De aanbesteding waarbij de Belastingdienst consultants zocht voor de zogenaamde Broedkamer, de latere afdeling data- en analytics, is oneerlijk verlopen. It-dienstverlener Accenture zou veel meer informatie hebben gekregen dan andere inschrijvers. Ook zou er een te hechte relatie zijn geweest tussen oud-Belastingtopman Hans Blokpoel en de it-dienstverlener. Dit stelt tv-onderzoeksprogramma Zembla in de uitzending ‘Prutsen en pielen zonder pottenkijkers’ die op 1 februari 2017 is uitgezonden. In een reactie aan Computable ontkent Accenture de aantijgingen.
Algemeen directeur Belastingen & Toeslagen Hans Blokpoel, die in december 2016 opstapte, stond aan het roer van de Broedkamer, de afdeling waarbij op basis van data innovatie binnen de Belastingdienst moest worden gerealiseerd. In 2013 zocht de dienst een bedrijf dat kon helpen bij het opzetten van de Broedkamer.
Bij het aanbestedingstraject waarbij consultants voor deze afdeling werden gezocht, zou Accenture door Blokpoel zijn bevoordeeld doordat het bedrijf veel meer informatie ontving dan de concurrerende consultancybedrijven die ook een gooi deden naar de opdracht. Hierdoor kon de it-dienstverlener een veel uitgebreidere offerte aanbieden aan de uitvoeringsorganisatie dan de concurrenten, aldus Zembla.
Volgens het onderzoeksprogramma had Blokpoel oude, hechte banden met Accenture. Zo was hij meerdere keren juryvoorzitter bij de door het bedrijf in het leven geroepen ‘Innovator of the Year’-prijs, die vorig jaar zelfs werd gewonnen door de data-en analyticsafdeling van de Belastingdienst.
Voorkennis
‘Iedereen wist: als Blokpoel ergens binnenkomt, komt Accenture mee’, aldus bronnen afkomstig van de uitkeringsinstantie in de uitzending van Zembla. Volgens hen was al van tevoren duidelijk dat de it-dienstverlener de aanbesteding moest winnen. In de aflevering komt ook Chris Jansen, hoogleraar privaatrecht aan de VU, aan bod. Hij is gespecialiseerd in aanbestedingsvraagstukken en ook hij stelt vraagtekens bij de gang van zaken. Zo vindt Jansen het opvallend dat de dienstverlener op basis van de summiere informatie in de aanbestedingsopdracht toch zo’n uitgebreide offerte wist op te stellen.
Een woordvoerster van Accenture ontkent de aantijgingen. ‘Wij zijn er zeker van dat we aan alle relevante vereisten voor inkoop hebben voldaan’, stelt zij in een schriftelijke reactie. Een verdere toelichting over de mogelijke aanbestedingsfraude geeft het bedrijf niet.
Extern onderzoek
In een reactie aan Zembla stelt staatssecretaris Wiebes van Financiën het volgende. ‘Tot nu toe is niet gebleken dat bij deze aanbesteding onregelmatigheden hebben plaatsgevonden. Op basis van recente signalen wordt de aanbesteding verder extern onderzocht.’ Welke externe partij het onderzoek gaat uitvoeren en wanneer de eerste resultaten hiervan bekend worden, wordt niet duidelijk. De woordvoerder van de Belastingdienst geeft aan dat de staatssecretaris hier uitsluitsel over geeft in een nog te schrijven Kamerbrief.
Broedkamer lek als mandje
De onthullingen over de mogelijke aanbestedingsfraude komen aan bod in de aflevering ‘Prutsen en pielen zonder pottenkijkers’ van Zembla die op 1 februari 2017 is uitgezonden. In deze reportage wordt met name ingegaan op het grote gebrek aan beveiliging in de Broedkamer, de latere data & analyticsafdeling van de Belastingdienst. De beveiliging zou al drie jaar zo lek zijn als een mandje en de fiscus zou ondanks vele waarschuwingen hier niets aan hebben gedaan.
Ik heb gisteren de uitzending van Zembla gekeken. Er liepen veel zaken door elkaar heen. Van toegang tot data tot de inzet van Accenture. Maar dit kan toch niet verrassend zijn? Dit kwam ook al naar voren in het uitstekende onderzoek van de commissie Elias. De perverse aanbestedingen. Blijf erbij, als je echt wat wil dan zul je als opdrachtgever (niet alleen de overheid) er voor moeten zorgen dat je zelf de technische en inhoudelijke leiding houdt. De opdrachtgever hoort aan het stuur te zitten. Wat je ziet is dat in het uitbestedingscircus werkelijk alles, van management tot uitvoering te vaak extern betrokken wordt. Het gaat met je aan de loop. Dat in zo een situatie waar heel veel geld in omgaat ook andere argumenten tellen is niet verrassend. Noem het vriendendiensten.
Een van de conclusies is dat het top management en de beslissers op het gebied van de ICT geen idee hebben wat ze aan het doen zijn. ICT systemen blijven zeeschepen die je niet zomaar even van koerst verlegd. Dat vraag om terughoudendheid en niet meegaan in de waan van de dag. De systemen moeten werken, dat is belangrijk.
En voor de BD rest er maar een ding, de rust bewaren en zeker geen paniekvoetbal spelen. Ook al staan de schreeuwers aan de zijlijn. Houd de management goeroes, de ict evangelisten en andere kwakzalvers buiten en neem zelf verantwoordelijkheid en los je ICT problemen op. Maar neem vooral de tijd. Wat de domme beslissingen uit verleden betreft, ervaren krachten wegsturen, uitbesteden: gedane zaken nemen geen keer. Je moet verder. Om er er toch maar zo een management term uit te gooien: de zelflerende organisatie. Nee, daar heb je geen continu verbetercoach voor nodig.
De beerput gaat openen.
Elke dag weer een nieuw item over de eigengereidheid van de belastingdienst.
Is het toevallig dat het vlak voor de verkiezingen is en zou het alleen maar wordt gebruikt om de zittende partijen negatief in het daglicht te stellen of zoek ik er teveel achter?
Ik heb met verbazing naar de uitzending gekeken en daarna vervolgens ook alle informatie op de website de documenten gelezen. Die verbazing was niet eens de inhoud maar het enorm hoge gehalte van suggestie. De kapstok was een ‘enorm datalek’. OK. Maar wat is er dan weg (uit een lek stroomt wat uit)? Dat weet dus niemand. Is er dus wel wat weg. Je kunt dan hooguit spreken van het mogelijk lekken van data.
Steeds weer in de uitzondering klonk het ‘het zou kunnen dat’. Ook door een paar hoogleraren die eigenlijk niets zeiden maar het wel leuk leken te vinden als deskundige. Ik werd pas echt getriggerd toen ik de geciteerde stukjes tekst uit de documenten (via de link op de website) en het geheel van de documenten maar eens las. Het blijkt bij elkaar geraapt en uit het verband gerukt. Toen ging er wel een lichtje op, als je dit soort dingen doet ben je overduidelijk aan het ‘framen’. En vaak is dit ook een teken dat je naar een conclusie toewerkt en inkleurt, niet andersom met harde feiten tot een conclusie komt. Toen dacht ik ook, wel toevallig, een VARA programma die hier precies nu mee komt.
De hele sfeer van de uitzending had veel van een groepje personen binnen de Belastingdienst die z’n gram wil halen op een vervelende baas omdat ze buiten spel zijn gezet. Onder ede verklaren klinkt voor een leek heel indrukwekkend maar het zegt feitelijk niks. Wat voor hard bewijs (double checked) zit er onder? Hoe de management cultuur is heeft niets met het ‘datalek’ te maken. Het werd een beetje een ratjetoe van onderwerpen door elkaar.
De logge ICT olietanker binnen de Belastingdienst is een paar jaar geleden gepasseerd omdat ze niet konden leveren wat gevraagd werd. Afdelingshoofden van afdelingen die bestaan bij de gratie van onnodig administratief werk (controleren wat niet nodig is, een goede analyse vooraf scheelt bergen werk) proberen zichzelf in stand te houden. Een reorganisatie die tot doel had alle overbodige (en vaak lager opgeleide) ambtenaren eruit te krijgen maar de goeden die elders ook aan de slag kunnen gingen met veel geld weg. Dat geeft ongeveer de context aan. Beetje zoeken op Internet haalt deze feiten boven water. Maar daar horen we in deze uitzending niets over.
Ik kan me slechts volledig aansluiten bij de reacties van Kossen en van Zanten. Het lijkt er sterk op er geprobeerd wordt de belastingdienst hier doelbewust in diskrediet te brengen, zonder dat daar concrete feiten tegenover staan.
Wie ooit met grote offertetrajecten, en/of qualified en validated systemen heeft gewerkt weet dat de in het Zembla programma geschetste methoden niet alleen veel voorkomen in grote bedrijven maar ook dat het praktisch gezien onmogelijk is om dit soort methoden *niet* te gebruiken. De regelgeving op dit gebied is grotendeels bedacht door lieden die er zelf niet mee hoeven te werken en staat als gevolg daarvan zo enorm ver af van de praktijk dat er totaal niet mee te werken valt. Bovendien is de regelgeving dermate complex dat ze door 95% van de mensen op de werkvloer die ze horen toe te passen in hun dagelijkse functie niet of nauwelijks kan worden begrepen. Is het dan vreemd dat men ‘fouten’ maakt en de regels niet correct toepast? Sterker nog, de werkvloer heeft vaak zo enorm de pest aan het feit dat ze continu worden bekritiseerd op het feit dat ze deze onmogelijke regels niet goed toepassen dat ze ze alleen daarom al aan hun laars zouden willen lappen.
Ik heb vaak beweerd dat dat systemen die (vanwege hun complexiteit) niet worden begrepen inherent onveilig zijn. Dat geld niet alleen voor technische complexiteit, maar wellicht zelfs nog meer voor procedurele complexiteit.
Ook werd bij ons wel eens het wrange grapje gemaakt dat de enige manier om aan alle regelgeving te kunnen voldoen was om alle systemen van alle netwerken te ontkoppelen en er geen mensen meer mee te laten werken. Dat zal bij de belastingdienst waarschijnlijk in het extreme gelden, gezien de hoeveelheid gevoelige data in combinatie met de uiterst complexe regelgeving en het feit dat men voortdurend onder enorme druk wordt gezet. Wie wil daar dan nog werken? Logisch dat men veel externen moet inhuren om uberhaupt de functies nog vervuld te krijgen. En laat nou in het Zembla programma daar ook nog eens een hoop poeha over worden gemaakt door te stellen dat Accenture kan beschikken over gevoelige data! Heren aan de wal staande hooglerende stuurlui, hoe had u het zich dan voorgesteld? Miscchien moet u ook maar eens een tijdje bij de belastingdient gaan werken.
(ik heb overigens geen enkele band met de belastingdienst noch met Accenture, buiten het feit dat ik net als iedere Nederlander natuurlijk mijn belastingformulier invul).
Iedereen in de consultancy heeft het politieke spelletje wel eens meegespeeld om binnen een organisatie te komen en dat verder zoveel mogelijk uit te breiden. Dat daar dan zaken in de wandelgangen worden meegenomen is een stilzwijgende vanzelfsprekendheid. Dat Zembla daar moeilijk over doet lijkt inderdaad om van een mug een olifant te maken maar het is wel goed dat ze het melden. Maar dan wel via een hoor en wederhoor constructie want anders is het sensatie aspect niet onrealistisch.
Feit is dat dit soort zaken vrij lastig op te sporen is en dus ook te bestrijden. Zeker als de betrokkenen doen alsof hun neus bloedt. Pas als het de spuigaten uitloopt en het overduidelijk wordt kan er daadwerkelijk iets aan gedaan worden. Maar van interne onderzoeken verwacht ik eerlijk gezegd weinig dat daar uit gaat komen dat de organisatie verstek heeft laten gaan. Dat wordt doorgaans toch liever onder tafel gehouden.