Een aantal waterschappen stelt het bestaansrecht van de gemeenschappelijke ict-organisatie het Waterschapshuis ter discussie. Zij sturen aan op uitstel van het besluit om de rechtsvorm van het Waterschapshuis te veranderen van een stichting in een gemeenschappelijke regeling. Zo'n regeling moet er voor zorgen dat de betrokkenheid van de waterschappen wordt vergroot. Naar aanleiding van het Tax-i-debacle willen diverse waterschappen eerst een debat voeren over een nieuwe rol en de toegevoegde waarde van het Waterschapshuis.
Het stichtingsbestuur van het Waterschapshuis wil tijdens een vergadering vandaag de rechtsvorm veranderen in een gemeenschappelijke regeling. De waterschappen moeten unaniem instemmen met deze transitie. Een gemeenschappelijke regeling in plaats van een stichting moet de betrokkenheid van de waterschappen bij deze samenwerkingsorganisatie vergroten. Dat moet weer leiden tot een betere bestuurlijke sturing en controle, meer transparantie en een versterking van de gezamenlijke inkoop.
Discussie
Een aantal waterschappen, waaronder Wetterskip Fryslân, Waterschap Scheldesstromen en Waterschap Hunze en Aa’s, wil dit besluit echter uitstellen. Dit blijkt uit documenten die Computable heeft kunnen inzien. Aanleiding is het eind vorige week verschenen ‘Evaluatieonderzoek Tax-i’, dat de oorzaken van het mislukken van de bouw van de gezamenlijke belastingapplicatie Tax-i (schadepost 17,2 miljoen euro) in kaart heeft gebracht. De waterschappen willen eerst een discussie starten over de inhoudelijke en andere veranderingen die er bij Waterschapshuis dienen plaats te vinden, alvorens te kunnen instemmen met een verandering van de rechtsvorm.
Bestaansrecht?
Volgens de zich kritisch opstellende waterschappen is er nog veel onduidelijk over de begrotingsgevolgen van een omzetting naar een gemeenschappelijke regeling en de deelnamecontracten. Daarnaast stellen zij vast dat de ict-omgeving bij de waterschappen sinds de start van het Waterschapshuis behoorlijk is veranderd. Veel waterschappen kiezen liever voor kleinschaliger oplossingen op basis van in de markt aanwezige standaardproducten. Een aantal waterschappen doet bijvoorbeeld niet mee aan het gemeenschappelijk ruimtelijk informatiesysteem IRIS (Integraal Resultaatgericht Informatiesysteem).
De waterschappen constateren dat de waardering en het draagvlak sterk is gedaald, ook door het Tax-i-debacle. Zij vragen zich af of er nu opnieuw een Waterschapshuis zou worden opgericht en welke taken zo’n gemeenschappelijke ict-organisatie dan zou krijgen. De waterschappen vinden dat dit soort existentiële vragen eerst beantwoord zouden moeten worden, voordat er moet worden ingestemd met een gemeenschappelijke regeling.
Van uitstel komt afstel
De waterschappen hebben hun bezwaren en voorstellen kenbaar gemaakt aan het Waterschapshuis. Het bestuur vreest echter dat uitstel van een besluit over een gemeenschappelijke regeling tot afstel zal leiden, omdat er dan een eeuwigdurende discussie dreigt over de taken van het Waterschapshuis. Via een nog verplicht op te stellen plan van aanpak en stappenplan moet dan de inhoudelijke vernieuwing van het Waterschapshuis gerealiseerd worden.
Het stichtingsbestuur wil het plan van aanpak baseren op de aanbevelingen uit het ‘Evaluatieonderzoek Tax-i’. Die aanbevelingen zijn unaniem overgenomen door de waterschappen, tijdens de vergadering van de Unie van Waterschappen afgelopen vrijdag 14 december 2012. Die aanbevelingen hebben met name te maken met een duidelijker rol en taakafbakening van Het Waterschapshuis, meer externe reviews en audits van ict-projecten en een ict-opfrisbeurs voor bestuurders.
Schreurtjes
Het Waterschapshuis werd eind 2005 opgericht als regie-, beheer- en uitvoeringsorganisatie op het gebied van de digitale informatievoorziening van de waterschappen. Dat leidde tot een aantal succesvolle projecten, maar de laatste tijd zit de klad er op een aantal vlakken ook in. Het mislukken van Tax-i is het meest prominente voorbeeld. Maar ook het eind 2013 stoppen van het gemeenschappelijke contentmanagementsysteem, lange tijd een toonbeeld voor provincies en gemeenten, is een teken aan de wand. Ook het niet meedoen van een aantal waterschappen aan IRIS spreekt boekdelen.
Als uitvoerend organisatie voor het realiseren van ICT oplossingen voor de gezamenlijke waterschappen kan het Waterschapshuis een goede rol vervullen. En daarmee wellicht een hoop geld besparen. Belangrijk bij een dergelijke constructie is dat je de regie en uitvoering niet in één hand legt, maar gescheiden houdt. De uitvoering bij het Waterschapshuis, de regie bij de gezamenlijke waterschappen. Hiermee is de rol van opdrachtgever duidelijk belegd: de gezamenlijke waterschappen dus.
Dat de bestuurders van de gezamenlijke waterschappen het bestaansrecht van het Waterschapshuis ter discussie stellen, zegt meer over hun eigen capaciteiten. Blijkbaar zijn ze niet in staat om een dergelijke ICT organisatie goed aan te sturen. Het TAX-i project heeft dit bewezen. Met deze discussie wordt dan eigenlijk het onvermogen van de gezamenlijke bestuurders van de waterschappen bewezen. Het is een stap terug. In feite een zwaktebod omdat bestuurders zelf niet in staat zijn de rol van opdrachtgever niet goed in te vullen. Triest.
De aandacht voor het falen van ICT projecten ligt voor de zoveelste keer bij de, in dit geval de interne, opdrachtnemer. Daar wordt de oorzaak gezocht. Terwijl deze juist bij de gezamenlijke waterschappen zelf ligt. Ook nu weer schaadt het personen. En dat is triester dan de tientallen miljoenen die verspild worden. Want blijkbaar kunnen we ons dit laatste als BV Nederland permitteren. Getuige de vele mislukte projecten in de ICT in de publieke sector.
Tax-i Was niet het eerste debacle van het waterschapshuis. De waterschapsverkiezingen zijn letterlijk in het water gevallen en de reactie van enkele waterschappen is dan ook zonder meer te plaatsen. Heeft mijns inziens niet zozeer te maken met een zwaktebod van de bestuurders. De waterschappen hebben niet allemaal dezelfde agenda en dezelfde behoeftes. Juist daarin lijkt mij de sleutel tot het falen te zitten. Het waterschapshuis is niet in staat gebleken om de 26 waterschappen op een lijn te krijgen. Bij het Tax-i verhaal had het waterschapshuis in feite 26 bazen waardoor de voorwaarden voor succes eigenlijk vanuit de basis miste. Op zich zou een regie organisatie voor waterschappen of andere gelijksoortige overheidsorganen heel goed kunnen maar dan moet de organisatie goed verankerd zijn en ook formeel haar plaats krijgen. Wil je een dergelijke gezamenlijke organisatie neer zetten dan zouden de waterschappen eigenlijk hun ICT organisatie moeten outsourcen naar een centraal onderdeel die de strategie en architectuur opstelt en vervolgens door een raad van toezicht laat akkorderen.
Al met al moet een deel van de “macht” op ict gebied af worden gestaan waardoor je er als waterschap ook minder grip op hebt. Kwestie van kiezen en consequenties aanvaarden. Bovenstaande lijkt overigens verdacht veel op hetgeen nu in Brussel speelt met de monetaite unie en of er wel of niet meer macht naar Brussel moet.