Nagenoeg iedereen in de IT-industrie heeft wel eens gehoord van het klassieke epos van Xerox’ onderzoekslaboratorium Parc (Palo Alto Research Centre). De toen oppermachtige fabrikant van fotokopieerapparatuur liet daar fundamenteel onderzoek doen naar ‘het kantoor van de toekomst’, waar papier weleens overbodig zou kunnen zijn. Parc kwam eind jaren zeventig met vondsten als de grafische computer-interface, het netwerk, de muis en e-mail.
Xerox had de computerindustrie kunnen bezitten, maar had niet door wat het in handen had. Een legendarische blunder van niet-begrijpende, grijze directeuren. Maar dat is niet het complete, correcte verhaal.
Het legendarische Parc heeft zijn gebrek aan erkenning niet alleen aan Xerox te wijten. Een accuratere titel dan het verafgodende ‘dealers of lighting‘ zou namelijk ‘briljante, maar stoute schooljongetjes’ zijn geweest. Er is namelijk weinig twijfel over dat de botsing van grote ego’s en maniakaal-visionaire denkers veel dingen heeft gefrustreerd. Niet in het minst de eigen bedrijfsorganisatie waar met enige wetenschappelijke minachting op werd neergekeken. Toch was de commerciële achterban de reden voor het bestaan van Parc. Anderzijds begrepen de diverse lagen directeuren en de andere, productgerichte, laboratoria voor een groot deel niet goed wat de potentie was die het rebellerende Parc had.
De problemen doken echter ook dichter bij huis op; de onderzoekers binnen Parc hadden het ook met hun directe collega’s aan de stok. Zo waren er de beruchte ‘dealer’-bijeenkomsten (als in de kaartendeler bij blufpoker) waarbij een wetenschapper zichzelf en zijn ideeën moest onderwerpen aan het uitermate kritische publiek van zijn mede-onderzoekers. Felle discussies laaiden op, maar ook korte commentaren als ‘bullshit’ werden rücksichtslos naar het hoofd van de presentator geworpen. Bij een van die sessies smeet Butler Lampson, sinds jaren professor aan het prestigieuze MIT (Massachusetts Institute of Technology) en ‘fellow’ bij Microsoft Research, zelfs een asbak naar het hoofd van Warren Teitelman, tegenwoordig vice-president onderzoek bij Baystone Software.
Hiltzik, veelzijdig journalist voor de Los Angeles Times, biedt in zijn boek een uitgebreid en evenwichtig beeld van de paleisintriges en problemen die bij Parc – en Xerox – aan de orde van de dag waren. Dit biedt een ontnuchterende blik op het welhaast tot walhalla verheven laboratorium waar de hedendaagse computerindustrie veel, zo niet alles, aan heeft te danken. Uiteindelijk blijkt het er binnen dit bedrijf en zijn laboratoria net zo aan toe te gaan als bij de meeste ondernemingen; ‘alle neuzen dezelfde kant op’ betekent verschillende dingen voor verschillende mensen op diverse rangen binnen de organisatie.
Toch is het een feit dat vele beroemde namen, zowel van mensen als van producten en technologieën, zijn verbonden aan Parc. Denk maar eens aan mensen als Robert Metcalfe – uitvinder van het Ethernet en oprichter van 3Com, Bob Taylor – grondlegger van Internet-oorsprong Arpanet, Alan Kay – uitgelachen visionair voor het nastreven van een draagbare computer, en Charles Simonyi – bedenker van Wysiwyg-printen (what you see, is what you get) en het meta-programmeermodel.
En vergeet niet producten als de kleurenmonitor, de muis, de Alto (’s werelds eerste personal computer – niet vanwege de prijs, maar vanwege de relatief kleine omvang) en de daaruit voortgekomen grafische besturingssystemen Mac OS en Windows. Maar besef ook dat technologieën als het Internet-protocol, e-mail, grafische computersystemen en digitale animatie deel uitmaken van Parcs nalatenschap. Veel van deze dingen zijn nu – of zelfs binnenkort – haast vanzelfsprekend, maar bedenk wel dat de hoogtijdagen van Parc tussen 1969 en 1984 lagen. Beginnend in een era waarin een computer minstens een verdieping van een fors gebouw in beslag nam en aflopend tijdens het vroege begin van het PC-tijdperk.
‘Dealers of lightning‘ stelt de lezer met name voor aan de vele uitvinders en hun uitvindingen. De sfeer en de cultuur waarmee zij zich omringden en waarin zij zich wentelden. Dit levert een grondig, uitgebreid boek op dat door het grote aantal hoofdrolspelers zeker niet makkelijk wegleest. Die moeite is het echter zeker waard. Al was het maar om bedrijven, denkers en ontwikkelingen van vandaag de dag te kunnen relativeren.
Bovendien zet Hiltzik het grootste misverstand rondom Xerox Parc recht. Namelijk het idee dat het bedrijf niets heeft gedaan met de briljante vindingen van Parc en er alleen maar slimmerikken als Steve Jobs, Bill Gates en Bob Metcalfe mee aan de haal heeft laten gaan. Xerox heeft uit een enkel product van zijn rebellerende onderzoekslaboratorium meerdere miljarden dollars gehaald. De inkomsten van de laserprinter hebben de investeringen in Parc meerdere malen terugverdiend.
‘Dealers of lightning – Xerox Parc and the dawn of the computer age’, Michael Hiltzik. Eerste druk, 1999, Harper Collins Publishers, ISBN 0-88730-891-0. Prijs: 26 dollar (VS)
