Cryptomunten doorsnijden alle vormen van criminaliteit. Bitcoins krijgen hun plek in de economie. Ze blijven bestaan. Anders dan nogal eens wordt gedacht, zijn cryptovaluta niet anoniem. Dit stelt Thomas de Zoete, government strategist bij Chainalysis, tijdens de OneConference. De Nederlandse overheid en de gemeente Den Haag houden dit congres vandaag en morgen in de residentie.
Vooral in Europa is de ‘crypto-economie’ sterk in opmars. Volgens cijfers van Chainalysis ontvingen landen in Centraal-, Noord- en West-Europa in de periode juli 2020 tot en met juni 2021 voor 1 biljoen dollar waarde aan cryptomunten. Dat is een kwart van alles wat er in de wereld omgaat aan digitale munteenheden. Sinds juli 2020 groeit de cryptohandel in Europa buitengewoon sterker, terwijl Oost-Azië relatief achterblijft.
Vooral ‘decentralized finance’ (defi) groeit als kool. Het gaat hierbij om systemen waarbij financiële producten beschikbaar komen op een openbaar gedecentraliseerd blockchain-netwerk. De meeste groei komt overigens voor rekening van institutionele beleggers die grote transacties in Ethereum (gedecentraliseerde, open-sourceblockchain) en ‘wrapped Ethereum’ doen. Europa is een hub voor dit soort handel geworden. Het Verenigd Koninkrijk is leidend, gevolgd door Frankrijk, Duitsland en Nederland. België behoort tot de ‘kleinere’ landen.
Darknet
Behalve op beleggers en speculanten hebben bitcoins ook een grote aantrekkingskracht op criminelen. De Zoete noemt cryptomunten de eigen valuta van de cybercriminaliteit en de cyberoorlog. Ook bij de financiering van het terrorisme neemt deze cryptovaluta een belangrijke plaats in.
Alleen al met de bitcoin is wereldwijd dit jaar tot nog toe al tien miljard dollar aan illegale activiteiten in verband gebracht. Dit kan gemakkelijk oplopen tot boven de zestien miljard dollar, een verbreking van het record uit 2019.
Hoewel ondergrondse marktplaatsen op het Darknet in omvang groeien, neemt hun aandeel af. Cryptovaluta worden als betaalmiddel echter steeds geliefder bij ransomware-criminelen en scammers. Ook het aandeel van gestolen geld neemt toe.
Vernuftig
De gemiddelde betaling van losgeld in bitcoins steeg in de eerste helft van dit jaar naar een tegenwaarde van 54.000 dollar. Een jaar geleden was dit 20.000 dollar. Chainalysis brengt deze stijging in verband met het toenemende vernuft waarmee ransomware-aanvallen gepaard gaan. Opvallend is dat de aanvallers zich steeds vaker van computercode bedienen die voormalige delen van de Sovjet Unie buiten schot laten. Volgens Amerikaanse inlichtingendiensten worden Russische hackersgroepen weliswaar niet rechtstreeks aangestuurd door Russische geheime diensten maar zou er een afspraak zijn dat zij in die landen geen Russische belangen schaden.
Chainalysis brengt blockchaingegevens in kaart en onthult ook de wereld daarachter. Deze data zijn weliswaar openbaar maar slechts voor ingewijden leesbaar. Tweederde van de bitcoinactiviteiten loopt via een dienst. Deze diensten kunnen duizenden tot tientallen miljoenen adressen hebben.
Thomas de Zoete noemt het opvallend dat de sterkste lead bij elke ransomware aanval nog onvoldoende aandacht krijgt. Via het unieke cryptocurrency adres waarop de aanvallers de ransomware betalingen collecteren, zijn dadergroepen na een geslaagde ransomware aanval te achterhalen. Ook kan je daarmee de bedragen aan losgeld terugvinden. Dit kan overheden helpen criminele accounts te bevriezen. Bij de hack van de Colonial Pipeline lukte het de Amerikaanse Justitie voor 2,3 miljoen dollar aan cryptomunten in beslag te nemen die aan de hackersgroep DarkSide waren uitbetaald.
Volgens De Zoete zijn cryptovaluta enerzijds instrumenteel voor ransomware, maar anderzijds bieden ze ook de mogelijkheid het financiële model erachter stuk te maken. De Zoete die eerder blockchains analyseerde voor het ministerie van Binnenlandse Zaken, zegt: ‘En dat lijken nog weinigen door te hebben.’
Traceren
Chainalysis berekende ook in welke landen vorig jaar het meest is verdiend aan bitcoins. Per hoofd van de bevolking blijkt Nederland dan bovenaan te staan. Amerikanen verdienden in totaal 4,1 miljard dollar aan bitcoins, gevolgd door Chinezen. Nederlanders wonnen hiermee vierhonderd miljoen dollar, goed voor een elfde plaats. Belgen boekten een winst van tweehonderd miljoen dollar, waarmee de 24ste plaats op de wereldranglijst werd gehaald. Het decentrale karakter van cryptomunten maakt een geografische analyse lastig. Het is onmogelijk helemaal zeker te weten waar kopers en verkopers zich bevinden. Maar Chainalysis zegt een goede raming te kunnen afleiden uit de transactiegegevens afkomstig van de diensten die het Amerikaanse softwarebedrijf volgt.
Verder onderzocht men de adoptie per land. In Azië is Vietnam koploper. In Latijns Amerika is dat Venezuela. In het Midden Oosten staat Afghanistan bovenaan gevolgd door Turkije en Iran.
Chainalysis helpt bedrijven en overheden uit te vissen met wie ze van doen hebben. Via transacties worden diensten geïdentificeerd. Eerst vindt het clusteren van adressen plaats. Daarna komt de identificatie van clusters gevolgd door visualisatie van transacties. Verdachte bitcoin-stromen zijn zo te traceren. Overheden gebruiken deze informatie bij onder meer de bestrijding van witwaspraktijken, antiterrorisme-programma’s, cybersecurity en misdaadbestrijding.
