Binnen anderhalf jaar zijn het telefoonnet van KPN en tv-kabelnetten van UPC en Casema in de gemeenten Nuenen en Hillegom verworden tot objecten voor industriële archeologie. Glasvezel lijkt klaar voor een machtsovername.
De kabelexploitanten en KPN hebben redenen om bang te zijn: hun netten zijn ouderwets en opwaarderen is kostbaar. Ze durven niet groot in glasvezel te stappen. De wet van de remmende voorsprong werkt in hun nadeel. Hun kosten zijn per aansluiting hoger dan van een nieuwe glasvezelaansluiting (gemiddeld 1.200 euro van partijen als Reggefiber, Lijbrandt en XMS).
Nog een rekensom om de sluimerende revolutie te illustreren: vanaf 50 procent abonnees in een gemeente gaan investeerders in glas al verdienen. Dat rechtvaardigt aanloopkosten, dus lage prijzen in aanvang. Voor 50 (Portaal) tot 60 euro (Unet) bieden de grootste aanbieders internet, tv en telefonie; Lijbrandt al voor 45 euro. Triple play kost gemiddeld zo’n 60 euro per maand via KPN, Casema, Essent en UPC, zonder standaard hdtv.
Wonder van Hillegom
Hillegom is een soort van Dorp van de Toekomst in het echt. Lokale ondernemer Martien Koster heeft na zes jaar in stilte ontwikkelen van zijn model een glasvezelnet met Lijbrandt Telecom weten te realiseren. Straten in Hillegom liggen nog open om de laatste duizend woningen van glasaansluitingen te voorzien. Tuinen worden op grote schaal omgeploegd.
Lijbrandt bouwde, met de Amino settopbox, zelf menustructuren en bedieningen, maar ontwikkelde ook een afwijkende technologie. Koster: “We leggen wel glas tot aan woningen, maar we maken voor de laatste honderd meter gebruik van nieuw koperdraad. Dat is veel geschikter en je bent met apparatuur een stuk goedkoper uit.”
Dit ‘geheim van Lijbrandt’ krijgt weinig navolging. Koster: “Maar het scheelt aanzienlijk. Het is de reden dat wij triple play kunnen aanbieden voor 45 euro per maand. En in het dorp staat een helpdesk met levende mensen. Bewoners lopen er zo binnen met hun vragen.” Lijbrandt deed ervaring op met de aanleg van glas voor wooncomplexen voor onder meer studenten en zorginstellingen in de Randstad.
Tweede poging na mislukking
Bij Stadswonen is de ‘bottom line’ als volgt: in Rotterdam kost de 20 Mb/s download en 2Mb/s upload verbinding van UPC 60 euro per maand. BBned biedt 30 Mb/s in twee richtingen aan voor 7 euro per maand. Verhuurder Stadswonen verhoogt de huurprijs met 4,50 euro per maand ter bekostiging van inpandige investeringen van totaal 3 miljoen euro. Tegen die 11,50 euro per maand (dankzij gratis Surfnet, dat wel) kan UPC niet opboksen.
Echter, telefonie en tv ontbreken nog. Het gaat hier echter om studenten en starters, verklaart Jean Baptiste Benraad, directeur van Stadswonen: “Dit is de eerste doelgroep voor wie een woning zonder echt snelle aansluiting onacceptabel is.”
Het gaat hier om een ideale doelgroep, met tenminste 95 procent afname. Daardoor kan BBned investeren en goedkoop aanbieden. Subsidie is niet nodig.
BBned: beter dan DSL
Telecom Italia-dochter BBned koos doelbewust voor het meegaan in dit model. Glas is superieur aan andere technieken voor breedband, aldus directeur Hans Rietkerk.
BBned verzorgt op glasnetten de zogenaamde ‘actieve laag’: op het glasnet plaatst BBned apparatuur centraal en bij de aansluitingen.
Verschillende providers, zegt Rietkerk, kunnen hun diensten naast elkaar aanbieden in dit open model. Kost een koperlijn van KPN in het ADSL-model zo’n 9 euro per maand, in het glasvezelmodel hoeft dat niet veel meer te zijn. Rietkerk: “Maar het is een veel betere techniek om diensten te ontwikkelen, kwalitatief en kwantitatief.”
Wat BBned in rekening brengt wil Rietkerk niet kwijt. Het gaat waarschijnlijk om circa 25 euro op een pakketprijs van 50 euro voor de eindgebruiker. Van dat bedrag moet BBned dan ook nog de eigenaar van het glasnet betalen. In Rotterdam en Amsterdam is BBned de ‘operator’, maar in Den Haag probeert het bedrijf zelf als opdrachtgever te fungeren.
Groot project van Portaal
Een aantal grote woningcorporaties, geleid door Portaal, wil in diverse Nederlandse steden al hun woningen van ‘glas’ voorzien. “We willen binnen 1 jaar 40.000 tot 60.000 woningen ontsloten hebben. We hebben daarmee nu een van de grootste glasvezelprojecten ter wereld. Er is veel belangstelling voor, ook uit het buitenland”, zeggen Marcel Cohen en Martijn Sanders van XMS (Xtra Media Services).
XMS biedt huurders van Portaal radio en televisie, internet en telefonie aan voor 50 euro per maand. De RTV-diensten levert Hertzinger. InterNLnet levert de internetdienst en Telio uit Noorwegen de telefoniedienst. “We zijn eigenlijk pas net begonnen met het nieuwe aanbod, maar mensen kunnen zich al aanmelden”, aldus Sanders.
De eerste tekenen wijzen op een groot succes, aldus Cohen: “In de Velden 1 in Amersfoort–Vathorst nam 95 procent van de huishoudens een abonnement.” Het ging om een proef met 900 woningen, nadat 2005 voor Portaal in het teken stond van een grote technische test in Soest. Daar zijn ruim 900 woningen ontsloten op glasvezel, met abonnementen. Daar kwamen flink wat kinderziekten naar boven, blijkt uit forums van onder meer Tweakers.net, maar dat lijkt inmiddels een stabiel productaanbod te hebben opgeleverd.
De GNEM (Glasvezel Netwerk Exploitatie Maatschappij) is eigenaar van de netten. De aanleg van het netwerk geschiedt door Volker Wessels, met onder meer buizen en kabels van Twentsche Kabel. XMS is als aanbieder van de diensten het aanspreekpunt voor de klanten. Leverancier van de hardware is Packetfront, een nieuwkomer uit Zweden, opgericht door ontevreden ex-Cisco medewerkers. Van de 250.000 glasinstallaties in Europa in 2005 nam Packetfront er 92.000 voor zijn rekening. De apparatuur voor (ip-)telefonie komt van 42Networks, eveneens een Zweeds bedrijf.
Vraagbundeling bedrijven
Veel steden kiezen voor een model van vraagbundeling, te beginnen voor bedrijven. Mooie voorbeelden vormen Leeuwarden, Groningen en omliggende gemeenten. Ook Delft, West-Brabant rond Roosendaal en Den Bosch hebben open projecten om aanbieders te dwingen glas aan te bieden. In enkele gevallen houden gemeenten zich ook met het aanbod bezig. Zo is het Tilburgse initiatief BIT bij de Opta als telecomprovider aangemeld.
Op die vraagbundeling speelt het nieuwe bedrijf Fastfiber in Den Bosch in. Het legt glasvezelnetten aan op bedrijfsterreinen, vooral in Zuid- en Oost-Nederland.
Den Haag liep voorop door glasvezel als nutsfunctie te ontwikkelen voor alle scholen en instellingen. Ook het bedrijfsleven mag daarop aansluiten. Den Haag verwacht vanuit dit grove net steeds fijnmaziger te kunnen opereren.
Open versus gesloten
De vraag dringt zich op waarom de gemeente en woningcorporaties nog moeten meedoen in GNA in Amsterdam nu winstgevende exploitatie door marktpartijen haalbaar blijkt. Herman Wagter, directeur van het GNA: “ Amsterdam wil de open toegang voor alle dienstenaanbieders garanderen. Waar commerciële belangen de boventoon voeren zie je op een hoog niveau afsluiting en weinig ruimte voor meerwaarde door andere aanbieders.”
Een open net biedt de laagst mogelijke toetredingsbarrières voor personen, bedrijven en instellingen. “Dat is zowel maatschappelijk als economisch een groot goed”, aldus Dirk van der Woude, bij de gemeente verantwoordelijk voor Citynet.
Ook Stadswonen in Rotterdam koos een open structuur. Derden kunnen diensten aanbieden. Lijbrandt heeft een gesloten model, bezit infrastructuur en diensten. De opbouw van een monopolie? Koster: “Dat is niet het doel. We streven openheid na. Dat is uiteindelijk de redding van het glasvezelnet: dat iedereen erop kan met eigen aanbod.”
XMS van Portaal beperkt het dienstenaanbod ook tot zichzelf. “Andere serviceproviders zijn op termijn welkom, wanneer het exploitatiemodel is uitgewerkt en het netwerk gereed is”, zeggen de chefs van XMS in Nijmegen. Dus eigen providers eerst, daarna volgt openheid.
Naar verwachting van Koster gaan de kabelaars hun tarieven drastisch verlagen om Lijbrandt en andere glaspartijen de wind uit de zeilen te nemen. Met hoeveel? Hij durft het niet te zeggen. “We zullen zien hoe ze in Lisse reageren. In Hillegom verloren ze het, ik verwacht in Lisse forse tegenstand.”
Ook Amsterdam kan een probleem krijgen als UPC met prijsvechten begint. Van der Woude van Citynet: “UPC reageerde in Nuenen, Casema in Soest, Essent in Enschede. Dat ontgaat BBned niet. Ook niet dat de gebruikers toch kozen voor diensten over glas.”
Hendrik Rood, consultant van Stratix, ziet een levensgroot probleem voor de kabelaars die kasstroom moeten genereren. “Het opvallende is dat de glasvezelbedrijven hun bundels iets duurder aanbieden dan kabel en ADSL, en dat bewoners die meerprijs grif betalen. Ik kan je nu op een briefje geven dat de businesscases voor kabel en koper in elkaar klappen met de percentages bewoners die nu voor ‘glas’ kiezen.”
Wessels-imperium
Eurofiber kwam recent in handen van Reggefiber. Dat is de beleggingsmaatschappij van Dik Wessels. Deze Twentse magnaat was de enige Nederlander die miljarden verdiende aan de beursgang van World Online in 2000. Onder meer met dat geld kocht en ontwikkelde hij het bouwconcern Volker Wessels. Dit bedrijf kocht van KPN de dochter – Netwerk Bouw – voor aanleg van infrastructuur en is mede daardoor met Volker Wessels Telecom nu de grootste in aanleg van infrastructuur.
Ook de meerderheid van Lijbrandt Telecom ging van Koster naar Reggefiber. De meerderheid van Fastfiber is ook eigendom van Reggefiber. In GNA moet Reggefiber het doen met 16,6 procent van de aandelen. De verwachting is dat hij zal proberen dat te vergroten.
De GNEM en XMS worden in feite ook door Reggefiber gecontroleerd, al willen partijen daar het fijne niet over kwijt. Zo ontstaat een interessant model: Volker Wessels doet de aanleg van netten die grotendeels in handen zijn van Reggefiber. De lokale netten van gemeentelijke bedrijfsterreinen verbindt Reggefiber onderling en met internet via het bedrijf Eurofiber.
Dus is de visie van Dik Wessels, Reggefiber en Volker Wessels van belang. Na enig pingpongen met het kantoor van Wessels in Rijssen in Twente weigert men antwoord te geven. Uiteindelijk volgt een vriendelijk antwoord van Jordi Nieuwenhuis van Reggefiber in Rijssen: “Wij vinden het noodzakelijk dat glasvezel beschikbaar komt. We zien daar ook een goede business case voor, maar vanuit een vastgoedstandpunt. Wij denken op de lange termijn en gaan niet voor kortetermijnwinst. We stellen de glasvezelnetten open voor alle providers. Ook KPN en de kabelaars zijn welkom bij ons. We zoeken het in partnerschappen.”
Dat Wessels een ‘glasvezelcoup’ pleegt, ontkent Reggefiber. Zo hard wil het bedrijf het niet stellen, temeer daar Reggefiber en alle dochters erg afhankelijk zijn van overheidsmedewerking om hun innovatiestrategie uit te voeren. Gemeentelijke inbreng en lokaal enthousiasme laat Wessels zich welgevallen. Zo hoeft Martin Koster met Lijbrandt maar eens per drie maanden overleg te plegen.
Kabelaars en vooral hun recente investeerders hebben te vrezen van Dik Wessels. En KPN? Die stelt zich minder vijandig op. De deal van Wessels en KPN van enkele jaren geleden zou zich best nog eens in omgekeerde richting kunnen herhalen: dat KPN binnen een paar jaar Reggefiber overneemt. Reggefiber daarover: “We denken niet op zo’n korte termijn.”
