Waterschap Hunze en Aa's stapt uit het ict-samenwerkingsverband Het Waterschapshuis. Het waterschap, actief in de regio's Oost-Groningen en Noordoost-Drenthe, neemt op 30 oktober hierover een definitief besluit. Hunze en Aa's zegt niet meer het risico te willen lopen dat gezamenlijke projecten, zoals eerder het belastingsysteem Tax-i, mislukken. Bovendien verwacht het waterschap zelf zijn ict flexibeler, sneller en goedkoper te kunnen inrichten tegen minimaal dezelfde kwaliteit. Daarvoor gaat het in ict-projecten samenwerken met regionale partners, zoals andere waterschappen, gemeenten en ict-bedrijven.
In november staat in een algemene bestuursvergadering van Het Waterschapshuis (HWH) een besluit over de reorganisatie en de nieuwe koers van het ict-samenwerkingsverband op de agenda. Op grond van eerdere afspraken hebben waterschappen de mogelijkheid om per 1 januari 2014 uit de gemeenschappelijke regeling HWH te stappen. Waterschap Hunze en Aa’s wil van deze mogelijkheid gebruikmaken. In een voorstel van het dagelijks bestuur blijkt het waterschap geen vertrouwen te hebben in de nieuwe opzet waarbij Het Waterschapshuis doorgaat als een afgeslankte regieorganisatie. Dit voorstel wordt 30 oktober in een extra openbare vergadering van het algemeen bestuur behandeld.
Te duur
Hunze en Aa’s stelt vast dat de afgeslankte organisatie van HWH groter wordt dan verwacht met een begroting van elf miljoen die hoger ligt dan de oorspronkelijke vastgestelde begrotingsomvang van circa 7,5 miljoen euro. Verder vindt het waterschap dat niet duidelijk is uitgewerkt hoe de verantwoordelijkheden voor opdrachtgevers en uitvoerders liggen in de nieuwe opzet. Diezelfde onduidelijkheid geldt voor het onderbrengen van de activiteiten waarmee het huidige Waterschapshuis gaat stoppen en het borgen van de kennis die nu nog bij de medewerkers aanwezig is.
Mismanagement
Een ander groot bezwaar van Hunze en Aa’s is dat het huidig management van Het Waterschapshuis aan het roer dreigt te blijven staan na de doorstart. Want, zo constateert het dagelijks bestuur, ‘een groot deel van de oorzaken die geleid hebben tot de ongewenste situatie van nu hebben hun oorsprong in de wijze van aansturing door het huidige management. Bij continuering van deze situatie blijven risico’s voor de toekomst bestaan. De huidige uitwerking van het advies van de Stuurgroep, met een toename van zowel de formatie als ook de omvang van de begroting, is hiervan een voorbeeld.’
Regionaal
Ook heeft Hunze en Aa’s een voorkeur voor kleinschalige, regionaal opgezette projecten, waarbij Het Waterschapshuis zich op landelijk niveau beperkt tot het aanschaffen van ict-producten die aantoonbaar nut hebben voor alle waterschappen. Deze tweedeling is door Gartner, de adviseur van het algemeen bestuur van Het Waterschapshuis en de Stuurgroep HWH 2.0, echter niet uitgewerkt.
Het waterschap wijst er op dat het sinds eind 2012 bezig is met het bouwen van een eigen geografisch informatiesysteem, nadat het gestopt is met de afname van het Iris-product via Het Waterschapshuis. Het dagelijks bestuur wijst er op dat er hierbij wordt gekozen voor standaard functionaliteit van gebruikte producten. ‘Binnen deze producten configureren wij de software naar onze wens. Voor de toekomst kunnen we hierdoor sneller inspelen op eisen en wensen van de medewerkers en de veranderingen uit de markt.’
Het dagelijks bestuur stelt dat zij om haar heen vergelijkbare ontwikkelingen ziet. Zo wordt bij wetterskip Fryslân en waterschap Scheldestromen gewerkt aan de ontwikkeling en invulling van een eigen informatielandschap. Ook de Rijn-Oost waterschappen oriënteren zich hierop.
Geen draagvlak
Hunze en Aa’s concludeert dat het niet gelukt is om ‘onze visie en denkbeelden hierover over te brengen op het bestuur en management van HWH’ en wil dan ook uit het samenwerkingsverband stappen. Het is niet het enige waterschap dat zware kritiek heeft op de plannen van de Stuurgroep HWH 2.0 en het dagelijks bestuur van Het Waterschapshuis.
Eerder al lieten de waterschappen Regge en Dinkel en Velt en Vecht een tegenonderzoek uitvoeren door René Veldwijk van Ockham Consulting Partners uit Vianen. Die veegde de vloer aan met de bevindingen van het strategisch Gartner-rapport dat de basis vormt voor het HWH 2.0. Deze waterschappen eisen dan ook dat er naar alternatieven, zoals regionale ict-samenwerkingen, wordt gekeken.
Voor iedere IT-er die geïnteresseerd is in het hoe en waarom (grote) ICT projecten slagen of falen is dit een perfecte casus. Juist omdat het hier overheid betreft, is er openbaarheid. Zoek maar eens op het Twynstra-Gudde rapport Tax-i evaluatie of het bestuursvoorstel van Hunze en Aa’s om uit het Waterschapshuis te stappen: snel gevonden en uitermate leerzaam.
In het evaluatie rapport gaat het niet alleen om methoden en technieken van projectmanagement en applicatie ontwikkeling. Het gaat juist ook om het vraagstuk van samenwerken van organisaties.
En juist hier, op het gebied van samenwerken, gaat het fout. In dit kleine landje van ons, van 300×200 km, zijn 25 AUTONOME waterschapsorganisaties. Zij doen bijna exact allemaal hetzelfde. Waarom zouden zij geen baat hebben bij bijna exact dezelfde geautomatiseerde ondersteuning van hun werkprocessen?
Mogelijke antwoorden zijn:
– Elk waterschap heeft een eigen ICT organisatie. De grootste tegenstanders van de samenwerking komen uit de krimp regio’s van het land. Verlies van werkgelegenheid, verplaatst naar een centrale organisatie doet pijn. Zeker wanneer die waterschappen bestuurd worden door lokale politici.
– Waterschappen hebben een lange historie vanaf het jaar 1200 (Wikipedia) en zijn sterk regio gebonden. De vraag is of dit regio model anno nu nog haalbaar, laat staan zinvol is.
Is het in deze tijd mogelijk om niet samen te werken? Hoe lang nog accepteert de belastingbetalende burger deze koninkrijkjes?
De waterschappen staan politiek al flink onder druk. Alleen de complexiteit van een grondwetswijziging weerhoudt sommige politieke partijen ervan de waterschappen anders te organiseren, op te heffen als overbodige bestuurslaag. Dit laat onverlet dat de taken van waterschappen als nuttig worden ervaren, het gaat om de organisatie ervan.
En dan nu Hunze en Aa’s. Een paar opvallende punten in het bovenstaande artikel:
– Ze stappen uit de samenwerking voordat er over vergaderd en besloten wordt. Samenwerking is ver te zoeken. Bijzonder is dat in het bestuursstuk op de website van Hunze en Aa’s expliciet vermeld wordt dat zij herhaaldelijk hun zin niet krijgen en daarom niet verder willen. Samenwerken vereist helaas af en toe het gemeenschappelijk belang voorrang te geven op het eigen belang. Daarentegen lopen zij wel vooruit op consequenties van nog te nemen besluiten.
– Er lijkt sprake te zijn van rancune op persoonlijk niveau (mismanagement). Dit klinkt niet als volwassen bestuur. Opmerkelijk als men bedenkt dat ook Hunze en Aa’s zitting heeft in het bestuur van het Waterschapshuis en dus mede verantwoordelijk is voor de koers van het Waterschapshuis.
De vraag is nu wat dit betekent voor de toekomst van de waterschappen. Maakt Hunze en Aa’s nu de regering (Ronald Plasterk) wel heel expliciet duidelijk dat men niet wil samenwerken en op tenminste sommige gebieden zelf steeds het wiel weer wil uitvinden? Wat zullen hiervan de consequenties zijn?