CBS geeft tips voor datagebruik in crisissituaties

Een nationale data-steward, een overheidsbrede data-strategie en -standaarden en een datacatalogus. Dat zijn voorstellen waarmee de rijksoverheid de inzet van data tijdens crisissituaties kan verbeteren. Ze komen uit de koker van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat onderzocht hoe de overheid op basis van betrouwbare gegevens snel beslissingen kan nemen tijdens rampen

Overheden moeten in een crisissituatie knopen doorhakken, maar beschikken tijdens zo’n noodsituatie niet altijd over betrouwbare data of weten niet waar en hoe ze die gegevens snel kunnen vinden of uitwisselen. Het CBS onderzocht samen met het nationale statistiekbureau van Canada de mogelijkheden om de datakwaliteit in crisissituaties te verbeteren en komt met aanbevelingen.

‘Datagedreven crisisrespons door de overheid vraagt om een goede overheidsbrede datastrategie, die vastlegt wat de rollen en verantwoordelijkheden van de verschillende overheden zijn’, schrijft het CBS. Het heeft een visie-document met aanbevelingen opgesteld. Daarin wordt naar voorbeeld van Nieuw-Zeeland gepleit voor een nationale data-steward, het gebruik, beheer en de beveiliging van alle overheidsdata aanstuurt

Corona

Als voorbeeld van een situatie waarin een data-steward nuttig is, noemt CBS de coronacrisis. ‘Deze crisis raakt de hele maatschappij en brengt veel onzekerheden met zich mee. Tegelijkertijd is er veel nepnieuws, terwijl de behoefte aan betrouwbare informatie juist groot is. Betrouwbare informatie is nodig om de crisis beleidsmatig goed aan te pakken, wetenschappelijk onderzoek te doen én om te weten hoe je als maatschappij met de situatie om gaat.’ De data-steward organiseert en borgt processen die ervoor zorgen dat de juiste data – van de nodige kwaliteit en betrouwbaarheid – op een veilige manier en op het juiste moment bij de juiste gebruiker beschikbaar zijn.

‘Geen tijd voor enquêtes’

Een andere aanbeveling gaat over de data-infrastructuur en -technologie. De statistici beschrijven in het visiedocument dat standaardisatie van technologie en processen belangrijk is om snel te kunnen handelen bij crises. Een data-ecosysteem waarin verschillende organisaties zoals overheidspartijen en kennisinstellingen op basis van standaarden kunnen samenwerken, zorgt dan voor meer flexibiliteit.

Ook wijzen ze in dit verband op de noodzaak om nieuwe databronnen aan te boren. ‘Primaire waarneming met enquêtes duurt in tijden van crisis vaak te lang. Je moet secundaire bronnen van partners juist dan snel kunnen binnenhalen. Een data-ecosysteem biedt daarvoor meer mogelijkheden.’

Datacatalogus

De samenstellers van het visiedocument pleiten ook voor een landelijke datacatalogus waarin data beschikbaar zijn volgens het fair-principe: findable, accessible, interoperable en reusable. Nederland heeft een open dataportaal van de overheid. Daarin worden datasets met openbare informatie gedeeld voor algemeen gebruik. Henning denkt dat een overheidsbrede catalogus, die transparant maakt over welke andere data de overheid beschikt, een goede aanvulling is.

‘In zo’n datacatalogus staan niet de data zelf, maar is beschreven welke data waar beheerd worden. Daardoor weten overheidsorganisaties van elkaar beter welke data beschikbaar zijn en hoe zij nóg meer datagedreven kunnen werken.’

Toolkit

Samen met het statistiekbureau van Canada zal het CBS de uitkomsten van het visiedocument breed onder de aandacht brengen, onder meer op online-congressen.

Er zijn bovendien plannen om het document uit te werken tot een toolkit die ook andere statistische bureaus kunnen inzetten bij het opzetten van ‘effectief data stewardship’.