In Nederland is begin dit jaar de 100 miljoenste kilo aan afgedankte ict-apparatuur gerecycled. Stichting ICT~Milieu -onderdeel van brancheorganisatie ICT~Office- houdt zich bezig met de inzameling en recycling van ict-apparatuur en spreekt van een mijlpaal. Computable volgde de weg van afgedankte ict-apparatuur tot fijngemalen granulaat waaruit tal van grondstoffen worden hergebruikt.
Op het ruime bedrijfsterrein (55.000 vierkante meter) van Sims Recycling Solutions (voorheen Mirec) in Eindhoven wachten afgedankte beeldschermen, printers en computerkasten in grote houten kisten op verwerking. De afgedankte ict-apparatuur is vanuit gemeentelijke inzamelpunten (milieustraat) door het hele land ingezameld en zal het terrein verlaten als een fijne korrel (granulaat) waaruit tal van grondstoffen worden gewonnen voor hergebruik. Voor het zover is zijn de apparaten gewogen op de weegbrug en gesorteerd op productgroep (zoals printers, systeemkasten, beeldschermen en telefoons). De meest bewerkelijke productgroep: de beeldschermen komt via de lopende band in het demontagestation. Door de grote verscheidenheid aan modellen worden de beeldschermen handmatig ontleed. De bekabeling wordt losgeknipt, de kunststof behuizing komt in de kunststoffen-bak en de beeldbuizen vallen met een flinke knal in de glasbak. Ook veel afzonderlijke onderdelen worden verzameld. Zo wordt het elektrodekanon dat is bevestigd aan de achterkant van de beeldbuis- apart verzamelt voor hergebruik van nikkel. Van de deflectie-spoel wordt voornamelijk koper hergebruikt. Jaarlijks worden in deze hal een miljoen beeldbuisapparaten gedemonteerd. René Kik, algemeen directeur Sims Recycling Solutions in Nederland: "We zien een grote piek in het aantal monitors dat binnenkomt. Veel bedrijven vervangen de beeldbuismonitors voor platte schermen. We verwachten dat die grote toestroom van beeldschermen nog wel een aantal jaren aanhoudt." Het glas van de beeldschermen wordt in het Limburgse Echt gescheiden op loodhoudend en loodvrij glas en omgesmolten. De andere hoofdstromen van materialen die overblijven zijn: ijzer, kunstoffen en gemalen elektronica (printplaten en moederboards).
Shredder
De afgedankte ict-apparaten komen, ontdaan van giftige energiedragers zoals accu's en direct herbruikbare onderdelen zoals cartridges van printers via de lopende band aan bij de ‘voorshredder' in de aangrenzende hal. Dat apparaat plet en snijdt het materiaal. Vervolgens wordt door magnetisme ijzer gescheiden van de overige materialen. Na de voorshredder worden de afvalstromen per grondstof verwerkt. Die vervolgens nog een aantal keer worden fijngemalen. Uiteindelijk blijft van de ingeleverde printers, beeldbuizen en systeemkasten een fijngemalen korrel (granulaat) over. De materialen worden opgeslagen voor vervoer naar vervolgverwerking. In de grote bedrijfshallen liggen bergen gemalen ict-apparatuur te wachten om te worden hergebruikt als grondstof voor nieuwe apparatuur. De fijngemalen elektronica (moederboards, printplaten) bevat tal van edelmetalen. Vanuit Eindhoven wordt het hoogwaardige granulaat naar Antwerpen getransporteerd waar na omsmelting en natuurkundige processen zoals elektrolyse en bezinking edelmetalen (zilver platinum, goud) worden gewonnen. Om de gemiddelde waarde te bepalen van een partij afgedankte ict-apparatuur worden op verschillende plaatsen in het verwerkingsproces steekproeven genomen van de verwerkte materialen. In het laboratorium wordt bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de zuiverheid van kunststoffen en het aandeel van edelmetalen in een bepaalde partij apparatuur
Omslagsysteem
Producenten en leveranciers van ict-apparatuur zijn wettelijk verplicht om via een omslagsysteem voor de verwerking en hergebruik van hun apparaten te betalen. Anders dan bij de inlevering van elektronische apparaten betaalt dus niet de consument een verwijderingsbijdrage maar die kosten komen voor rekening van fabrikanten en leveranciers. Er wordt een marktaandeel berekend aan de hand van het aantal kilo's ict-apparatuur dat de leverancier op de markt brengt. De leverancier betaalt een recyclingvergoeding voor iedere kilo apparatuur die het nieuw op de markt brengt. Dit jaar zal de verwerkingsprijs van een kilo ict-apparatuur rond de 29 eurocent uitkomen. Die prijs wordt bepaald door de transportkosten, verwerkingskosten en het bedrag dat voor de restmaterialen zoals ijzer, edelmetalen en kunststof op de fluctuerende wereldmarkt wordt betaald. Rekenvoorbeeld: Een bedrijf dat een marktaandeel van 10 procent heeft (in kilo's), betaalt dus 2.300.000 keer 29 cent. Dat is 667000 euro voor de recycling van ict-apparatuur. ICT~Milieu, onderdeel van brancheorganisatie ICT~Office faciliteert die geldstroom en bepaald de contracten met de transport- en recyclebedrijven.
Recycling in Nederland
In Nederland wordt jaarlijks ongeveer 20 miljoen kilo aan afgedankte ict-apparatuur ingezameld voor hergebruik. Volgens stichting ICT~Milieu wordt 97 procent van die afgedankte ict-apparatuur hergebruikt. Daarmee wordt ruim voldaan aan de Europese norm van 75 procent voor hergebruik van elektronische apparatuur. Leveranciers en producenten betalen per kilo nieuwe ict-apparatuur die op de markt wordt gebracht een recyclingvergoeding waaruit de recycling van oude apparatuur wordt betaald. Jaarlijks wordt ongeveer 45 miljoen kilo aan nieuwe ict-apparatuur op de markt gebracht.
Voorlichting
ICT~Milieu heeft berekend dat momenteel zo'n 70 procent van de afgedankte ict-apparatuur in het hergebruikcircuit terecht komt. De overige dertig procent zijn oude computers, beeldschermen, printers of telefoons die op zolder of in de schuur blijven staan en niet worden aangeboden bij de inzamelpunten van de gemeenten. ICT~milieu heeft plannen voor een grote publiekscampagne om consumenten bewust te maken van het belang van inzameling en hergebruik van ict-apparatuur. Martin Trampe, voorzitter ICT~Milieu en managing director bij Canon Nederland. "Zeker nu ict-apparaten steeds kleiner worden is het gevaar dat ze in de vuilnisbak belanden steeds groter. Consumenten vergeten dat ict-apparatuur gratis kan worden ingeleverd bij de milieustraat." De Belangrijke redenen om ict-apparatuur in te zamelen en te recyclen zijn uitputting van fossiele grondstoffen en milieubeheer.
ICT~Milieu
Stichting ICT~Milieu is onderdeel van brancheorganisatie ICT~Office. Bij die brancheorganisatie zijn ongeveer 500 ict bedrijven aangesloten. Sinds 1999 ziet ICT~Milieu toe op de recycling van afgedankte ict-apparatuur. Het bestuur van ICT~Milieu is bestaat uit managers van grote leveranciers zoals Martin Trampe, managing director bij Canon Nederland en Robert Meulenbrug, directeur Imaging en Printing Group bij HP.
Greenpeace
Milieuorganisatie Greenpeace uitte onlangs forse kritiek op het inzamelingssysteem van elektronica-afval in Nederland. Het inzamelsysteem voor afgedankte elektronica zou ‘zo lek als een mandje' zijn. Uit een onderzoeksrapport van de milieuactivisten blijkt dat veel afgedankte apparatuur niet volgens de regels wordt ingezameld en regelmatig met onbekende bestemming naar het buitenland verdwijnt. Ook zou afgedankte elektronica de leefomgeving van mensen in arme landen bevuilen. Het onderzoek richt zich op ‘bruingoed' daaronder verstaat Greenpeace: computers, telefoons, printers televisietoestellen en geluidsapparatuur. Volgens ICT~Office neemt Greenpeace onterecht ict-apparatuur mee in de berekeningen omdat die apparatuur officieel niet tot ‘bruingoed' valt en wordt ingezameld via een ander inzamelsysteem waarbij consumenten door een verwijderingsbijdrage betalen oor recycling. Ted van Hintum van ICT~Office: ‘Greenpeace pleit voor een inzamelingsysteem waarbij leveranciers verantwoordelijk zijn voor de inzameling en recycling maar voor afgedankte ict-apparatuur bestaat zo'n systeem al. [Pim van der Beek]
Sims Recycling Solutions
Sims Recycling Solutions is een van de grootste recyclingbedrijven van elektronica, metalen, kunststoffen en beeldbuisglas ter wereld en is actief op meer dan 120 locaties. Het bedrijf recyclet zo'n 9 miljoen ton elektronica per jaar.
Reactie Greenpeace
De redactie van Computable ontving naar aanleiding van bovenstaande artikel de volgende reactie van Greenpeace:
Uit het onderzoek dat adviesbureau CREM voor Greenpeace heeft gedaan blijkt dat nog geen 15 procent van alle afgedankte ict- en consumentenapparatuur in Nederland bij de officiële recyclingbedrijven belandt. Waar het overige afval blijft is niet duidelijk. Een deel verdwijnt in de afvalbak en een deel komt terecht in ontwikkelingslanden waar het afval enorme milieu- en gezondheidsproblemen veroorzaakt. Het inzamelsysteem moet dus verbeterd worden, zodat er meer wordt ingezameld en duidelijk wordt waar het afval blijft.
Dit geldt zowel voor ict-apparatuur als voor bruingoed. Greenpeace vindt dat elektronicaproducenten individueel financieel verantwoordelijk moeten worden voor hun eigen afval. Dit is bij het ict-systeem, in tegenstelling tot wat de heer van Hintum beweert, nog niet het geval.
Op dit moment betalen de elektronicaproducenten gezamenlijk voor de inzameling- en recyclingkosten van het ict-afval. De kosten worden gedeeld op basis van marktaandeel, zoals het sommetje in het artikel laat zien. De producenten betalen dus niet voor de kosten van hun eigen ingezamelde afval. Hierdoor worden zij niet gestimuleerd om producten te maken die minder gif bevatten en makkelijker te recyclen zijn zodat de kosten omlaag gaan. Die kostendaling merken zij niet, omdat deze verdeeld wordt onder alle producenten. Als een bedrijf een product ontwerpt met minder gif en wat makkelijker te recyclen is, profiteert de concurrent mee. Bedrijven moeten in de toekomst alleen gaan betalen voor hun eigen afval en moeten verplicht worden om er voor te zorgen dat al hun afgedankte apparaten bij het inzamelsysteem terechtkomen.
Naast het inzamelsysteem, kan ook de recycling nog stukken beter. Van het weinige dat er ingezameld wordt, wordt 97 procent hergebruikt volgens ICT Milieu. Maar zij verstaan onder hergebruik ook het verbranden van materialen waarbij energie wordt opgewekt en het exporteren van giftige plastics naar China. De overige materialen worden nauwelijks verwerkt in nieuwe elektronica, omdat de kwaliteit te slecht is. Er is dan dus sprake van downcycling. 97 procent procent klinkt mooi, maar representeert een vieze werkelijkheid.
Kim Schoppink
Campagneleider giftige stoffen
Greenpeace Nederland
