Twee informatica-onderzoekers van de Universiteit Utrecht pleiten in een open brief aan minister Ronald Plassterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dat de Nederlandse overheid alleen een opdrachtgeversrol vervult als het op ict aankomt. Daarbij moeten structureel private partijen worden ingehuurd voor uitvoering en beheer. Alleen zo kunnen volgens prof. dr. Sjaak Brinkkemper en dr. Slinger Jansen, leerstoel Software Productie, hoofdpijndossiers als C2000 bij de politie, verouderde systemen bij de Belastingdienst en het Speer-systeem van Defensie voorkomen worden.
Begin juli beëindigde Minister Plasterk het programma voor de realisatie van de Basisregistratie voor Personen (BRP), de centrale database voor alle Nederlandse burgers. Kostenoverschrijdingen, ontbrekende functionaliteit en een oplevering pas over enkele jaren zijn de overwegingen waardoor het BRP-programma on hold is gezet en is een periode van bezinning afgekondigd. Informatica-onderzoekers Sjaak Brinkkemper en Slinger Jansen roepen in de open brief de overheid op om ict-ontwikkeling op een andere manier in te richten.
Miljarden euro’s
‘Ict-ontwikkeling door de overheid blijkt altijd problematisch te zijn’, menen de onderzoekers van de Universiteit Utrecht. ‘Het communicatiesysteem C2000 van de politie, de door de Rekenkamer vastgestelde veroudering van de systemen bij de Belastingdienst, het Speer-systeem voor materialen en transport voor Defensie. Het zijn enkele voorbeelden van hoofdpijndossiers bij de overheid, waarmee miljarden euro’s gemoeid zijn.’
Keer op keer dient volgens Brinkkemper en Jansen de vraag zich aan of de overheid wel geschikt is om dit soort systemen te ontwikkelen in eigen beheer. ‘Kan dit niet beter aan marktpartijen overgelaten worden? De overheid bouwt zelf geen kantoren, graaft geen Maasvlakte, legt geen straten aan. De overheid treedt op als opdrachtgever, en huurt private partijen in voor uitvoering en beheer. Zo zou dit ook moeten zijn voor de ict voor de overheid. En daarom stellen wij een radicaal andere aanpak voor.’
Radicaal andere aanpak
Die radicaal andere aanpak baseert het tweetal op vier basisprincipes:
Laat overheids-ict geschikt voor meerdere landen ontwikkelen door internationale marktpartijen. ‘Burgerregistratie verschilt nauwelijks van elkaar per land. Stel specificaties op in internationale of Europese context. Laat de open markt hierop inspringen, zodat de kosten gedeeld kunnen worden en veel meer technische capaciteit beschikbaar is. Zo zijn tenslotte de talloze standaardpakketten voor bijvoorbeeld boekhouding en personeelsadministratie ook ontwikkeld. Maatwerk is nu eenmaal duur en veel te onvoorspelbaar.’
Ontkoppel de softwareapplicaties van de data. ‘Cloudtechnologie maakt dit tegenwoordig goed mogelijk. De overheid kan dan de data van de burger beheren én beschermen in een centraal platform. Bedrijven in het ecosysteem bouwen vervolgens eigen applicaties op het platform onder regie van de overheid. Op deze manier is er meer mogelijkheid tot hergebruik en deling van software in het ecosysteem en worden de participanten daarbinnen beter in kaart gebracht. Data blijft eigendom van de staat, de software van het ict-bedrijf, met goed gedefinieerde koppelstandaarden. De overheid wordt de dirigent van haar eigen orkest.’
Implementeer nieuwe overheidssystemen op een incrementele wijze. ‘De stapsgewijze invoering van de OV-chipkaart is een goed voorbeeld. In de software-industrie is het gebruikelijk om systemen geleidelijk op te bouwen: eerst een minimale set basisfuncties, om deze vervolgens incrementeel aan te vullen. Op die manier kan een systeem zich bewijzen, alvorens het een probleemdossier wordt.’
Bouw kennis op over de beste vorm voor systeemontwikkeling voor de publieke sector. ‘Wat Hansje niet leert, zal Hans nooit weten. Er vindt vrijwel geen kennisopbouw en onderzoek plaats naar de optimale inrichting van automatisering bij de overheid. Welke aanpak blijkt succesvol? Zo was in de jaren 80 de nieuwbouw van de Kinderbijslag zeer succesvol. En daarnaast: welke technologie werkt het beste voor grootschalige publieke systemen? In het onderwijs werken de leerlingenadministratie en leermiddelen, zelfs voor wiskunde, probleemloos via de cloud. Ook de Raad voor de Rechtspraak implementeert vanaf 2016 stapsgewijs het digitaal procederen waarin rechters en advocaten online toegang krijgen tot geheel digitale dossiers.’
Oververhitte markt
Het is volgens Brinkkemper en Jansen natuurlijk gemakkelijk om de zwarte piet eenzijdig neer te leggen, want de ict-industrie moet ook in de spiegel kijken. ‘Er is een groot tekort aan kennis en specialisten, en in een oververhitte markt is het lastig om een stapje terug te doen en te realiseren dat het onze gemeenschappelijke verantwoordelijkheid is. We moeten grote hoeveelheden oude systemen bij de overheid voorkomen, die alleen nog met externe kennis werkend gehouden kunnen worden. Er dient een markt gecreëerd te worden waarin ict-bedrijven lang blijvende producten kunnen leveren en onderhouden, terwijl de overheid zich bezighoudt met implementatie en beleid.’
De informatica-onderzoekers pleiten voor een open debat over een totaal andere insteek voor de automatisering bij de overheid. ‘Deze open brief is een aanzet. Samen met onze collega’s en studenten nemen we graag deel aan dit debat. Iedereen is uitgenodigd: we profiteren er tenslotte allemaal van.’
@Erwin, helemaal mee eens.
Probleem in een politieke en silo gerichte organisatie als defensie zal vermoedelijk gelegen zijn dat men geen gemeenschappelijk belang ziet. Wat mij betreft een paar van die generaals in een hok en de koppen tegen elkaar, anders word het aardappels schillen.
@Dick van Elk,
In mijn optiek geef je een onjuiste voorstelling van zaken in je reactie.
In de eerste plaats suggereer je dat bij object oriëntatie geen sprake zou zijn van ontkoppeling, aangezien encapsulatie juist een sterke koppeling van data en (programma)functie bewerkstelligt. Object oriëntatie maakt echter wel degelijk ontkoppeling mogelijk; niet van data, maar van functionaliteit: programmacode wordt uit de bedrijfsapplicaties gehaald en uniek vastgelegd binnen de objectklassen (of bottom up wordt bedrijfsfunctionaliteit direct al binnen de objectklassen vastgelegd).
Binnen bedrijfsapplicaties kreeg Object Oriëntatie (OO) haar vervolg met Service Oriënted Architecture, hetgeen een ontkoppeling mogelijk maakt van bedrijfsobjecten, functionaliteit, flow en presentatie en heel basaal dus leidt tot een 4-lagen architectuur.
Ontkoppeling, juist opgevat, leidt dus niet tot een scheiding van programma en data (en daarmee dus een bestendiging van het procesdenken), maar tot zwak gekoppelde bedrijfsobjecten en applicaties, zie bijvoorbeeld: https://en.wikipedia.org/wiki/Loose_coupling.
En daarmee kom ik op de tweede onjuistheid in je visie, namelijk je stelling dat door het toepassen van de object oriëntatie binnen IT de proces oriëntatie is verdwenen. Nu ben ik het met je eens dat object oriëntatie ten koste gaat van proces oriëntatie (en vice versa); echter, de object oriëntatie is inderdaad beperkt gebleven tot de programmamodulen van ICT (door toepassing van programmeertalen als C++, Java, etc.) en heeft zich binnen SOA niet adequaat doorgezet richting het businessdomein als gevolg van…. een aanhoudende proces oriëntatie door architecten en management. Op bedrijfsniveau is het procesdenken wat de klok slaat: Business Process Management, Event Driven Architecture, Straight Through Processing, Orkestratie, Ecosystemen, Microservices, noem maar op. Precies door dit aanhoudende procesdenken is SOA nog steeds niet voldoende van de grond gekomen, aangezien het, in combinatie met BPM en/of EDA, nog steeds in de markt wordt gezet als een vorm van procestechnologie en niet als een vorm van kennistechnologie.
Je pleidooi voor meer proces oriëntatie is dus rampzalig, aangezien de gerichtheid op processen nu al als hoofdoorzaak van de, miljarden kostende, ICT-faalindustrie kan worden aangewezen.
Toch formuleer je in je reactie een schitterende uitweg uit de huidige malaise:
“immers, de ontwikkeling van statische programmatuur was (veel) eenvoudiger dan de dynamische procesbenadering”.
Zijn is blijkbaar eenvoudiger dan worden!
En dat heb je in het verleden ook al eens schitterend verwoord:
“Een architect ontwerpt een ruimte waarin het aangenaam is om te leven…”.
“Overheid moet zich niet voordoen als ict bedrijf”.
Private partijen zouden moeten worden ingehuurd, lezen we.
Dan vraag ik me af : Dick of Jack ? Of om de beurt ? Of samen, multidisciplinair zegmaar 😉
Ik krijg alweer hoofdpijn.
Ik kan me de voorstelling van de auteur, en de aangehaalde doctoren wel een beetje uit tekenen maar ook die maken meteen weer de cruciale fouten die je telkens weer ziet opdoemen. Je benoemt een volkomen voorspelbaar faalscenario om dan even verder op, te komen met een discipline specifiek scenario of oplossing en de onderbouwing waarom je dat dan op die manier toch zou moeten doen.
We kunnen zo maar twee dingen concluderen.
Er zijn twee ‘common denominators’, van de vijf, die telkens weer aan de basis liggen van grotere en kleinere falen, genaamd commercie en politiek, en die twee die versterken elkaar wanneer die samen aan ‘iets’ beginnen. Dat zie je overigens ook in het bedrijfsleven gebeuren alleen acteert het bedrijfsleven eens stuk sneller en concistenter. Een Atos, Yacht, BT, Centric, Caps, Michael Pages, die zo zouden acteren als nu bij overheden zouden in het bedrijfsleven nooit meer aan de bak komen of meteen tot failliet worden geprocedeerd.
Digitaal automatiseren, 0 Fault Tolerance
Bij de overheid lopen er allemaal ambtelijke baasjes, van hoog tot laag, die van alles in de melk te brokkelen hebben waar het hun eigen IT aan gaat, en als klant kan ik me daar wel in vinden, maar niemand daar blijkt verstand te hebben van digitaal automatiseren. Aan de andere kant hebben wij de conmecriele toeleveranciers, die met hyperig hijgen zich een weg baant door de niet aflatende stroom van overheids aanbestedingen, wetende dat dat voor hen vrijwel altijd KASSA is. In de commerciele sector schijnt iedereen het ei van columbus te bezitten maar heel erg weinig die begrijpen wat digitaal automatiseren nou eigenlijk in houd en hoe dat nou werkt. Gezien het BIT debacle van een commissie Ton Elias, is men niet in staat gebleken de angel uit het probleem te trekken.
Een leverancier zal zijn toekomstige opdrachtgever niet benadelen en de betreffende falende ambtenaar heeft uiteraard zelf nooit ergens schuld aan en doet niet aan nestbevuiling en zou houden beiden het probleem gewoon in stand. Op naar het volgende IT debacle bij de overheid die, 100% gegarandeerd, vast wel weer in de maak is.
Het eenvoudige antwoord,
Tenminste, my 3cts ‘worth, befin eerst eens met de basis definitie van digitaal automatiseren over te brengen op je klant. Er zitten namelijk nogal wat regeltjes en do’s en don’ts aan, regetjes die door beide partijen met grote regelmaat met voeten worden getreden. ALs je dat hebt vast gelegd, begin dan met je IT opnouw, u weet wel, de poppetjes, tools, trucjes, processen en procedures waarmee je digitale automatisering bedrijft…..
Gaat u nu een lampje branden?
Mooi…