Windows XP kan eindelijk met pensioen

Windows 7 is Windows Vista zoals het had moeten zijn. Dat lijkt zowat de consensus te zijn onder degenen die de nieuwe Windows-versie hebben getest. In het bedrijfsleven is Vista nooit echt doorgebroken en speelt Windows XP nog altijd eerste viool. Zal of moet dat na 22 oktober veranderen?

Tussen Windows XP en Windows Vista zaten zes jaar, tussen Vista en Windows 7 slechts twee jaar (zie kaderstuk met Windows-chronologie). In sommige opzichten was er inderdaad haast gemoeid met Microsoft's nieuwe Windows-versie. De cijfers over marktaandeel spreken immers voor zich. Drie jaar na de introductie van Windows Vista heeft Windows XP nog altijd een marktaandeel van bijna 72%. Vista komt net niet aan 18%. Alle besturingsystemen van Microsoft samen hebben overigens een marktaandeel van meer dan 82% (bron: Net Applications, september 2009). Beweren dat Vista niet echt een succes was, is een understatement. Want in de bedrijfsmarkt is het aandeel van Windows XP verhoudingsgewijs nog groter dan in de consumentenmarkt. Vista is nooit doorgebroken bij bedrijven. Microsoft zit daar dus met een echt probleem. Het hoopt vurig dat Windows 7 wel aanslaat.

Kritiek op Vista

In 2006 noemde ik Vista "een indrukwekkend staaltje techniek en meer dan een lichte verbetering ten opzichte van XP". Ik voegde eraan toe: "Eigenlijk is het enige grote nadeel van Vista de hogere hardware-eisen die worden gesteld." Ik blijf bij dat oordeel, zeker na al die jaren probleemloos op Vista te hebben vertrouwd voor bijna al mijn dagelijkse werk. Vanwaar dan de alomtegenwoordige kritiek op Vista? En ik heb het dan niet over de traditionele kritiek uit Linux- en Apple-hoek, genre "Microsoft heeft nog nooit een goed besturingssysteem gemaakt". Dat is zoals discussiëren over het geslacht van de engelen en daar houden we ons hier niet mee bezig. Maar ook veel traditionele Windows-gebruikers lustten Vista niet. Bedrijven durfden er niet naar te migreren, ondanks het feit dat Vista bewezen veiliger is dan XP. Waarom? Mijn conclusie uit 2006 geeft voor een deel het antwoord: Vista werkt beter dan XP op krachtige hardware. Lees voor krachtige ook maar recente hardware. Op oudere hardware geeft Vista inderdaad nogal wat problemen. Niet alle hardware wordt goed ondersteund, of krijg je slechts na veel tweaken aan de praat met behulp van niet-ondersteunde XP-drivers. Dat leidt dan tot problemen met de stabiliteit. Als de processor niet krachtig genoeg is en het geheugen te krap bemeten kan Vista ook erg traag zijn. Bovendien zijn er ook de door velen als ergerlijk intrusief ervaren UAC-beveiligingswaarschuwingen. Een aantal van die problemen heeft Microsoft achteraf opgelost met Vista Service Pack 1 en 2. Maar toen was het kwaad al geschied.

Vienna to the rescue

De verkoopcijfers van Vista, vooral dan in het bedrijfsleven, waren ook onmiddellijk na de introductie in 2007 al slecht. Binnen Microsoft werd beslist de ontwikkeling van een tussentijdse Windows-update te versnellen. Die nieuwe versie met codenaam Vienna kreeg duidelijk afgebakende ontwerpdoelen mee. Een van de belangrijkste doelen was complete compatibiliteit met bestaande applicaties en hardware voor Vista. Een ander belangrijk ontwerpdoel was verbeterde prestaties.

Al in januari 2008, nauwelijks een jaar nadat Vista voor het grote publiek beschikbaar kwam, werd een eerste versie van Vienna of Windows 7 zoals het nieuwe besturingssysteem ondertussen was gedoopt, vrijgegeven aan externe Microsoft-partners. In januari van dit jaar werd de bètaversie voor iedereen vrijgegeven en miljoenen keren gedownload. (Volgens Net Applications heeft Windows 7 momenteel al een marktaandeel van 1,5%.) De release candidate kwam er al eind april. Op 22 juli was de definitieve versie van Windows 7 klaar. In vergelijking met Vista is dat een snelle ontwikkelingscyclus.
Persoonlijk werk ik al met Windows 7 sinds build 6801 die werd uitgedeeld op Microsoft PDC in oktober 2008. Op basis van die versie schreef ik in november 2008 een eerste overigens positief oordeel onder de titel "Zoek de verschillen met Vista".

Verschillen met Vista

Die titel zou ik vandaag trouwens perfect kunnen hergebruiken. Er zijn namelijk weinig uiterlijke verschillen tussen Windows 7 en Windows Vista. Ik gebruik beide besturingssystemen nog altijd door elkaar. Ik ben me zelden bewust van significante verschillen, zoals die er wel zijn als ik moet terugkeren naar Windows XP, bijvoorbeeld bij het gebruik van een netbook.

Het belangrijkste interfaceverschil zit hem in de werkbalk. Al dan niet geopende programma's kan men eenvoudig op de werkbalk vastpinnen. Miniatuurweergaves verschijnen als je de muiscursor over een vastgepind programma houdt. Die tonen waar het programma mee bezig is. Helemaal rechts zit een speciale knop die het bureaublad zichtbaar maakt: als je met de muis over die knop beweegt, worden alle geopende vensters tijdelijk doorzichtig. Klik je op die knop, dan verhuist alles in een keer naar de werkbalk en krijg je vrij spel op het bureaublad. Opnieuw klikken, en alle vensters staan weer op hun oorspronkelijke positie. Een en ander valt moeilijk uit te leggen, maar werkt in de praktijk erg vlot.

Kleinere nieuwigheden zijn de eenvoudigere manier om programma's vast te pinnen of te verwijderen in het startmenu en "bibliotheken" ofwel verzamelingen van bestanden verspreid over verschillende locaties, zowel lokaal als op het netwerk. Ze werken als virtuele folders en vereenvoudigen het sorteren van allerhande bestanden en documenten. De klassieke Windows XP interface is helemaal verdwenen. Die kun je dus niet meer oproepen, wat bij Vista nog wel kon. Ter compensatie is er de nieuwe Windows XP Mode (XPM), een volledige versie van Windows XP SP3 die in een virtuele machine draait. Via XPM kunnen bedrijven al hun oude applicaties en drivers blijven gebruiken die niet uit zichzelf onder Windows 7 functioneren. We hebben XPM overigens nog niet kunnen testen, want deze functie zal pas beschikbaar zijn als een optionele download bij de officiële release van Windows 7 op 22 oktober.

De lastige Vista-beveiligingsfunctie UAC (User Account Control) bestaat nog wel in Windows 7, maar toont minder vaak waarschuwingen. Onderdelen van Windows waar je niet mee werkt kun je voortaan nog eenvoudiger uitschakelen. Op die manier kun je alternatieven van bijvoorbeeld Google, Mozilla of Yahoo als standaardprogramma configureren.

Deployment

Inzake deployment verandert er weinig of niets tegenover Windows Vista. Ook Windows 7 gebruikt bestandengebaseerde en lzx-gecomprimeerde Windows IMage of WIM-installatiebestanden. Systeembeheerders kunnen die naar wens wijzigen en aanvullen voor het uitrollen. Microsoft levert overigens zelf een waaier van uitrolhulpmiddelen, gaande van een assessment en planning toolkit (MAP) tot een deployment toolkit (MDT) en een Windows Automated Installation Kit (AIK). Naast Microsoft Systems Center kunnen natuurlijk ook andere beheerapplicaties worden gebruikt tijdens de uitrol van Windows 7. Nieuw is wel dat in de AIK voor Win7 nu allerlei uitroltaken in een keer kunnen worden uitgevoerd die vroeger verspreid zaten over diverse tools. Ook is het voortaan eenvoudiger om internationale configuraties van Windows automatisch uit te rollen. Bovendien is het ook mogelijk om drivers dynamisch vanaf een WDS (Windows Deployment Services) server op clients te installeren naargelang de behoefte van de client.

Upgraden

Ik heb Windows 7 Ultimate op verschillende laptops en pc's geïnstalleerd. De installatie en/of upgrade vanaf Windows Vista verliep telkens probleemloos. Er valt wel geen staat te maken op hoeveel herstarts Windows 7 tijdens de installatie nodig heeft, noch op hoelang met name een upgrade duurt. Dit verschilt sterk van systeem tot systeem. De installatieduur varieerde van veertig minuten tot bijna drie uur, weliswaar zonder verdere interventies van mezelf na de initiële keuzes bij de start van de installatieprocedure. Als vuistregel geldt dat hoe recenter het systeem is, hoe vlotter de upgrade geschiedt.

Ik heb ook een aantal upgrades uitgevoerd vanaf XP. Dit duurt uiteraard nog langer, aangezien men eerst naar Vista dient te upgraden, om dan vervolgens hetzelfde te doen naar Windows 7. Het is ook iets wat Microsoft niet graag ziet gebeuren, omdat het mogelijk kan leiden tot stabiliteitsproblemen. Maar al die upgrades resulteerden bij mij in een vlot werkend, stabiel systeem, ook op pc's die al een hele tijd in gebruik waren en waarop in de loop der tijden heel veel applicaties waren geïnstalleerd, verwijderd en geüpgraded. Kortom, hoe ik ook heb geprobeerd, ik kon Windows 7 geen enkele keer zover krijgen een upgrade te verknoeien. Eén klein probleempje stelde ik vast bij een aantal netbooks en nettops waar de WiFi-adapter niet meer helemaal correct werkte na het installeren van Windows 7. Dit heb ik telkens kunnen verhelpen door een recentere driver te installeren.

Prestaties

Ook van het prestatiefront kan ik niets dan goeds melden. De minimum systeemvereisten die Microsoft voor Windows 7 opgeeft, resulteren in een bruikbaar systeem en niet zoals bij Vista vaak het geval was in een ergerlijk trage pc. Het nieuwe geheugenbeheer, het optimaliseren van de code en het uitwieden van ballast uit deze Windows-versie hebben duidelijk een positief effect op de prestaties. Netbooks en nettops met slechts 1GB werkgeheugen en een Intel-videochip die ook nog eens videogeheugen van dat werkgeheugen afsnoept werken bijna even vlot onder Windows 7 als Windows XP. Windows 7 is op dergelijke systemen hooguit een procent of vijf trager dan XP en dan vooral op grafisch gebied. Dit wordt ruim gecompenseerd door een verbeterde autonomie die op sommige netbooks, zoals een door ons geteste Asus Eee PC 1000H, kan oplopen tot tien procent.

Op recentere hardware presteert Windows 7 een stuk vlotter dan Windows Vista. We installeerden Windows 7 bijvoorbeeld op een van de winnaars van onze recente laptoptest, de Dell Vostro 1520. Onder Vista haalt die een Computable Prestatie Index (CPI) van 67/100. Onder Windows 7 stijgt dit tot 71/100. De nieuwe versie van Windows is op deze laptop op alle gebieden sneller dan de vorige, maar de grootste vooruitgang is er toch inzake batterijlevensduur: 481 minuten onder Win7 tegenover 462 minuten onder Vista (bij gebalanceerd stroombeheer en met de schermverlichting op halve stand). Dat is toch bijna vijf procent beter.

Ook het starten verloopt sneller. Een Asus Eee Top nettop met bescheiden hardware start bijna 21% sneller onder Win7 dan onder Vista, gaat ruim 25% sneller in standby en komt enorm veel sneller weer uit die standby (op 2 s onder Win7 tegenover 32 s onder Vista). Win7 laat ook ruim drie procent meer geheugen vrij dan Vista op deze bescheiden machine met 1GB geheugen. Het CPU-gebruik varieert van 1 tot 5% onder Win7 tegenover van 5 tot 15% onder Vista.