Test: Zoek de verschillen met Vista

De eerste bètaversie van Windows 7, Microsoft’s opvolger voor Windows Vista, verschijnt wellicht pas begin volgend jaar. We konden ongeveer een week spelen met een vroege alfaversie. De vernieuwingen, zo die er al zijn, blijken vooral onder de motorkap te zitten.

Microsoft leende ons een Dell XPS M1330 notebook met daarop een alfaversie van Windows 7 Ultimate (build 6801). Ook ontvingen we dvd's van de 32- en 64-bit uitvoeringen van build 6801, die we installeerden in een virtuele machine van VMWare ESX Server 3i. De installatieprocedure verloopt vlotter dan bij Vista. Er zijn minder herstarts en je hebt sneller een werkend systeem.

Producent Microsoft beweert dat Win7 in tien minuten te installeren is. De door ons geteste versie had nog ongeveer twee keer zoveel tijd nodig. Voor alle duidelijkheid: Win7 heeft exact dezelfde hardwarevereisten als Vista. Bedrijven zullen dus nog altijd moeten overschakelen op recente hardware om Microsofts nieuwe besturingssysteem in gebruik te nemen.

Bootproces weer anders

Om Win7 onder VMWare ESX aan de praat te krijgen, moesten we wel wat trucjes uithalen. Microsoft heeft immers maar weer eens het bootproces van Windows gewijzigd. Ook draait Win7 niet stabiel op VMWare. De virtuele pc "hing" regelmatig, terwijl Vista wel perfect werkt. Je zou haast denken dat ze daar bij Microsoft met opzet aan knoeien bij elke Windows-release, gewoon om het de concurrentie moeilijk te maken. Ook partitionerings- en kloonprogramma's verslikken zich in het nieuwe bootsysteem, om maar te zwijgen van bootmanagers zoals die van Linux.

Ik zie geen technische redenen voor deze wijziging in het bootproces, die nu verloopt via een verborgen minipartitie. Want Win7 is nog altijd niet slim genoeg om zelf zijn boot.ini (ja, die bestaat nog) terug te vinden wanneer er om welke reden dan ook iets verandert aan de schijfletters. Je moet dan nog altijd de originele Windows-dvd starten om de boel te herstellen (wat gelukkig wel werkt). Idem voor het verkleinen of vergroten van schijfpartities: ook dat resulteert in een startfout, die met de Windows-dvd dient te worden hersteld.

Linux laat al jarenlang zien dat het beter en anders kan. Zelfs het aloude OS/2, dat toch ook met driveletters werkt, heeft die startproblemen niet. Maar Microsoft blijft ook in deze nieuwste Windows-versie vasthouden aan zijn uit de NT-tijd stammende primitieve boot- en schijflettersysteem, dat er alleen op gericht lijkt om te verhinderen dat gebruikers op een eenvoudige manier alternatieve besturingssystemen installeren.

Vista-compatibel?

Microsoft belooft dat software of hardware die met Vista werkt, ook zal werken onder Windows 7. Dat geldt in elk geval niet voor de hier eerder genoemde schijfhulpprogramma's, maar strik genomen draaien die natuurlijk ook niet "op" Windows 7. Toch zijn er in ieder geval in deze alfaversie ook programma's die Windows 7 niet lusten en die wel werken onder Vista.

Van een benchmarkprogramma zoals FutureMark PCMark Vantage vinden we dat nog normaal. Dat bijvoorbeeld ook Skype 3.8 af en toe crasht, is al wat merkwaardiger. Hoewel, wat zien we daar opduiken tussen de nieuwe vooraf geïnstalleerde programma's? Juist ja, Windows Live Call Beta. Toevallig of niet een directe Skype-concurrent. Dit probleem lijkt overigens opgelost met de allernieuwste Skype-versie 3.8.0.180 en met Skype 4 bèta.

Natuurlijk, het betreft hier een vroege testversie van Windows 7, dus echte conclusies mogen we hieruit nog niet trekken. Trouwens, Vista's crashoplosser is in Win7 flink uitgebreid. Je kunt die zelfs preventief uitvoeren door rechts te klikken op een programma en de optie Troubleshoot compatibility te kiezen. Een wizard stelt je dan allerlei vragen en probeert het nukkige programma alsnog aan de praat te krijgen.

Microsoft zal voor Win7 ook alle driverupdates voor hardware via Windows Update laten verlopen. Dat zou het voor eindgebruikers en systeembeheerders heel wat eenvoudiger moeten maken om hun systemen up-to-date te houden. Een andere maatregel die de stabiliteit verbetert, is een slimmer geheugenbeheer. Vele open vensters souperen niet langer nodeloos geheugen op. Windows 7 zou mede daarom minder geheugen verbruiken dan Vista. Met de nieuwe Resource and Performance Monitor kun je ook snel alle eventuele problemen op een systeem identificeren, van niet geïnstalleerde drivers tot gecrashte systeemprocessen.

Iets andere interface

Qua interface is er niet zo heel veel gewijzigd, maar die kleine wijzigingen zijn wel verbeteringen. Zo kun je nu eenvoudig een programma vastpinnen of verwijderen uit het Start-menu.

De inhoud van verschillende mappen (ook op het netwerk) kan worden gegroepeerd in zogenaamde Libraries. Die worden ook standaard getoond in de lichtjes aangepaste Explorer. Het opzetten van een thuisnetwerk is vereenvoudigd. Het WiFi-gedeelte werkt vlotter en ondersteunt nu ook WiFi Protected Setup (WPS), zodat je met pincodes kunt werken. Items op de takenbalk werden gegroepeerd in een compact en eenvoudig te configureren afrolmenu. Win7 ondersteunt nu ook zelf biometrische apparaten zoals vingerafdruksensoren van notebooks. De sensor in de Dell-notebook werd echter niet zelf door Win7 herkend. De eigen Dell-driver en -software, bedoeld voor Vista, werkten wel probleemloos.

Het Office 2007-lint duikt op in een aantal Windows-hulpprogramma's, zoals WordPad en Paint. Er is een nieuw Sticky Notes-hulpprogramma waarmee je korte notities kunt vastplakken op je desktop. De Calculator heeft nu ook een statistiekenmodule en een ingebouwd conversieprogramma voor eenheden.

De ingebouwde spraakherkenning werd flink verbeterd, zelfs in die mate dat ik deze Engelstalige versie van Win7 vrij vlot met mijn stem kon bedienen. Dit ondanks mijn allesbehalve perfecte uitspraak.

De wijzigingen in de interface zijn zo miniem, dat ze me zo goed als niet opvielen tijdens een week lang werken met Win7. Dat is in feite goed nieuws, want er zal voor eindgebruikers nauwelijks een leercurve zijn om vertrouwd te raken met de nieuwe Windows.

UAC aan banden te leggen

De door velen vervloekte beveiligingsfunctie UAC (User Account Control) bestaat nog wel, maar hoe vaak die opduikt kan de gebruiker zelf instellen. Daarvoor zijn er vier niveaus. De 'bewaker' geeft bij een melding ook meer informatie over wat er gaande is. Verder zijn de Bluetooth- en FireWire (IEEE 1394) stacks aangepast aan de nieuwste versies van die standaarden.

Internet Explorer 8 is, met al zijn vernieuwingen, de standaardbrowser. Het zal uiteraard binnenkort ook voor Vista als download beschikbaar komen. De geïnstalleerde bètaversie van IE8 (8.0.6801.0) geeft overigens op allerlei sites nog kleine probleempjes en had ook de neiging regelmatig te crashen.

De systeembronnenverslindende Sidebar is (gelukkig) verdwenen en vervangen door Desktop Gadgets die je gewoon willekeurig vastpint op de desktop. Gadgets kies je via de Desktop Gadget Gallery.

Het online delen van folders via Microsoft Groove-werkplekken is geïntegreerd in de interface. Ook het onderhoud van online werkplekken kan nu vanuit Windows zelf (via Workspaces Center). Het is nog niet helemaal duidelijk met welke diensten dit werkt, maar wellicht gaat het over de online diensten van Microsoft zelf zoals Office Live. Benieuwd overigens wat de concurrentie zoals Google van die nauwe integratie zal vinden. Wellicht om te voldoen aan diversie antitrusteisen heeft Microsoft ook verschillende gebundelde applicaties verwijderd, onder andere Windows Mail, Windows Photo Gallery en Windows Movie Maker. Die zijn echter wel nog beschikbaar voor download via Windows Live.

In twee seconden wakker

Tijdens het werken met de notebook, viel me op dat Win7 veel vlotter uit de slaapstand wakker komt dan Vista. Gemiddeld duurt het niet meer dan een à twee seconden voor je verder kunt werken. Dat is dus inclusief het herstel van de draadloze netwerkverbinding. Dan ben je ook meer geneigd om de notebook tussentijds in slaap te zetten, wat er automatisch voor zorgt dat de accu langer meegaat.

Hoewel ik dit niet heb kunnen testen, zou Win7 volgens Microsoft sowieso minder beslag leggen op de accu en tien à elf procent meer autonomie bieden dan Vista op dezelfde hardware. Wat ik wel merkte, is dat Windows de helderheid van het scherm automatisch verlaagde als ik even stopte met werken en het even vlot weer verhoogde als ik voortging. Dat bespaart natuurlijk op zich heel wat energie.

Op tijd voor Kerst 2009?

Ondertussen is er al een nieuwe build van Win7 (Build 6933), hoewel die nog niet wijd verspreid lijkt. Bronnen bij Microsoft geven aan dat een eerste bètaversie eind december of begin 2008 zal uitkomen. Die wordt gevolgd door een Release Candidate, een RTM (Release to Manufacturing) en uiteindelijk door de definitieve versie. Officieel is die aangekondigd voor januari 2010, maar computerfabrikanten zullen wellicht al medio 2009 de RTM-versie op hun hardware kunnen voorinstalleren, op tijd dus voor het zo belangrijke kerstseizoen.

Conclusie

Er zitten onmiskenbare verbeteringen in Windows 7. De vraag blijft of die het verschil maken met de (vaak ten onrechte) bekritiseerde voorganger Windows Vista. Het is ook nog vroeg dag, al ligt de basiscode voor Windows 7 volgens Microsoft wel al vast. Dat is ook niet zo moeilijk, want veel lijkt die niet te verschillen van Vista. Maar aan het uiterlijk kan er nog wel een en ander veranderen.

Sowieso kan Microsoft het zich niet permitteren om de release van Windows 7 te verknoeien. De upgrade-prijs tegenover Vista sterk beperken of zelfs kwijtschelden, lijkt me daarbij van essentieel belang. Zoals het er nu naar uitziet, is Windows 7 immers gewoon wat Windows Vista vanaf het begin had moeten zijn en waarvoor Microsofts klanten dus eigenlijk al hebben betaald. Meer een Vista R2 dus dan een echte Windows 7.