152 gemeenten hebben softwareleverancier Vicrea laten weten dat een door het bedrijf aangekondigde prijsverhoging van tafel moet. Zo niet, dan starten zij als collectief een marktverkenning om op zoek te gaan naar alternatieve leveranciers. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en haar ict-uitvoeringsorganisatie King ondersteunen de gemeenten in hun verzet.
Dit meldde Kees Groeneveld, verantwoordelijk voor de marktstrategie bij King (Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten), in een toespraak op een leveranciersbijeenkomst die de organisatie afgelopen 31 maart hield.
Volgens Groeneveld houdt Vicrea zich doof voor de protesten van gemeenten die klant zijn bij deze leverancier van geografische informatiesystemen. Vicrea kondigde vorig jaar aan zijn prijzen te verhogen; in enkele gevallen tot 1.150 procent. Naar aanleiding van berichtgeving hierover in Computable stelde de PvdA Kamervragen over de opstelling van de leverancier.
Vicrea staat niet alleen. Ook andere leveranciers, zoals Pinkroccade (net als Vicrea onderdeel van TSS, dat weer deel uitmaakt van het Canadese softwareconglomeraat CSI), hebben eerder hun tarieven verhoogd. Hun argument is dat ze veel geld moeten investeren in de vernieuwing van de software, terwijl gemeenten in hun ogen te lang met oude versies blijven werken.
VNG en King
Vicrea bedient bijna tweehonderd klanten in gemeenteland. Daarvan hebben zich 152 verzameld in een collectief om sterker te staan in de onderhandelingen met de softwareleverancier. Ook willen zij op zoek naar een alternatief, mocht Vicrea voet bij stuk houden. VNG en King bieden hierbij ondersteuning, maar zijn geen contractpartner, benadrukt Groeneveld.
Hij hield de leveranciers voor dat dit een teken is van de nieuwe, professionele houding van gemeentes als ict-opdrachtgever. ‘Gemeenten trekken meer met elkaar op en vormen zo een collectief tegen leveranciers. Die zullen zich achter de oren krabben en bijvoorbeeld niet snel meer hun tarieven verhogen zonder extra waarde te bieden. Het ict-opdrachtgeverschap bij gemeenten wordt volwassen.’
Gibit
Een extra hulp hierbij is de inwerkingtreding per 8 december vorig jaar van de door VNG en King opgestelde Gemeentelijke Inkoopvoorwaarden bij IT (Gibit). Hierin staan voorwaarden voor de levering, het gebruik en onderhoud van it-middelen, waaronder software en daarbij geldende (open-)standaarden. Groeneveld licht telefonisch toe dat de Gibit geldt voor nieuwe ict-aanbestedingen en -contracten. Met de Gibit zijn zaken te regelen als hoe om te gaan met prijsverhogingen en compliancy en hoe afscheid te nemen van een leverancier. ‘Het is een handige tool om conflicten met leveranciers te voorkomen.’
De gemeenten hebben volkomen gelijk. Het is niet ‘de leverancier’ die beleid bepaalt maar natuurlijk de klant zelf. Als de klant een werkend systeem heeft, ook al is dat wellicht jaren oud, dan is dat natuurlijk een drogreden als leverancier dat je dat als criterium durft te gebruiken om verhogingen door te voeren.
Ook de reden dat men moet investeren om software te verbeteren? Volkomen commerciële nonsens. Een commerciële onderneming verdisconteert dit in de verkoop en eventuele onderhoudsprijs. Een gemeente is een klant die mag verwachten dat een leverancier een volkomen en werkend systeem aan en oplevert.
In dit geval zou elke gemeente, die tevens klant is van Pink of Vicrea, gewoon zonder ‘dreigen’ allang op zoek moeten zijn gegaan naar een mogelijke vervanging. Immers, een goed nadenkende organisatie zorgt altijd dat zij een plan B heeft.
Er zitten altijd meerdere kanten aan een verhaal, dus ook hieraan. Van TSS weet ik dat zij voor winstoptimalisatie gaan en dit over de ruggen van haar klanten proberen te realiseren. Dat is een actie die je veel ziet als een investeringsmaatschappij een softwarebedrijf overneemt. Vicrea wordt min of meer gedwongen hierin mee te gaan en mag dit slechte nieuws aan haar klanten brengen.
Aan de andere kant zijn er veel lokale overheden die vanuit een bezuinigingsstrategie, onwetendheid of onkunde niet meegaan in de nieuwste ontwikkelingen van een softwareleverancier. De effecten hiervan worden door deze lokale overheden nogal eens onderschat. De gewone burger verwacht steeds meer service van haar gemeente terwijl de softwareleverancier met veel investeringen – resulterend in nieuwe software – hier invulling aan probeert te geven. Als gemeentes met oudere versies blijven draaien, blijven burgers hiervan verstoken en kan de softwareleverancier zijn gedane investeringen moeilijker terugverdienen. Daarnaast kost het operationeel houden van oude versies de softwareleverancier veel geld. Dit laatste wordt nogal eens onderschat door de eindgebruikers. Het is in zo’n situatie logisch dat het onderhoud op een oude versie wordt verhoogd. Uiteraard moet dit in verhouding liggen met de extra kosten die de softwareleverancier hiervoor maakt. Helaas zijn deze kosten voor een eindgebruiker vaak niet zichtbaar en voelt deze zich door de prijsverhoging ‘gepakt’ omdat er geen zichtbare toegevoegde waarde wordt geleverd.
Deze hele situatie zou grotendeels vermeden kunnen worden als de gemeentes hun IT-beleid zouden professionaliseren waardoor enerzijds de burger beter wordt bediend en anderzijds de leverancier zijn nieuwste versie kan uitrollen zonder zich zorgen hoeven te maken om het in stand houden van oude versies.
Overigens neemt dat niet weg dat het nooit goed is dat één leverancier een monopoliepositie heeft zoals dit nu bij de gemeentes het geval is. De redenen die tot deze situatie hebben geleid zijn hele logische, maar lijken zich nu tegen de gemeentes te keren. Voor alle betrokken is het gewenst om minimaal twee leveranciers te hebben om zodoende gezonde marktwerking en concurrentie in stand te houden. Een goed uitgebalanceerd IT-beleid bij de gemeentes zou hiervoor de basis kunnen leggen.
Tot slot: het is eigenlijk verbazingwekkend dat de discussie over licentie- en onderhoudskosten, en verouderde software versies, in deze tijd – waarin ‘Cloud’ in toenemende mate gebruikelijk wordt – nog speelt. Als het mogelijk was geweest om de software van Vicrea via de Cloud te draaien had heel deze discussie nooit plaatsgevonden.
Klantjes uitknijpen lukt dus alleen als de klantjes niet van zich af bijten. Dat de VNG dit doet, mag wel in de krant.
Daarom zijn openstandaarden zo belangrijk want al het nodig is kan je makkelijker overstappen dan wanneer je met een vendor lockin-situatie zoals deze te maken krijgt.
OpenStandaarden eisen, is al verplicht sinds november 2008.
Er is echter nog een mogelijkheid, namelijk om als samenwerkende overheden software te (laten?) ontwikkelen en zorgen dat alle rechten bij de overheden terecht komen.
Overheden hebben dan dezelfde voordelen als bij opensourcesoftware.
Nu hebben de gemeenten (vaak) alleen een gebruikers overeenkomst, maar zijn ze geen eigenaar.
Positief hierin is ook, dat steeds meer gemeenten gezamenlijk een software bedrijfje oprichten, waardoor ze alles in eigen hand houden.
De overheid is van ons allemaal dus goed dat er vanuit verschillende invalshoeken naar zo’n situatie wordt gekeken. Er zijn wel een paar kanttekeningen te plaatsen bij gedane suggesties.
N.a.v. eerdere vergelijkbare perikelen met Pink Roccade heb ik een bijdrage geplaatst waarin ik toelichtte waarom er in mijn ogen geen sprake was van een “vendor lock-in”. Natuurlijk is het vervelend wanneer je als afnemende partij te maken krijgt met dit soort rare leverancierssprongen. Maar er is wel degelijk wat aan doen en het liefst gezamenlijk zoals nu ook gebeurt. Daarmee kunnen de gebakken peren best wel eens richting leverancier verschuiven.
Dat gebruik van open standaarden je minder leveranciers-afhankelijk is zeker waar. Maar vergis je niet: gemeenten gebruiken al veel (en steeds meer) open standaarden. Maar dan nog blijft zo’n eenzijdig geïnitieerde actie vervelend.
Tot slot nog het bestrijden van de stelling dat als de software via de Cloud was afgenomen dit niet was gebeurd. Ook in dat geval had je met vergelijkbare ellende te maken gehad als de inkoop- en onderhoudsvoorwaarden daar niet beter waren dan dat ze nu waren. De genoemde Gibit is een mooi initiatief om gemeenten te helpen om een professioneler opdrachtgever te zijn en de kans op dit type ellende te verkleinen.
Gekozen is om gemeenten zelf hun ict in te laten inkopen. Vanwege de specifieke regelgeving in NL is een beperkt aantal leveranciers gespecialiseerd in deze it-oplossingen voor de specifieke Nederlandse it-gemeentemarkt. Dat betekent een lange termijn afhankelijkheid tussen afnemer en aanbieder. Dat heeft tot gevolg dat de afnemer een faire prijs moet betalen voor de instandhouding maar zeker ook voor de doorontwikkeling en het dragen van commerciële risico’s. Veel bedrijven hebben deze laatste twee aspecten onderschat en dan is het een kwestie van keuze voor ‘uitmelken’ of ‘doorontwikkelen’. Mijn beeld is dat Vicrea nu kiest voor het laatste, dat is een kwestie van ambitie en durf. De uitmelkers blijven uit het nieuws. Dat heeft een prijs. Schermen met juridische regels is niet de oplossing, dat toont gebrek aan respect voor ondernemerschap, het dragen van risico’s bij investeringen en zoektocht naar innovatie. Ict is toch geen kostpost?
Chris Holman schrijft: ICT is toch geen kostpost?
In de boekhouding en begrotingen van gemeenten staat ict nog steeds als overhead geboekt.
Dit terwijl in 2018 bijna alles via internet moet kunnen en de ambtenaren meer van huis uit moeten kunnen werken, en ook werkplekken moeten kunnen delen.
Ict hoort daarom een speerpunt te zijn, en als zodanig in de boeken te staan en niet als overhead…….