De nieuwe voorwaarden voor ict-leveringen aan het Rijk (Arbit) blijven de gemoederen bezighouden. De belanghebbenden tuimelen over elkaar heen, waarbij vooral opensourceleveringen onderwerp van discussie zijn. Het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) probeert met aanpassingen tot een evenwicht te komen.
Vier jaar werkten de ambtenaren aan de Algemene Rijksvoorwaarden Bij IT-Overeenkomsten: 84 artikelen die de verhouding tussen de overheid als opdrachtverlener en ict-bedrijven als leverancier vastleggen. Vergeleken met eerdere leveringsvoorwaarden, zou de Arbit beter rekening houden met veranderde technologie en verdienmodellen. Bovendien moeten de nieuwe regels flexibelere contracten opleveren.
De definitieve bepalingen verschenen in juli 2010 in de Staatscourant. Kort daarvoor maakte branchevereniging ICT~Office zijn ontevredenheid al kenbaar. De voorwaarden zouden te eenzijdig vanuit de overheid zijn opgesteld en te veel risico's bij leveranciers neerleggen.
Artikel 59
Maar de meeste reuring vond plaats in de opensourcegemeenschap. Diverse deskundigen vielen over artikel 59. Dat verplicht leveranciers van open source software te onderzoeken wat de herkomst van de software is. Zulk onderzoek moet de overheid vrijwaren van auteursrechtelijke claims van derden.
De overheid creëert met artikel 59 een ongelijk speelveld voor opensourceleveranciers, vond onder meer ict-jurist Walter van Holst van programmabureau Nederland Open in Verbinding (NOiV). Universitair docent ict- en aanbestedingsrecht Mathieu Paapst beweerde dat het Rijk het aanbestedingsrecht schendt door opensourceleveranciers bij aanbestedingen apart te behandelen. Hij sprak van een 'faux pas'.
Rijksambtenaren maakten daarop bekend dat ze werkten aan een bijlage voor opensourceaanbestedingen. 'In de eerste fase van de Arbit hebben we de leveringsvoorwaarden voor gesloten software vastgelegd. In fase 2 verschijnt een addendum', vertelde woordvoerder Vincent van Steen van BZK. Paapst riep de overheid op om de bepalingen pas te gebruiken, als het addendum af is.
Aanpassing
In plaats van een addendum koos het ministerie voor aanpassing van de oorspronkelijke voorwaarden. Het gewraakte artikel 59 werd in februari 2011 geschrapt en het werd mogelijk om opensourcelicenties in te voegen. Daarmee zou een gelijk speelveld ontstaan voor open source software en gesloten software, legde Van Steen uit.
De aanpassing heeft geen einde gemaakt aan de discussie over de Arbit-voorwaarden. Het schrappen van artikel 59 en de mogelijkheid om opensourcelicenties in te voegen leiden ertoe dat het Rijk opensourceleveranciers ineens ongeoorloofd voortrekt, menen de juristen Otto Sleeking en Reinoud Westerdijk van advocatenkantoor Kennedy Van der Laan. Zij vinden de wijziging strijdig met het aanbestedingsrecht.
Ook branche-organisatie ICT~Office laat zich niet onberoerd. Door tegenstrijdigheden rammelt de aanpassing juridisch aan alle kanten, laat juridisch adviseur Peter van Schelven weten. Hij vindt de aangepaste voorwaarden bovendien onevenwichtig. Ict-jurist Van Holst vindt dat Van Schelven wat dat betreft geen recht van spreken heeft en verwijst indirect naar de ICT~Office-leveringsvoorwaarden die volgens velen onevenwichtig zijn.
Doelstelling
Het ministerie is zich ondertussen van geen kwaad bewust. 'Het is ons niet duidelijk waarom de aanpassing in strijd is met het aanbestedingsrecht of -beleid', zegt woordvoerder Van Steen. Volgens hem is de wijziging in lijn met de doelstelling om leveranciers een gelijke kans op een overheidsopdracht te geven.
Is de discussie opgeklopt? Volgens directeur Jeroen Verberg van opensourceleverancier Hippo komt het bijna nooit voor dat klanten een auteursrechtelijke claim aan hun broek krijgen. 'De meeste opensourcegemeenschappen streven naar het afdekken van auteursrechtelijke risico's.' Hij vindt zelfs dat de aanschaf van open source software niet hoeft worden aanbesteed. 'De software is in principe gratis te downloaden. Als enkel de dienstverlening eromheen wordt aanbesteed, speelt de discussie over auteursrecht en vrijwaring geen rol.'
Dat dhr Verberg dat vindt zal na de eerdere profijtelijke deal van Hippo met Algemene Zaken, niemand verbazen. Daarmee is zijn standpunt echter nog nog niet de juridische werkelijkheid. Die is dat de aanschaf van OSS met aanvullende dienstverlening in het vooruitzicht, gewoon moet worden aangesteed. Ook overigens komt uw publicatie wederom weinig verder dan een herhaling van de inmiddels wel bekende onvrede over de ARBIT van ICT Office. Jammer want er valt over de ARBIT m.i.v. de recente OSS aanpassingen daarvan, zoveel moois en vooral ook zinnigs te vertellen.
@Ruud Leether, je kan (F)OSS door haar aard niet aanschaffen (in de zin van aankopen van een recht). Er is geen tegenprestatie voor het gebruiksrecht van FOSS i.t.t. dat van bijvoorbeeld Internet Explorer dat “gratis” aangeboden wordt. Zonder de aanschaf van een legitieme Windows mag je geen IE gebruiken.
Het recht om FOSS te gebruiken, te vermenigvuldigen, enzovoorts, krijg je gewoon van de auteurs.
De ARBIT, waarop de gewraakte aanpassingen inzake OSS betrekking hebben, gaat over opdrachten en leveringen waarvoor -uiteraard- steeds een wederpartij aanwezig moet zijn. Niet dus over het simpele downloaden van OSS zonder tegenprestatie. In de door de ARBIT beheerste gevallen kan het downloaden, naar wordt aangenomen, aanbestedingsrechtelijk niet worden ontkoppeld van de beoogde aanvullende dienstverlening. In de “Hippo zaak” was dat niet gebeurd.Bovendien was niet duidelijk of het daarbij wel om OSS ging.
Feit is in ieder geval dat de Arbit kennelijk veel discussie opleveren en dus defacto niet uitgelanceerd zijn, terwijl je van een zorgvuldig handelende overheid beter mag verwachten.
Grappig dat juist Kennedy van der Laan en ICT~Office protesteren. Zijn Kennedy van der Laan niet de juristen van Microsoft? En ICT~Office vertegenwoordigt de dinosaurussen in de ICT markt die in plaats van te innoveren proberen de status quo proberen vast te houden. Veel succes jongens. Terwijl de rest van de wereld op bizar grote schaal op Open Standaarden gebaseerde Open Source (F/OSS) produkten inzet (Google, Facebook, Twitter, Stock Exchanges en zelfs Oracle) zitten jullie nog een beetje na te pruttelen over die goede oude tijd toen je nog je klanten ongestraft een poot uit kon draaien en lekker op slot kon gooien met je gesloten formats.
De ARBIT is een prima ontwikkeling die hopelijk alternatieve oplossingen een kans biedt in een veld dat gedomineerd wordt door voorspelbare oplossingen van de “usual suspects”. Het is tijd dat de Overheid eens zijn tanden laat zien en durft te kiezen voor een gelijkwaardig F/OSS alternatief dat is gebaseerd op Open Standaarden en geen vendor lock-in met bijbehorende kosten tot gevolg heeft. Misschien dat de dinosaurussen zich dan eindelijk realiseren dat innoveren toch beter is dan uitsterven…