UMTS-pilot in middeleeuws Amsterdam

De Middeleeuwen herleven in de binnenstad van Amsterdam, mogelijk gemaakt door moderne mobiele technieken. Twee jeugdige pelgrims geven Computable en het Journaal een rondleiding van Waaggebouw naar Montelbaanstoren. Realtime schreien met 384 Kbps aan de voet van de Schreierstoren.

Zestiende-eeuwse gravure van Amsterdam met kleurtjes voor de verschillende spelsectoren.

“Je bent lid van een Pelgrimsorde die op bedevaart naar de stad komt om de ‘Hostie van het Mirakel’ te zien en een eigen klooster te stichten in Amsterdam. Het recht om een klooster te mogen bouwen moeten jullie eerst verdienen door poorter (burger) van de stad te worden.”
Toegegeven: het klinkt niet direct als de verkoopbabbel voor de ‘killer app’ die het breedbandige, mobiele UMTS-netwerk dat in rap tempo wordt uitgebouwd van de nodige content gaat voorzien. Snel mobiel dataverkeer zal eerder aan de man gebracht worden met een mix van zaken, voetbal, seks en het Journaal dan met een interactief lesje middeleeuwse geschiedenis. Dat is toch wat de Stichting Waag Society, telecombedrijf KPN, de Montessori Scholengemeenschap en het Gemeentearchief Amsterdam de afgelopen dagen hebben uitgeprobeerd op straat in oud-Amsterdam.

Spannend spel

Frequentie 1550 heet de “geschiedenisles in mobiele vorm” zoals Ronald Lenz, senior programmer bij de Waag Society, het pilot-project liefkozend noemt. Maar het mag van hem en van de deelnemende scholieren ook best als een spannend spel worden betiteld. Een spel dat bovendien totaal onspeelbaar is zonder de inzet van een flinke hoeveelheid allesbehalve middeleeuwse technologie. Technologiepartner en sponsor KPN heeft het project van de Waag gekozen uit een lijst van tientallen gegadigden die mee wilden werken aan een live test van de educatieve potentie van UMTS.
De creatieven en ict-medewerkers van Waag Society hebben royaal gebruik gemaakt van de mogelijkheden die breedband-GSM hen bood. Een zestal teams van elk vier scholieren van de leergang Individueel Voorgezet Kunstzinnig Onderwijs (IVKO) speelt tegen elkaar. Twee van de teamleden zitten in het Waaggebouw achter een notebook; zij zijn ‘HQ’, alstublieft op zijn Engels uitgesproken.

GPS-posities op de huidige kaart van de hoofdstad zijn geprojecteerd op de middeleeuwse kaart. Op die laatste kaart moeten de teams op straat zich oriënteren.

De andere twee leden lopen op straat. Die zitten goed in de gadgets: een GPS om de positie in de stad te bepalen, een GPRS-telefoon waarop het spel gespeeld wordt en een UMTS-telefoon voor videotelefonie en -streams.

Hi-tech spoorzoeken in 1550

Het team van pelgrims krijgt een bepaalde sector van de binnenstad van Amsterdam toegewezen en moet daar tal van opdrachten uitvoeren die punten opleveren. Frequentie 1550 maakt optimaal gebruik van de interactiviteit die de mobiele communicatie toestaat. De real time geografische positie van elk van de zes pelgrimsorden is op hun HQ’s te volgen op een vogelvlucht-view op de stad. De teamchefs in de Waag kunnen omschakelen tussen de plattegrond van de stad nu en die van Amsterdam in 1550; de pelgrims op straat moeten het alleen doen met de kaart uit de Middeleeuwen op de schermpjes van hun GPRS-telefoon. Daar staan de bruggen van nu veelal niet op, wat soms aanleiding is voor nogal komische reacties op de aanwijzingen vanuit het Waaggebouw.
De teamleden binnen zien hun ‘buiten-pelgrims’ als gekleurde stippen real time door de stad lopen. Dat geeft ze de kans ze via de telefoon weg te sturen van andere teams, of juist een confrontatie te arrangeren. Afhankelijk van de opdracht en de hiërarchie van de betreffende orde wil dat namelijk vaak extra spelpunten opleveren. Behalve het aansturen van de buitenleden zorgt GPS ook voor het automatisch ’triggeren’ van videostreams vanaf de server in de Waag naar de UMTS-telefoon zodra een bepaalde locatie is bereikt. Op de speltelefoon (GPRS) wordt dan het commando gegeven: ‘Kijk nu naar de videofilm van de Montelbaanstoren’.

1. Savannah (links) en Scarabee voor de Waag in overleg met HQ; 2. ‘HQ’ aan het werk in de Waag; 3. Teams en staf evalueren de ervaringen met het spel; 4. Just van den Broecke (back-endontwikkelaar; links op de foto) en Ronald Lenz (Java-ontwikkelaar).

De videofilms zijn werkelijk schitterend vormgegeven door de creatieven van de Waag Society. Ze konden gebruik maken van high-res beelden en stills van het Gemeentearchief van Amsterdam. De teksten zijn ingesproken door professionele acteurs. Naast het bekijken van het beeldmateriaal en de geschreven teksten die daar bij horen, moeten bij de Montelbaanstoren ook opdrachten worden uitgevoerd en vragen beantwoord. ‘HQ’ mag helpen en daarvoor zelfs het net op, al dan niet via Google. Amsterdammers zijn wel wat gewend op straat, maar het luidkeels uitvoeren van een opdracht tot deerniswekkend schreien aan de voet van de Schreierstoren zorgt toch voor wat vreemde gezichten bij passanten uit het hier en nu.

Veel leuker dan een gewone geschiedenisles

De IVKO-scholieren zijn zo te horen erg enthousiast over deze bijzondere les Middeleeuwen. Savannah van veertien en Scarabee van dertien acteren als geroutineerde actrices voor de verslaggever/cameraman van het Journaal en doen voor hoe je foto’s maakt en doorseint en zelfs video-opnamen van de klokken van de toren doorstraalt naar de Waag. “Je steekt er een hoop van op. Maar vooral de strijd met de andere teams maakt het heel leuk. Veel leuker dan een gewone geschiedenisles. We zijn blij dat onze meester heeft kunnen regelen dat we mee mochten doen.” Of ze nu meer weten dan anders uit een boek? “Hmmm, ja ik denk van wel.”
Saar van Kouswijk, medewerkster educatie van de Waag Society heeft met de deelnemende kinderen de dag na de tweedaagse pilot een uitvoerige evaluatie gedaan in het Waaggebouw. De pelgrims moesten onder meer een test invullen. “Ze hebben veel geleerd, dat is duidelijk, en zijn ook erg enthousiast. De test is beter gemaakt dan waar we op hadden gehoopt. Zo’n blik op het dagelijks leven in de Middeleeuwen blijft kennelijk goed hangen. En gelukkig was de techniek niet al te dominant.” Savannah en Scarabee hadden het de eerste middag lastig gehad met al die techniek, vertellen ze. “Dat was best even wennen. Maar dinsdag ging het al veel beter.”< BR> 
De techniek in en rond de Waag
“Waag Society is 32 weken geleden met het project begonnen. Het idee is ook hier ontwikkeld”, zegt project manager Charles Lofton. “Voor het onderzoek en de conceptionele fase hebben we een paar maanden uitgetrokken. We hebben de onderzoeksvragen geformuleerd, gekeken naar onze technologische focus en bestaande mobiele spellen onderzocht.” Al snel werden de game designer (Aske Hopman) en Saar van Kouswijk (educatieve consultant) ingeschakeld.
De technische specs over het gebruik van video, UMTS en GPS waren in september/oktober gereed. “Het eerst waren we rond met de back-end (server) en de telefoons. De Flash-applicatie die in HQ draait hebben we iets later ontwikkeld op het .Net-platform.” Het hele team bestond uit tien interne medewerkers en werd geassisteerd door twee consultants en twee professionele acteurs voor de voice-overs. Ronald Lenz (senior programmer) en Just van den Broecke (system architect) leggen uit dat Waag Society al eerder ervaring had opgebouwd met realtime multi-userverkeer. “We beschikken ook over een eigen applicatieplatform, Keyworx. Daarbovenop bouwen we modules op het Java-platform (J2EE). Alle communicatie en het verkeer met de database wordt op dat niveau geregeld. Alle communicatieprotocollen lopen via XML. Daar hebben we zes jaar geleden al voor gekozen. Daarom kunnen we ook veel apparaten betrekkelijk makkelijk aansluiten: Flash-apparatuur en mobiele telefoons.”
De ‘gameplay’ loopt op een J2EE-client in de Nokia 6600 GPRS-telefoon. Via Bluetooth staat die in verbinding met het GPS-systeem dat elk team bij zich draagt. Videostreams en -telefonie gaan via een Sony Ericsson Z1010 UMTS-telefoon, de kennelijke favoriet van KPN Mobile. De server draait Tomcat Java op Linux; alle game-logica zit op de server die de mobiele clients aanstuurt en de Flash-client op ‘HQ’. Op de server heeft ook de vertaling plaats van de actuele locaties naar de kaart van 1550 die de teams gebruiken op hun game-telefoon.
 
Meer UMTS-pilots
Frequentie 1550 is de educatieve UMTS-pilot die KPN heeft ondersteund. “We doen dat omdat we vinden dat naast de evidente voordelen van UMTS voor de zakelijke datacommunicatie ook een stuk maatschappelijke relevantie met voordelen voor een ieder aan bod moet komen”, zegt woordvoerder Stephen Hufton van KPN. Naast educatie zijn er ook projecten in de sectoren veiligheid en zorg: in het Academisch Medisch Centrum van Amsterdam loopt Micu connected. Micu staat voor mobile intensive care unit; data over de toestand van de patiënt en zijn status worden meegestuurd bij het transport van de ene intensive care naar de andere. “Wellicht dat zulke transporten dan voortaan toekunnen met maar één verpleegkundige voor vier of vijf patiënten”.
De Middeleeuwen belasten UMTS niet echt zwaar. De volle bandbreedte van 384 Kbps wordt alleen gebruikt bij streaming video. Videotelefonie wordt circuit-geschakeld op 64 Kbps. De capaciteit van het net staat vanzelfsprekend niet echt te kijken van de twaalf videoverbindingen vanuit 1550, aldus Hufton. UMTS bleek volgens hem fijnmazig genoeg om het spel te kunnen spelen. Van den Broecke en Lenz onderschrijven die mening ten dele. “De snelheid is geen enkel probleem in de binnenstad van Amsterdam gebleken. De bereikbaarheid was soms moeilijk. Ze zijn immers nog bezig met de masten. De videocalls liepen prima; de verbinding is daar voor zover we weten nooit weggevallen.”