruikersinterfaces ‘doorgedrukt worden’; vertel de klant wat hij wil!
Het bereiken van consensus is al lastig. Vaak verzandt dat dan in oeverloze discussies en besluit men uiteindelijk om dan maar een hoge mate van personalisatie mogelijk te gaan maken. En daar begint vaak de ellende. Want, wees ‘ns eerlijk, hoe irritant is het niet als in ‘jouw versie’ van een app de knop om de declaratie in te dienen groen is en linksboven zit en bij de versie van je collega is hij blauw en staat hij rechts onderin. Dit is niet alleen lastig qua uitwisselbaarheid en samenwerking tussen collega’s, maar ook een nachtmerrie voor de mensen van support en beheer. Ook wordt de onderhoudbaarheid van de software een stuk complexer. En belangrijker nog, vaak wordt de app er niet eens veel bruikbaarder of begrijpelijker door.
Nee, het hoogste goed is een simpel ontwerp. Eén ontwerp dat gebaseerd is op een aantal eenvoudig uit te leggen uitgangspunten. Knoppen zien er altijd het zelfde uit en staan altijd op een voorspelbare plek. Navigatie door schermen is altijd op de zelfde manier van links naar rechts en van boven naar onder. Hyperlinks zijn underlined. Lettertypes zijn eenduidig. Enzovoort. Gewoon niet aan te passen. Maar eenduidigheid, consistentie en eenvoud. Denk maar aan de producten die ontworpen werden onder de bezielende leiding van weilen usability expert Steve Jobs. Simpel is nog niet simpel genoeg. En iedereen kan er mee werken zonder dat er eerst een handleiding gelezen hoeft te worden. Zelfs een twee- of negentig-jarige en zelfs Stevie Wonder kunnen er direct, intuïtief mee overweg. En zo hoort het! Usability is een vak. Een vak wat uitgeoefend moet worden door mensen die van consistentie en eenduidigheid dromen en het Kiss-principe volgen.
@PaVaKe en Pascal: maar wat te denken van ERP paketten (SAP, …), database management systemen (Oracle, DB2, …) en websites en apps die niet uit Redmond komen? En laten we eerlijk zijn, ook open source producten blinken vaak niet uit in usability. Met name omdat die vaak door enthousiaste engineers worden ontwikkeld die ook niet erg thuis zijn in usability. Ik heb denk ik m’n meeste haar verloren toen ik met UI’s (KDE, Gnome, etc.) op Linux aan de slag ging 😉
En dan hebben we het alleen nog maar over software.
Gijs,
OpenSource is absoluut niet heilig, er zijn zat nono’s die denken dat ze een mooi stukje code hebben gescheten maar eigenlijk gewoon een stinkende brei hebben gemaakt.
Verschil is natuurlijk wel dat je de boel dan wel kan aanpassen (ik doe dat dan dus wel)
Wat ERP betreft ja daar zit ik ook al een aardige tijd middenin.
Bij ons verwacht men echter dat een wens per direct gerealiseerd wordt.
En ja dat lukt ook.
En nee ik werk niet voor een klein obscuur bedrijfje met vijf medewerkers maar voor een organisatie met vestigingen in het hele land.
@Pascal, en hoe wordt er bij jullie (niet obscure) organisatie gezorgd dat de wensen voor een grote groep gebruikers “usable” worden geimplementeerd in het ERP systeem?
Dit verhaal lezend denk ik, waarom moeilijk doen als het makkelijk kan. Zo begint het al met de term ‘usability’ wat in ouderwets Nederlands volgens mij gewoon bruikbaarheid betekent en nog (te) vaak ingevuld wordt met gebruikersvriendelijkheid. Idee dat iedereen er mee moet kunnen werken is vaak ook een uitgangspunt bij wapens ontwerpen, zo kan een kind een AK-47 bedienen maar het is nog maar de vraag of dit een wenselijke ontwikkeling is.
Om iets gebruiksvriendelijk en ‘hufterproof’ te maken vraagt dus iets meer dan een schermpje hoewel de GUI natuurlijk wel bepalend is voor de adoptie zoals we zien met de Startknop. De meest onlogisch toevoeging wordt het meest gemist als ik de discussies over Windows 8.x een beetje volg, meeste gebruikers zetten de computer dan ook nog steeds uit via de aan/uit schakelaar.
Zoals bruikbaarheid hier wordt neergezet geeft mij toch de indruk dat een eindgebruiker nogal rechtlijnig door de schermen wordt geloodst. Is de volgorde waarin schermen worden afgehandeld niet mede afhankelijk van de gegevens die al bekend zijn en anderzijds datgene wat een gebruiker op een bepaald moment wil? Kortom, hoe staat het met de vrijheid en de beleving van de eindgebruiker.
Zonder twijfel is een afwasmachine een zeer bruikbaar apparaat. Maar de bruikbaarheid vermindert sterk als deze wordt geinstalleerd in een bijkeuken of garage. En het apparaat wordt zelfs onbruikbaar als deze zonder infrastructurele voorzieningen (stroom, water, riool) op zolder wordt gezet. De bruikbaarheid van een apparaat is dus sterk afhankelijk van de ruimte waar hij is geplaatst inclusief de aldaar aanwezige inventaris en infrastructuur, en de bruikbaarheid van deze ruimte wordt weer bepaald door de toegepaste architectuur van het hele gebouw.
Een bruikbaarheidsexpert is dus niet vooral visueel, maar vooral ruimtelijk en architecturaal ingesteld!
Wat ik dus mis in dit, overigens zeer prettig leesbare opiniestuk, is architectuur, ruimte en beleving.
@Henri
– Veilig inloggen? : Niet mogelijk
Ook niet nodig wat hier staat is allemaal openbaar
– Zien als iemand gereageerd heeft? Niet mogelijk
kan bewust zijn, zo heb je meer klicks . . .
– Wijzigen van reacties : Niet mogelijk.
en minpuntje, klopt
– Opmaak en leesbaarheid? Niet meer van deze eeuw.
maar wel bruikbaar. Ik kies ook voor responsive design maar kom nog heel veel fixed width tegen ook bij professionele programma’s
– Menu structuur? Onbruikbaar.
Daar kun je over discuseren tot je een ons weegt. Het is bruikbaar, onderaan staat ook nog een sitemap.
In de hoeveelheid sites/blogs/forums valt computable niet negatief op,
bij anderen geef ik het vaak gewoon op, veel grafische vormgeving en een onbruikbaar en langzaam interface.