Ain pronkjewail in golden raand heet de stad nog in het eigen volkslied, dat in robuuste taal de hoelende wind en dege degelkhaid bezingt. Het lijkt rijp voor op z’n minst een extra couplet, nu Groningen zich steeds nadrukkelijker, en succesvol, profileert als IT-stad, met zelfs internationale ambities.
Met Silicon Valley als inspirerend voorbeeld spannen gemeente, provincie, universiteit, ontwikkelingsmaatschappijen en bedrijfsleven zich eensgezind in voor een groeizaam IT-klimaat in Groningen. Inclusief kraamkamers, digitale snelwegen, risicokapitaal en vlot roulerende expertise. Niets illustreert de Groningse aspiraties beter dan ICT@NN, het nieuwe kenniscentrum voor Internettoepassingen, met gemakshalve een webadres als roepnaam. Een initiatief van de gemeente Groningen, de provincie, de universiteit (RUG) en KPN Research. Dergelijke samenwerkingsverbanden zijn bepaald geen uitzondering in het hoge noorden. Als het erom gaat Groningen prominent op de digitale kaart te zetten, weten overheden, wetenschap en bedrijfsleven elkaar steeds weer te vinden. Onverschillig of het gaat om een kenniscentrum, een participatiemaatschappij of wervingscampagne.
ICT@NN moet een ‘aanjager’ worden op het gebied van Internet, hebben de vier founding fathers bedacht. Het kenniscentrum wil inhaken op het landelijke GigaPort, dat tot doel heeft te komen tot een breedbandig hoge-snelheidsnetwerk voor Internettoepassingen. Anders dan de HSL van de lange, dure tunnels mag deze digitale turbo-verbinding niet aan het Noorden voorbijgaan. Daarom neemt men maar liever het voortouw in Groningen. Plannen voor een eigen, breedbandige infrastructuur voor Internet op de bedrijvenlocaties liggen gereed. Plug and play, maak het bedrijven ook op dit punt gemakkelijk. Dat is de gedachte achter deze Groningen Internet Exchange.
Storm loopt het nog niet bij ICT@NN, moet directeur S.J. Tuininga toegeven. Maar wat wil je ook: het centrum is nog maar net een half jaar operationeel. "We zitten in een pioniersfase. Zeker, we krijgen verzoeken en vragen vanuit de kleinere IT-bedrijven. Maar dan toch nog overwegend van het kaliber: wij willen graag een mooie website. Dat is niet helemaal de bedoeling. Daar hoeven we immers geen innovatief onderzoek voor te starten. Een kwestie van gewenning."
Met de universiteit en organisaties uit de overheidssfeer kan het kenniscentrum beter uit te voeten. Binnenkort start ICT@NN met onderzoek naar de toepassing van online communities op het Internet. Volgens Tuininga een nog grotendeels braakliggend terrein. Ook eigen, noordelijke communities behoren nadrukkelijk tot de mogelijkheden.
ICT@NN, nu nog ondergebracht bij KPN Research, zal zich volgend jaar vestigen in de Zernikeborg, een innovatief en futuristisch vormgegeven gebouw dat ongetwijfeld het paradepaardje van IT-stad Groningen gaat worden. Naast ICT@NN neemt ook het rekencentrum van de universiteit er zijn intrek, evenals een High Performance Computing Center, de al genoemde Groningen Internet Exchange, en het tweede Cave in Nederland: een driedimensionale ruimte waarin op wanden, vloer en plafond real time stereoscopische beelden worden geprojecteerd. Op die manier kunnen architect en projectontwikkelaar op hun gemak rondwandelen in een virtueel gebouw. En de bio-wetenschapper bekijkt er ‘van binnenuit’ een bijzondere molecuul-structuur.
‘Kennis maakt macht’
De meeste faciliteiten in de Zernikeborg komen ter beschikking van het ICT-bedrijfsleven, dat zich en masse moet vestigen (cq. zich al gevestigd heeft) op het omringende Zernike Science Park. Borg en park zijn vernoemd naar de Groningse natuurkundige die begin deze eeuw werd onderscheiden met de Nobelprijs. Een lichtend voorbeeld, deze marktbewuste uitvinder van de fasecontrastmicroscoop.
Op het Zernike Park, maar ook op bedrijfsterreinen elders in de stad (zoals het Kranenburg langs de A7), biedt de gemeente Groningen met gulle hand zogenaamde incubatorfaciliteiten aan, zeg maar alles wat nodig is in een kraamkamer voor startende bedrijven. Kantoorruimte natuurlijk, aantrekkelijk geprijsd, maar ook risicokapitaal (via het Zernike Seed Fund), digitale infrastructuur en zegenrijke contacten met de naburige onderwijsinstellingen, onderzoekscentra en collega-ICT-ondernemingen. ‘Kennis maakt markt’ luidt dan ook de slogan op Zernike.
Met de (her)ontwikkeling van dit Zernike Science Park is een investering gemoeid van bijna een half miljard. "Dat alleen al toont aan dat het Groningen ernst is met het stimuleringsbeleid", stelt Coen van der Ree, projectmanager ICT van de afdeling Economische Zaken van de gemeente. Een beleid dat resultaat afwerpt. Drie jaar na de start is volgens Van der Ree een ware stroom van innovatieve bedrijven en bedrijfjes richting Groningen op gang gekomen. "Wat wij ervaren is dat ze zich vooral voelen aangesproken door de kennisintensieve omgeving en de hele cultuur hier. Groningen is groot genoeg om stad te zijn, en tegelijk klein genoeg om elkaar persoonlijk te kennen. Je komt elkaar gewoon steeds weer tegen. Dit vergemakkelijkt de samenwerking en uitwisseling."
Zo er ooit sprake was van een drempel om naar Groningen te trekken, dan is daar nu in elk geval niets meer van te merken. Integendeel. "Bedrijven merken dat je hier nog voor een redelijk bedrag kantoor- en bedrijfsruimte kunt huren en ook dat het bij ons nog lukt om geschikte mensen te krijgen. Killer-argument is misschien wel de kwaliteit van leven, waarnaar de mens van vandaag op zoek is. En die je hier in Groningen nog vindt. Kort geleden sprak ik een P&O-manager van een groot ICT-bedrijf dat sinds kort ook bij ons een vestiging heeft. Hij vertelde stapels verzoeken binnen te krijgen van medewerkers die graag buiten de Randstad willen werken. Mensen die er schoon genoeg van hebben elke dag in de file te staan en veel te veel betalen voor weinig leef- en woonruimte."
Groningen, je doet er je personeel een plezier mee. Sinds de gedwongen verhuizing van de PTT in de jaren zeventig is er blijkbaar wel wat veranderd in Nederland. Het geweeklaag van toen heeft plaatsgemaakt voor regelrecht enthousiasme. Oók bij KPN, zoals de PTT zich inmiddels is gaan noemen. De hoofddirectie die destijds naar Groningen ging, is alweer lang en breed terug in Den Haag. Maar in ruil daarvoor kreeg het Noorden vijf andere bedrijfsonderdelen toebedeeld. Allemaal hebben ze iets te maken met ICT en breidden ze zich de afgelopen jaren explosief uit.
Bij de Groningse vestigingen van KPN Research, KPN Datacenter, KPN Softwarehuis en KPN Werkplekdiensten werken momenteel een kleine drieduizend mensen. En het einde van de expansie is nog lang niet in zicht. Kort geleden werd besloten een nog relatief kleine, eveneens in Groningen gevestigde, innovatie-unit te laten uitgroeien tot ontwikkelaar van customer management systemen. Dit zal opnieuw leiden tot vele nieuwe arbeidsplaatsen.
Aquisitiebeleid
Directeur P. Buijs van KPN Datacenter, is enthousiast over Groningen. "Natuurlijk moet je onze aanwezigheid hier zien in historisch perspectief. We zitten hier vanwege het spreidingsbeleid van toen. In een greenfield situatie zou je misschien in Twente of waar dan ook zijn uitgekomen. Maar dat is nu niet meer aan de orde. Wij zitten in Groningen en het bevalt ons hier prima. We bouwen heel bewust uit in deze stad. Alleen al vanwege het gunstige arbeidsklimaat. Het soort personeel dat ik nodig heb, veel middle-management en mensen voor uitvoerend werk, is hier nog goed voorhanden. En dat ligt elders in Nederland een stuk moeilijker."
Voor een bedrijf als KPN Datacenter is het bovendien geen enkel probleem om op een excentrische locatie te zitten, vervolgt Buijs. "Ondernemingen die hun IT-exploitatie aan ons uitbesteden, kiezen ervoor om de activiteiten die daarmee samenhangen op afstand te laten plaatsvinden. Het maakt dan niet meer uit of dat vlak om de hoek gebeurt, of een paar honderd kilometer verder weg."
De massale aanwezigheid van een ICT-gigant als KPN Telecom, betekent een enorme ruggensteun voor het gemeentelijk acquisitiebeleid. Vrijwel alle toonaangevende leveranciers van hard- en software hebben inmiddels een vestiging in of rond de stad Groningen geopend. Cap Gemini, Origin, Logica, CMG, Roccade, Compaq, Sun – alle grote en bekende namen kom je er tegen. Dat er nog een handvol andere grote gebruikers zoals het ambitieuze kabelbedrijf CasTel, de Nam, Gasunie en Informatie Beheer Groep kantoor houden in het noorden is mooi meegenomen.
Een telling van de afdeling Economische Zaken van de gemeente komt uit op meer dan zeshonderd ICT-bedrijven in de stad, met bij elkaar 10.000 arbeidsplaatsen. Jaarlijks groeien die getallen met rond de tien procent. Dat schept ruimte voor een selectieve aanpak. ICT-projectmanager Van der Ree: "We bedrijven heel gerichte acquisitie. Dat betekent niet hard achter alle mogelijke bedrijven aan rennen, maar je afvragen: wat is een goede aanvulling voor de stad? Ja, dat doen we ook in het buitenland. Heel verfrissend is dat. Je hebt totaal geen last van vooroordelen over het hoge noorden, zoals je die in Nederland nog steeds tegenkomt. Men kijkt naar wat je te bieden hebt, wat er in de regio aanwezig is, naar andere bedrijven die er al zitten. En dan scoort Groningen uitstekend. En dat we twee uur van Schiphol zitten, vindt men in een land als de Verenigde Staten, waar we onlangs op bezoek waren in Boston, niets bijzonders. Peanuts in Amerikaanse verhoudingen."
De ICT-bedrijven die zich in Groningen vestigden, steken volgens Van der Ree vooral de loftrompet over de faciliteiten en mogelijkheden in de stad om snel van klein naar groot te groeien. Goed voorbeeld is het bedrijf The Missing Link. Nog maar een jaar geleden gingen de IT-researchers René Schoenmakers en Klaas Oost samen van start, inmiddels telt hun onderneming veertig medewerkers. The Missing Link ontwikkelt innovatieve Internet en intranet-applicaties (veelal database gestuurd), e-commerce oplossingen en management-systemen voor complexe sites.
Schoenmakers voorziet voor dit jaar een verdubbeling van het personeelsbestand naar tachtig man. "Buiten Groningen zou dat nauwelijks lukken. Gelukkig kunnen we hier nog voldoende medewerkers aantrekken. Heel opmerkelijk is dat je IT’ers die ooit bij gebrek aan werk uit Groningen zijn vertrokken, nu ziet terugkeren. Bij ons in het bedrijf hebben we er verschillende van."
IT swings
Dat het The Missing Link zo voor de wind gaat, heeft alles te maken met de Internet-hausse in Nederland. Maar het positieve IT-klimaat in Groningen heeft zeker versnellend gewerkt, stelt Schoenmakers. "De gemeentelijke overheid is enorm IT-minded, weet op alle mogelijke manieren onderlinge contacten – het netwerken – te stimuleren, zodat bedrijven en andere partijen in de stad elkaar ook inderdaad de bal toespelen."
Dit soort jonge, snel groeiende bedrijven vergroten de concurrentie op de regionale arbeidsmarkt. Directeur Buijs van KPN Datacenter vindt dat echter allerminst een bedreiging. "Natuurlijk lekt er personeel weg, maar dat lekt ook wel weer terug! Op dit moment merken we er trouwens nog weinig van: ons verloop lag vorig jaar op drie procent, uitzonderlijk laag dus. Uiteindelijk heeft iedereen voordeel bij een groot aanbod van innovatieve bedrijven in de regio. Dat maakt het voor ICT’ers nu juist aantrekkelijk om voor Groningen te kiezen. In de nieuwe economie past geen lifetime employment. Medewerkers kiezen voor een job, voor een bepaalde periode. En zoeken dan weer een volgende uitdaging. Dat is op zich een heel gezonde ontwikkeling."
Om te voorkomen dat personeelsproblemen het ICT-feest in Groningen zouden kunnen bederven, trekt de gemeente alle registers open om het beschikbare potentieel te vergroten. Zo werden onder de vlag IT-Connection de afgelopen twee jaar 237 langdurig werklozen omgeschoold tot ICT’er. Op een toplocatie in het Groningse stadscentrum kun je terecht bij een speciale IT-helpdesk voor alle informatie over vacatures en scholingstrajecten. Studenten van RUG, de derde universiteit van Nederland, en Hanzehogeschool worden subtiel bewerkt om na het afstuderen toch vooral in Groningen te blijven.
Mooi, maar voor de toekomst wellicht toch niet toereikend. Daarom ging begin mei de wervingscampagne ‘IT swings in Groningen’ van start. Doel: ICT’ers van elders naar het noorden trekken. De formule is volgens Van der Ree uniek voor Nederland. "Via advertenties in de landelijke media vertellen vijftien hier gevestigde ICT-bedrijven hoe leuk het is om in Groningen te werken en te leven. Het eindigt steeds met: wij zitten hier ook!" Natuurlijk worden alle big names in de strijd geworpen. Namen die iedereen kent: KPN, CMG, Origin. En het past helemaal in het Groningse model dat ze met volle overtuiging aan de campagne meedoen (en meebetalen).
Dit najaar krijgt ‘IT swings in Groningen’ trouwens nog een gedurfd vervolg. In Amsterdam brengen de zelfbewuste noorderlingen dan een tram op de rails die in schrille kleuren Groningen als IT-stad onder de aandacht brengt. De campagne-tram gaat rijden op lijn 5, tussen het centrum en Amsterdam Zuid-Oost. Geen toevallige keuze, want in dat stadsdeel bevindt zich immers een concentratie van IT-bedrijven. Nu Getronics er (vanwege criminaliteitsproblemen) het veld ruimt, liggen hier kansen, zullen de Groningers denken.
Interway voor geld
Niet dat innovatieve ICT-bedrijven tegenwoordig problemen hebben om geldschieters te vinden. Private investeerders staan zo ongeveer in de rij, belust op spectaculaire rendementen. Toch heeft de gemeente Groningen een eigen participatiefonds in het leven geroepen dat (door)startende ondernemers desgewenst venture capital verschaft. Interway heet het. In lijn met de zo succesvolle noordelijke traditie wordt de geldbuidel mede gevuld door het bedrijfsleven. Naast KPN Telecom nemen onder meer de energiebedrijven Nuon en Edon deel in Interway. Het fonds financiert op projectbasis (looptijd tussen drie en vijf jaar). Maximaal is 500.000 gulden beschikbaar. Als dat niet toereikend is, kan Interway zonodig een consortium vormen met andere participatiemaatschappijen.
Speciaal voor Groningse studenten met ondernemersplannen is er het Deur Fonds. Wie na het afstuderen, een (ICT-)idee wil ontwikkelen, kan bij het fonds aankloppen voor een financiële bijdrage, die overigens beperkt blijft tot enkele tienduizenden guldens. Een doortimmerd business plan is natuurlijk een vereiste.
Informele uitwisseling
Als ICT’er in Groningen ben je natuurlijk lid van VISY. De letters staan voor Verzameling van Innovatieve Systeemgebruikers. Het is een platform voor informele kennisuitwisseling over innovatieve IT tussen ontwikkelaars, leveranciers en gebruikers. "Voor mensen die innovatieve trends zetten, volgen, benutten of zelfs voor zijn", zoals VISY het zelf formuleert. Doel is het innoverende denken te versterken en contacten te vergemakkelijken. Het platform, gesponsord door zo ongeveer de hele Groningse IT-wereld, organiseert ook periodiek bijeenkomsten voor het midden- en kleinbedrijf (over de toepassing van ICT in de dagelijkse bedrijfsvoering) en jaarlijks de Noordelijke IT-dagen: een evenement dat bestaat uit een bedrijvenbeurs, seminar en, jawel, een recruitmentday voor IT-studenten.
Callcenters welkom
Als er een categorie bedrijven is die locatie-ongebonden te werk kan gaan, dan wel de callcenters. Ook zij hebben het noorden ontdekt, en de aantrekkelijke arbeidsreserve die er nog aanwezig is. De gemeente Groningen mikt graag op het betere callcenter. Dus niet die lastpakken die de argeloze burger ’s avonds, bij voorkeur rond etenstijd, aan de kop zeuren over een krantenabonnement of koopsompolis. Juist zeer welkom zijn de belcentra die gebruik maken van innovatieve techniek, vanwege de spin-off, en ook inhoudelijk iets voorstellen. Helpdesks bijvoorbeeld. Trots is Groningen op de ING Beleggingslijn. Vanuit Groningen worden alle beleggersvragen van ING-klanten beantwoord. Wie een vlekje moet wegwerken, belt trouwens zonder het te weten ook naar de metropool van het noorden en wordt dan te woord gestaan door een deskundige van de Omo Waslijn.
