Surfnet: snel internet vervangt tape per post

Computable reikt op 16 april 2009 de award uit voor de Beste Business Case. Voorafgaand aan deze uitreiking publiceren we de zes genomineerde business cases. Deze case is van Surfnet. Surfnet maakte een eind aan het versturen van tapes en meenemen van harde schijven in het vliegtuig. Onderzoeksinstellingen kunnen nu data uitwisselen met elkaar via een snelle glasvezelverbinding. Surfnet legde de snelle verbindingen aan. Bij het project zijn meer dan honderd onderzoeksinstellingen en instellingen in het hoger onderwijs betrokken.

Vroeger was het uitwisselen van beelden van de radiotelescopen zoals van Astron een intensief en langzaam proces. Tapes met daarop de bevindingen werden per post verstuurd. Weken later konden radioastronomen het beeld bekijken. Nu ligt er een netwerk dat de radiotelescopen met de Europese organisatie JIVE verbindt. "Astronomen doen nu live-observaties", zegt Surfnet-directeur Erwin Bleumink.
Niet alleen Astron had behoefte aan een snelle internetverbinding, ook andere wetenschappers wilden supersnelle internetverbindingen om grote hoeveelheden data mee te kunnen versturen. Surfnet startte daarom samen met een consortium van onderzoeksinstellingen het project GigaPort.

Lichtpaden

Het project GigaPort zorgt ervoor dat onderzoekers een directe dataverbinding kunnen opzetten tussen twee punten in het Surfnet-netwerk zonder tussenkomst van routers. De dataverbinding is een glasvezelverbinding, Surfnet noemt dit lichtpaden. Niet alleen Astron maakt hier gebruik van. DigiBOB, het Digitaal BevolkingsOnderzoek Borstkanker gebruikt de verbinding voor het beoordelen van röntgenbeelden op afstand. Onderzoeker Henk Dijkstra kan door de snelle verbinding klimaatgegevens analyseren op een groot scherm. Er zijn nog veel meer voorbeelden. Bleumink: "Het is mooi om te zien, hoe onderzoekers gebruikmaken van dit netwerk."
Het uitbreiden van het bestaande netwerk zou niet voldoen. "Dat zou te duur worden en erg milieuonvriendelijk", zegt Bleumink. Surfnet koos daarom voor een hybride netwerk, waar zowel groot- als kleingebruikers gebruik van konden maken. "Hadden we niet voor een hybride netwerk gekozen dan hadden we het netwerk zo moeten inrichten dat de grootgebruikers de kleine gebruikers niet overrulen. Dat zou niet te betalen zijn geweest." De organisatie zegt de eerste in de wereld te zijn die het hybride netwerkconcept toepaste in een nationaal netwerk.
De organisatie is trots op het project. "In Nederland lopen we op dit gebied voorop ten opzicht van de rest van de wereld", zegt Bleumink, "Het is een zeer omvangrijk project dat binnen de gestelde tijd en met het beschikbare budget is afgerond." Binnen het project is door de verschillende instellingen, overheden en de industrie intensief samengewerkt. Toch zorgde dat niet voor botsen tussen de verschillende deelnemers, zegt de directeur. "Surfnet heeft hier ervaring mee. De projectgroep werd geleid door Surfnet. In een stuurgroep waren de verschillende instellingen vertegenwoordigd." De samenwerking zorgde ervoor dat de dingen vooraf goed geregeld moesten worden. "Je moet ervoor zorgen dat niet iedere partij een vetorecht krijgt. Maar dat zagen de aangesloten partijen ook wel."

Subsidie

In 2001 werden de eerste gesprekken gestart met de instellingen. In 2004 startte het uiteindelijke project. Eind 2008 werd GigaPort afgerond. Het project ontving veertig miljoen euro subsidie in het kader van de Bsik-regeling, een nationaal stimuleringsprogramma voor onderzoek. Daarnaast hebben deelnemende instellingen voor eenderde bijgedragen in de kosten van het project.
Surfnet6 wordt doorontwikkeld. Een nieuw project rondom een nieuw netwerk Surfnet7 is inmiddels gestart. Bleumink: "De resultaten van GigaPort hebben de overheid geïnspireerd om de financiering voor een vervolgtraject veilig te stellen." Daarnaast wordt de technologie die Surfnet gebruikte steeds vaker overgenomen door commerciële instellingen. Niet alleen onderzoeksinstellingen, maar ook ziekenhuizen of andere instellingen die grote bestanden uitwisselen kunnen het netwerk dan gebruiken.
Niet alleen de gebruikers hebben baat bij het project. Ook de leveranciers profiteren van het netwerk. Bleumink: "Het is voor hen een manier om de apparatuur te beproeven en te testen. Deze combinatie heb ik nog niet elders gezien."
De meeste energie ging zitten in het bereiken van de gebruikers. Die zijn niet bekend, zoals normaal bij business cases wel het geval is. "De gebruikers waar wij mee te maken hebben, hebben vaak nog geen benul dat ze een probleem hebben", zegt Bleumink. Veel gebruikers zijn tevreden met de oude manier van werken, bijvoorbeeld het versturen van tapes per post of het meenemen van harde schijven in het vliegtuig om zo data van de ene plek naar de andere te brengen. "De gebruikers leggen zich zelf deze beperkingen op. Zij zijn gewend om pas maanden later met de data aan de slag te gaan. Nu de data sneller beschikbaar is, betekent het dat ze op een andere manier kunnen gaan werken."
Het project kende een grote tegenslag. Surfnet moest de routinginfrastructuur vervangen, toen de leverancier ervan stopte. Op dat moment waren alle 160 instellingen aangesloten op het netwerk. "Dat was een tegenvaller. Maar door goed partnerschap hebben we een goede oplossing kunnen vinden. Het was niet zo dat de routerleverancier failliet was, gelukkig," zegt Bleumink.
Surfnet stelde een aantal doelstellingen op. De belangrijkste doelstelling was de realisatie van het nieuwe hybride netwerk. Ook voor de subsidiegever, de overheid, was dit de belangrijkste doelstelling. Daarnaast stelde de organisatie een aantal maatschappelijke doelstellingen op. "Die zijn lastig te kwantificeren," zegt Bleumink. Een van de doelstellingen was bijvoorbeeld dat Nederland een belangrijke rol moest gaan spelen in de onderzoekswereld. "Dat is natuurlijk lastig te meten. Op de kaart waar alle verbindingen te zien zijn, komen veel verbindingen in Amsterdam samen. Zo zie je dat Amsterdam een belangrijk knooppunt is in dit netwerk."