Test: Apple presteert weer het best

We testten achttien zakelijke notebooks: vijf desktopvervangers, zes standaardnotebooks en zeven subnotebooks.

Twee merken stuurden geen notebooks in voor deze test: Dell en Toshiba. Zij hadden geen test-samples beschikbaar. Voor de rest zijn alle belangrijke en minder belangrijke spelers present. De fabrikanten mochten zakelijke notebooks insturen in drie categorieën: desktopvervangers, standaardnotebooks en subnotebooks. In die laatste categorie waren ook tablets toegelaten, maar dit jaar ontvingen we daar geen van.

Ook ontvingen we geen enkele notebook met een AMD-processor. Het is Intel Core 2 Duo wat de klok slaat. Bij de subnotebooks gaat het dan om de (Ultra) Low Voltage-versies van deze processor met twee uitvoeringskernen. Twee uitzonderingen hierop: de subnotebook van Fujitsu-Siemens gebruikt een Core Solo-processor en de standaardnotebook van MSI is uitgerust met een oudere Intel Pentium Dual Core Mobile. Kloksnelheden variëren van 1,06 GHz voor de Asus subnotebook tot 2,5 GHz voor de twee Apple MacBook Pro's. Alle notebooks behalve die van NEC hebben standaard 2 GB werkgeheugen of meer.

Testmethode

We hebben onze benchmarks moeten aanpassen. Dat komt vooral door Windows Vista. Hoewel de nieuwe versie van de Bapco Mobile Mark-applicatiebenchmark Vista officieel ondersteunt, ondervonden wij er zo veel stabiliteitsproblemen mee dat hij onbruikbaar was. We zijn overgeschakeld op een synthetische benchmark (die de prestaties van veel gebruikte hardwareonderdelen meet), namelijk Futuremark PCMark Advantage. Deze levert naast een algemene PCMark ook prestatiecijfers op voor geheugen, tv en film, gaming, muziek, communicatie, productiviteit en harde schijf.

Verder voeren we ook een aantal grafische benchmarks uit (Futuremark 3D Mark voor DirectX-prestaties en SPECViewPerf voor OpenGL-prestaties), naast een aparte benchmark voor de harde schijf (Roadkil). We houden ook rekening met Microsofts eigen Windows Experience Index (WEI), die aangeeft in hoeverre een pc geschikt is om Vista te draaien. Verder tellen ook het gewicht mee en hoe lang je kunt werken met één acculading (accuduur).

Uit de verschillende benchmarkcijfers berekenen we een gewogen Computable Prestatieindex (CPI) op 100 punten. In de CPI tellen PCMark en WEI elk voor 20% mee, Roadkil voor 10%, 3DMark 01-05 voor 7%, 3DMark 06 voor 10%, het gewicht voor 13% en de accuduur voor 15%. (De details vind je in de tabellen die bij dit artikel horen.) Hoe hoger de CPI, hoe sneller de notebook globaal genomen is. Op basis van de CPI geven we ook een prijsprestatiecijfer, waarin de prestaties voor 20%, de extra's (zoals software, uitrusting, bouwkwaliteit) voor 40% en de prijs voor 40% meetellen. We gebruiken drie verschillende ‘ideale prijzen' voor het berekenen van de prijsprestatie: 650 euro voor een standaardnotebook, 900 euro voor een desktopvervanger en 1200 euro voor een subnotebook.

Energieverbruik

Voor het eerst meten we ook het energieverbruik. In de betreffende tabel vind je cijfers voor uitgeschakeld, maximaal, slaap- en sluipverbruik. Met het laatste bedoelen we het verbruik van de voeding wanneer de notebook er niet is op aangesloten. Idealiter is dat nul, maar de helft van de voedingen verbruikt dan toch nog stroom, tot meer dan 18 watt. Ook het piekverbruik verschilt enorm. De NEC Versa P9110, de MSI GX700P en vooral de Acer TravelMate 6592G zijn echte grootverbruikers. De HP 2510p, Panasonic Thoughbook Executive CF-W7 en Lenovo ThinkPad X61s springen er in positieve zin uit als zuinig.

Individuele besprekingen per merk

Hierna bespreken we per merk de voor deze test ingezonden notebooks. We belichten wegens plaatsgebrek alleen de opvallendste eigenschappen en positieve en negatieve punten. Gedetailleerde productinformatie en prijzen vind je in de uitgebreide productinformatietabel die bij deze test hoort. De meeste fabrikanten kunnen je overigens per notebook diverse configuraties aanbieden. Wij kunnen natuurlijk alleen de ingezonden configuraties beoordelen.

Acer TravelMate

Acer stuurde voor deze test de desktopvervanger TravelMate 7720G, de standaardnotebook TravelMate 6592G en de subnotebook TravelMate 6292 in. De TravelMate 7720G heeft een apart numeriek eiland: geen gedoe met een aparte toets om getallen in te voeren dus. Ons testexemplaar werd geleverd met Windows XP; wij hebben Windows Vista Business geïnstalleerd om hem te kunnen vergelijken met de andere notebooks in deze test.

De standaard Travelmate 6592G valt op door zijn waaiervormige toetsenbord. Dit zou ergonomischer zijn, maar of het gemakkelijker typt hangt af van je voorkeur. Deze notebook beschikt nog over een seriële aansluiting, wat weinig meer voorkomt. Ook heeft hij als enige Acer zowel een trackpoint als een touchpad. De TravelMate 6292 en de TravelMate 6592G beschikken over een vingerafdruklezer. De twee andere hebben een smartcardlezer. De subnotebook is stevig, maar de navigatietoetsen zijn klein.

De kwaliteit van de schermen en de algemene bouwkwaliteit is bij Acer dik in orde. Bij alledrie zit een webcam verwerkt in de bovenste schermrand. Acer installeert verschillende hulpprogramma's, bereikbaar via een widget-achtige toolbar. Deze is altijd actief, of wordt geactiveerd met de e-knop die zich boven het toetsenbord bevindt. Als je die software niet nodig hebt, is het moeilijk te verwijderen. De voeding van de desktopvervanger heeft geen sluipverbruik; de twee andere voedingen verbruiken ook stroom als er geen notebook op is aangesloten. De standaardnotebook van Acer heeft ook het hoogste piekverbruik van allemaal: 95,5 watt. Dat kan beter!

Apple MacBook Pro

Apple leverde ons de standaardnotebook MacBook Pro 15-inch en de desktopvervanger MacBook Pro 17-inch. Opvallend is de goede bouwkwaliteit. Ze zien er stevig uit en zijn het ook! De aansluiting van de stroomadapter is slim. Apple gebruikt als enige fabrikant in deze test een kleine magnetische aansluiting. Struikelt iemand over de stroomkabel, dan laat deze gewoon los en is er geen schade. De MacBooks hebben een in de schermrand ingebouwde webcam. De optische drives zijn van het slot-intype en slikken de dvd's of cd's dus in. Nadeel hiervan is dat je geen mini-cd's of -dvd's kunt gebruiken.

We hebben op de MacBooks Windows Vista Business geïnstalleerd via Boot Camp en dezelfde benchmarks uitgevoerd als op de Wintel-notebooks. Apple is grafisch altijd al sterk geweest; dat merken we zelfs bij de Windows-testen. De MacBook Pro's behoren tot de snelste notebooks in deze test. Natuurlijk ontvang je bij aankoop alleen een licentie voor het MacOS. De voedingen hebben een sluipverbruik van meer dan 9 watt: dat kan beter.

Asus U2E

Asus leverde ons de U2E subnotebook, een design-notebook die vergezeld gaat van een fraai tasje en uitgevoerd is in een opvallende lederachtige kleur. Verder is er gewerkt met glanzende materialen; in de toetsen lijken wel kleine edelstenen verwerkt. Dit is samen met de drie Apple MacBooks de mooiste notebook in deze test. De bouwkwaliteit is degelijk; zelfs de dunne schermrand voelt stevig aan.

Opvallend is de aanwezigheid van een HDMI-aansluiting. In de schermrand zit een webcam verwerkt. Ook heeft deze subnotebook een beveiligingschip en een vingerafdruklezer. De harde schijf biedt slechts 32 GB. Het is een SSD-type zonder bewegende onderdelen en met een laag energieverbruik. De schijfprestaties zijn matig. Asus levert voor de prijs wel een externe harde schijf mee van 160 GB. Wij testten de versie met een 1,06 GHz ULV-processor. Deze notebook wordt voortaan echter voor dezelfde prijs uitgerust met een 1,2 GHz ULV-processor. De prestaties zullen daardoor wellicht verbeteren.

HP Compaq

De naam van Compaq leeft nog altijd voort in de zakelijke notebooks (en desktops) van HP. HP stuurde een subnotebook (2510p) en een desktopvervanger (8710w) in voor deze test. Kleur (antraciet en zwart), logo en diverse designelementen zijn identiek in de reeks. De algemene bouwkwaliteit en de kwaliteit van de toetsenborden is goed.

De subnotebook heeft een trackpoint, maar gelukkig ook een touchpad. De linker-Shift-toets van de subnotebook is te klein. Gelukkig staan er wel aparte (wel erg kleine) Home-, End- etc. toetsen in een rij naast de even kleine functietoetsen bovenaan het toetsenbord. Voor de minder vaak gebruikte Pause-, Break- etc. toetsen moet je wel een Fn-combinatie gebruiken. Waarom kunnen niet alle fabrikanten van subnotebooks dit voorbeeld volgen? Bij de desktopvervanger is er een apart numeriek eiland met navigatietoetsen.

Beide notebooks zijn uitgerust met een optische vingerafdruklezer en TPM-security chip. Ze hebben ook een afgeschermde partitie waarop een back-up staat van de oorspronkelijke configuratie. Met de HP Backup and Recovery Manager kan de gebruiker zelf back-ups maken en zijn notebook in een eerdere (of oorspronkelijke) configuratie herstellen. De voeding van de subnotebook heeft geen sluipverbruik. Die van de desktopvervanger verbruikt dan echter nog zeven watt. Dat kan beter!

Fujitsu Siemens

Fujitsu Siemens stuurde de subnotebook Lifebook P7230 en twee standaardnotebooks, Lifebook E8410 en Esprimo Mobile D9500 in voor de test. Deze hebben een zakelijk zwart en antracietkleurig uiterlijk; alleen bij de Lifebook E8410 is het toetsenbord in wit en de polssteun in zilver uitgevoerd.

De subnotebook heeft een volwaardig toetsenbord, maar de bovenste rij toetsen is aan de kleine kant. Deze kleine notebook heeft een ingebouwde webcam en vingerafdruklezer aan boord. Ook de Lifebook E8410 heeft een vingerafdruklezer, naast een smartcard-lezer. De Mobile D9500 heeft geen beveiligingsmodaliteiten, maar ons testexemplaar was wel uitgerust met een (optionele) HSDPA-module.

Storend is dat bij al deze notebooks de Home- en End-toetsen gedeeld worden met de Page-up en Page-down-toetsen; bij de subnotebook is dat nog te begrijpen, maar bij de standaardnotebooks was er voldoende ruimte om volwaardige navigatietoetsen in te bouwen. De Lifebook E8410 gebruikt voor zijn statusmeldingen geen leds, maar een klein monochroom lcd-scherm boven het toetsenbord. Deze standaardnotebook heeft als enige nog parallelle en seriële aansluitingen, wat voor gebruikers met legacy-apparaten handig kan zijn.

De subnotebook en de Lifebook E8410 lijken iets steviger gebouwd dan de Esprimo Mobile D9500. De voeding van deze laatste notebook heeft een sluipverbruik van 23,2 watt, het hoogste van allemaal. Voor een fabrikant die zichzelf regelmatig op de borst klopt over zijn milieubewustzijn kan en moet dat beter.

Lenovo ThinkPad

Lenovo levert nog altijd zeer zakelijk ogende notebooks. Sommigen noemen ze misschien saai, maar wij zijn vooral onder de indruk van de stevige bouw en uitstekende toetsenborden. We ontvingen de subnotebook ThinkPad X61s en de standaardnotebook ThinkPad T61. Beide zijn pikzwart. Op de T61 was de 32-bit versie van Vista Business geïnstalleerd, terwijl de door ons geteste X61s de 64-bit versie draaide (maar de 32-bit versie wordt standaard meegeleverd).

Een stevige rand beschermt het scherm tegen schokken en stoten. In de rand is een led-lampje ingebouwd waarmee je het toetsenbord kunt belichten in donkere ruimtes. De X61s heeft geen ingebouwde optische drive; die zit in de optionele dock. (De prijs in de informatietabel is die zonder de dock.) De Enter- en de Backspace-toetsen zijn bij de X61s vrij klein en dat bemoeilijkt het blindtypen. Waarom bij deze subnotebook alleen een trackpoint en geen touchpad aanwezig is, is voor ons een vraagteken omdat er nog plaats vrij was onder het toetsenbord.

Op de standaardnotebook vragen wij ons af waarom er maar liefst vijf muisknoppen zijn voorzien. Beide notebooks zijn uitgerust met een beveiligingschip en vingerafdruklezer voor toegangscontrole. Zoals vanouds levert Lenovo veel software mee onder de noemer ThinkVantage. Geen enkele fabrikant levert een zo uitgebreide verzameling van nuttige hulpprogramma's met zijn notebooks mee.

MSI Megabook

MSI levert notebooks aan resellers en distributeurs voor gebruik in projecten. Omdat wij de notebooks direct van de fabrikant ontvingen, draaiden ze Vista Home Premium. Dat maakt verder niets uit voor onze benchmarks, maar normaliter zullen deze notebooks binnen bedrijfsprojecten met Windows XP of Vista Business worden geleverd. We hebben de prijsprestatiescore wel aangepast om de iets duurdere aanschafprijs van Vista Business tegenover Vista Home Premium te reflecteren. Anders zou de vergelijking met de rest van het testveld niet eerlijk zijn.

MSI stuurde ons drie Megabooks in: GX700P desktopvervanger, VR601 standaardnotebook en PR200 subnotebook. Ze vertonen duidelijke gelijkenissen, met opvallend en wat ons betreft enigszins kitscherig MSI-logo op het deksel en (naar onze zin iets té) glanzende schermen die vooral bij videoweergave goed presteren. Op de bouwkwaliteit valt weinig aan te merken, alleen geven de toetsenborden naar onze smaak iets te veel mee. Positief is dat MSI ook een volwaardig toetsenbord in zijn witte Megabook PR200 subnotebook verwerkte, met aparte navigatie- en grote Shift-toetsen.

Alledrie hebben ze een ingebouwde 1,3 megapixel webcam in de bovenste schermrand. De twee grotere notebooks hebben aparte numerieke eilanden met volwaardige navigatietoetsen. De prestaties op het vlak van accuduur vallen tegen. De voedingen van de standaardnotebook en desktopvervanger van MSI vertonen ook sluipverbruik. De desktopvervanger GX700P heeft een piekverbruik van maar liefst 85,1 watt. Alleen de NEC Versa P9110 en de Acer TravelMate 6592G verbruiken nog meer.

NEC Versa

Van NEC ontvingen we een desktopvervanger, de Versa P 9110, met daarop Windows XP. We hebben Windows Vista Business geïnstalleerd om de vergelijking met de andere notebooks te kunnen maken. Op de toestellen in de verkoop zet NEC vanaf nu overigens wel standaard Vista. De notebook is zwart, alleen het touchpad is in zilver uitgevoerd. Ons testtoestel had slechts 1 GB RAM aan boord; hopelijk voorziet NEC standaard 2 GB in de Vista-versies, want dat is echt het minimum om vlot te kunnen werken.

Het scherm glanst sterk, wat hinderlijk is als er licht op valt. Deze notebook heeft een HDMI-aansluiting en beschikt ook over een ingebouwde webcam van 1,3 megapixel. Hoewel het toetsenbord een volwaardig numeriek eiland heeft, vinden we de Enter-toets aan de kleine kant. Deze notebook heeft met 88 wat een piekverbruik dat hoger ligt dan menig desktop-pc. Bovendien heeft de voeding een sluipverbruik van bijna 19 watt.

Panasonic Toughbook Executive CF-W7

Panasonic is een nichespeler in de notebookmarkt, maar in sommige marktsegmenten erg populair met zijn gamma van (semi-)robuuste ToughBooks. Het merk pakt nu uit met de Executive Series. Dat zijn notebooks met alle moderne snufjes, die toch nog robuuste kenmerken hebben. De door ons geteste CF-W7 heeft het formaat van een subnotebook en weegt nauwelijks 1,3 kg. Toch doorstaat hij een droptest van 76 cm. Dat hebben we zelf niet getest, maar op de Toughbook-website vind je daarvan wel een filmpje.

Het scherm en de hoofdkaart ‘hangen' als het ware aan veertjes in de kast, waardoor ze zelfs bij flinke stoten niet breken. Daardoor is de kast wel iets dikker dan bij een normale subnotebook. De kast is trouwens gemaakt van een ultralichte en zeer stevige magnesiumlegering. Dit is ook de eerste notebook die we tegenkomen die een waterafvoer heeft! Als je een glas vocht omstoot over het toetsenbord, loopt dat er via een gaatje aan de onderkant weer uit. Een membraan beschermt de elektronica tegen het insijpelende vocht. Dat hebben we wel met succes uitgeprobeerd.

Allerlei onderdelen kunnen worden uitgeschakeld om de batterij te sparen. Panasonic levert software mee om dit te automatiseren. Ook kun je de draadloze netwerkkaart en de optische drive uitschakelen met knoppen op de voorkant. Op die manier kan de toch al indrukwekkende accuduur van 466 minuten (7,7 uur) in onze standaardtest nog flink worden verbeterd. Negen uur werktijd op een acculading is met deze Toughbook haalbaar. Ons testmodel had een in het schermdeksel ingebouwde Novatel HSDPA-module; die voegt 320 euro toe aan de basisprijs van 1.875 euro die we gehanteerd hebben voor het berekenen van de prijsprestatiescore.