Den Haag heeft de afgelopen maanden ambitieuze stappen gezet op het gebied van Smart City. De samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek in het CBS Urban Data Center/Den Haag heeft als doel beschikbare data beter te gebruiken om effectiever beleid te kunnen maken. De samenwerking met Eneco en Eurofiber in ‘Living Lab Scheveningen’ richt zich op het experimenteren met Smart City dienstverlening in de openbare ruimte.
De geplande vervanging van de lantaarnpalen op de Scheveningse boulevard wordt gebruikt om een Smart City netwerk aan te leggen als basis voor de toekomstige digitale dienstverlening in de buitenruimte. De ‘slimme’ lantaarnpalen kunnen daarnaast worden uitgerust met thermometers, microfoons, beveiligingscamera’s en bewegingssensoren. Een aantal doet ook dienst als oplaadpunt voor elektrische auto’s. Ze zijn aangesloten op een gemeenschappelijk open dataplatform. Dat betekent dat er vanuit allerlei domeinen databronnen aangekoppeld kunnen worden.
Saskia Bruines, wethouder Kenniseconomie, Internationaal en Onderwijs in Den Haag, licht toe: ‘Dankzij dat open platform kunnen we van het ‘Living Lab Scheveningen’ echt een testgebied maken voor allerlei ontwikkelingen. Bijvoorbeeld voor een project van zonnepanelen voor de kust dat we gaan doen met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Zo zijn we in gesprek met de Metropoolregio of de ontwikkeling van nieuwe vervoersconcepten hierop kan aanhaken. En met de provincie Zuid-Holland kijken we vanuit de optiek van de kustverdediging naar de mogelijkheden om innovatieve toepassingen te koppelen aan het Smart City netwerk. Het bij elkaar brengen van live data uit sensoren en statische data en het combineren van publieke en private data op één gemeenschappelijk dataplatform maken het mogelijk om echt te innoveren in de buitenruimte en nieuwe digitale diensten in samenhang te ontwikkelen.’
Data voor een betere stad
‘Het verhaal achter ‘Smart City’ is natuurlijk veel breder dan slimme lantaarnpalen. Want het gaat natuurlijk over: hoe zet je als stad data en digitalisering in om maatschappelijke vraagstukken als sociale inclusie, bereikbaarheid, veiligheid, werkgelegenheid en duurzaamheid efficiënt te adresseren? We zijn heel blij met de samenwerking met het CBS.’
Die samenwerking levert volgens Bruines een duidelijke kwaliteitsimpuls op omdat door het samenvoegen van data en onderzoekstechnieken, meer inzicht wordt verkregen op velerlei terreinen zoals zorg, werk, onderwijs en wonen. Ze stelt dat hierdoor effectiever beleid kan worden gemaakt, dat beter aansluit op wat de stad nodig heeft. Zo doen de gemeente en het CBS onder meer onderzoek naar armoede in de stad (met name onder kinderen), naar structuren en processen rond witwassen en naar mogelijke bedreigingen voor Den Haag, zowel in het fysieke als het cyberdomein.
Bruines glimlacht: ‘Vraag me niet teveel naar de technologie want daar ben ik niet van.’ Wat ze wél weet: ‘Het is voor steden en hun bestuurders ontzettend relevant om hiermee bezig te zijn. Want het doel is natuurlijk altijd: hoe kun je de stad beter maken? De burgers vragen ook om een overheid die slim werkt en als het gaat om dienstverlening gelijke tred houdt met de markt. Wij zien binnen de gemeente dat onderwerpen elkaar raken, bijvoorbeeld op het gebied van armoede. Schuldhulpverlening hangt vaak samen met andere problematiek op het sociaal domein. Die gegevens kun je best abstraheren en als je dat bij elkaar brengt, kom je tot andere oplossingen. Het leidt ook tot een andere werkwijze. We hebben hier in huis de opdracht om met elkaar te kijken hoe dingen beter kunnen. Daarbij worden ook data en ict ingezet om slimmer te werken.’
Smart City strategie
De Smart City strategie van Den Haag omvat zes deelgebieden: ‘Smart Mobility’, ‘Smart Living, ‘Smart Environment’, ‘Smart Citizens’, Smart Governance en ‘Smart Economy’.
‘Smart Mobility’ heeft te maken met de vraag: hoe houd je de stad nu en in de toekomst bereikbaar? De toenemende digitalisering van verkeersstromen kan helpen om verkeer effectief te routeren door de stad. Straks leveren de digitale auto, verkeerslichten, sensoren in de weg en digitale informatie over wegwerkzaamheden de informatie hiervoor.
Bruines: ‘De groei van de stad maakt slim met je ruimte omgaan essentieel om niet vast te lopen. Je kunt congestieproblemen – en daarmee ook milieuverontreiniging en overlast – voorkomen. 5G is daarin een belangrijke voorwaarde om al die verschillende data uit al die verschillende bronnen goed te kunnen verwerken en bij elkaar te brengen.’
‘Smart Living’ is het tweede deelgebied. Bruines refereert aan ontwikkelingen als levensloopbestendig bouwen en domotica, ‘wat ook gezien de vergrijzing in Nederland een relevant onderwerp is.’ In het verlengde hiervan ligt ook het derde deelgebied: ‘Smart Environment’, volgens Bruines een kapstok voor thema’s als ‘duurzame buitenruimte, energietransitie, vuilnisophaal. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van sensortechnologie, zie je wanneer vuilcontainers vol zijn en kun je het ophalen op maat regelen. Als dit goed functioneert, scheelt dat ook weer in vervoersbewegingen.’
‘Smart Citizens’ gaat erover ‘dat je als stad een inclusieve samenleving wil waarin iedereen naar vermogen kan participeren’, zegt Bruines. Ze vertelt over projecten die zich onder meer richten op het vergroten van de digitale vaardigheden van de Haagse bevolking met het oog op de arbeidsmarkt. ‘We willen ervoor zorgen dat de klik en match tussen werknemers en bedrijven die hier zijn gevestigd, of overwegen naar Den Haag te komen, zo goed mogelijk is. Dat is in Den Haag sowieso best lastig. Ondanks dat het met de economie op zichzelf best goed gaat, is de werkloosheid hier nog relatief hoog. Dat zit vooral in de mismatch tussen vraag en aanbod. Betere digitale vaardigheden kunnen mogelijk bijdragen aan een verbetering hiervan. Het is belangrijk op al die fronten van vernieuwing te zorgen dat je goed aangehaakt bent. Dat is een heel belangrijk politiek speerpunt ook.’
‘The Hague Summit for Internet Accountability and Democracy’
Belangrijk element in digitalisering en het gebruik van data is de ontwikkeling van digitaal recht. ‘Dit thema sluit heel mooi aan bij Den Haag als stad van vrede en recht, als ik denk aan het ontwikkelen van kennis en ook jurisprudentie als het gaat om eigendomsrecht van data. De samenleving draait steeds meer op digitale informatie en dat brengt vraagstukken met zich mee op het gebied van veiligheid, privacy en eigenaarschap. Het idee is geopperd van een speciale ombudsman voor internetzaken. Want waar sta je als burger? Waar kun je je melden als je het ergens niet mee eens bent? De discussie over digitaal recht proberen wij hier in de stad nadrukkelijk te faciliteren.’
In dat verband vindt op 31 mei de eerste ‘The Hague Summit for Internet Accountability and Democracy’ plaats. Overheid, onderwijs en bedrijfsleven gaan met elkaar in gesprek over het beschermen van publieke waarden in de digitale wereld. ‘Je ziet allerlei partijen worstelen hoe om te gaan met dit vraagstuk. In de fysieke wereld is het helder wat de spelregels zijn op dit vlak. In de digitale wereld voor een groot deel nog niet.’
Agenda’s bouwen
Op 25 januari 2017 is de NL Smart City Strategie ‘The future for living’ overhandigd aan minister-president Mark Rutte. De strategie moet antwoord geven op vraagstukken als economische ontwikkeling en arbeidsparticipatie, leefbaarheid, veiligheid, mobiliteit, digitalisering en duurzaamheid.
Na de totstandkoming van het rapport is door de G5, G32 en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) gezamenlijk besloten ‘echt op dit vlak te willen samenwerken en elkaar bestuurlijk en zeker ook ambtelijk regelmatig te zien’, aldus Bruines. Er is binnen de G5 een verdeling gemaakt naar onderwerpen waarvan elke gemeente eerste eigenaar is. Utrecht gaat Healthy Urban Living trekken; Eindhoven ‘Smart Mobility’; circulaire economie ligt bij Amsterdam; Sustainability bij Rotterdam; Den Haag trekt ‘Safety & Security’.
‘We zijn nu binnen de G5 bezig met de bouw van de agenda’s. Het thema waarin wij leidend zijn, ‘Safety & Security’, speelt bij die andere onderwerpen ook. We kijken samen hoe we bouwstenen van dat thema kunnen inzetten om een bijdrage te leveren aan de vraagstukken van de andere steden. Je werkt complementair in plaats van dat je met zijn allen op dezelfde dossiers loopt.’
Om de ontwikkelingen binnen de G5, de G32 en de overige gemeenten te stroomlijnen, is een nieuwe bestuurlijke constellatie gevormd. Deze bestaat uit Bruines zelf namens de G5, Jack Mikkers, burgemeester van ’s-Hertogenbosch, namens de G32 en een bestuurder namens de overige gemeenten. Daarbij is de VNG een belangrijk scharnier om gezamenlijk op te trekken.
‘Het onderwerp is voor iedereen belangrijk en ik ben gewoon altijd erg voor het delen van kennis. Dit is ook zeker niet een ‘overheidsdingetje’ alleen’, zegt Bruines. Ze stelt in de gezamenlijkheid van G5, G32 en VNG te willen verbreden naar bedrijfsleven, de onderwijssector en de onderzoekswereld.
Dit artikel is ook te lezen in GOV magazine nummer 14 van Atos.
