Naar verwachting wordt op 1 juli dit jaar de gewijzigde Aanbestedingswet 2012 van kracht. Dit artikel bespreekt de tien belangrijkste gevolgen die dit heeft op it-aanbestedingen bij overheidsinstellingen.
De huidige aanbestedingsregels zijn van toepassing sinds 1 april 2013. Net nu de meeste ‘aanbesteders’ deze goed in de vingers hebben worden de regels wederom verder aangepast, zowel in de wet als ook in de Gids Proportionaliteit. De belangrijkste reden voor deze aanpassingen is het door de Europese Unie willen aanjagen van duurzaamheid en innovatie. De basisprincipes van de Aanbestedingswet zijn (uiteraard) niet gewijzigd, wel zijn diverse belangrijke artikelen aangepast. Dit artikel behandelt de belangrijkste aanpassingen die relevant zijn voor it-aanbestedingen.
Naast de veranderingen bij it-aanbestedingen die in dit artikel worden besproken bevat de nieuwe wet diverse andere aanpassingen die minder relevant zijn voor it-vraagstukken. Zo verdwijnt het verlichte regime voor ‘2b diensten’ zoals zorg- of onderwijsdiensten, zo komt er een apart aanbestedingregime voor sociale diensten en zo veranderen de regels omtrent concessies en nutsvoorzieningen. Voor alle details van de wijzigingen in de wet, klik hier.
Waarom aanpassen?
De huidige regels stammen uit 2004 en de meest recente aanpassingen zijn van 1 april 2013. Modernisering van de regels, die volgt uit nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen en de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie, is nu opnieuw gewenst met name vanwege ontwikkelingen op economisch, sociaal en politiek vlak. Belangrijke reden is ook dat het wenselijk wordt geacht overheidsopdrachten (als substantieel onderdeel van de gehele inkoopmarkt) meer dan nu het geval is te gebruiken als aanjager voor duurzaamheid en innovatie.
Met de aanpassingen worden de volgende veranderingen beoogd:
• Meer ruimte voor duurzaamheid en innovatie, onder andere door meer ruimte voor dialoog met bedrijven.
• Meer vrijheden bij opdrachten die ‘de samenleving ten goede komen’ door meer speelruimte omtrent sociale aspecten, milieugebied, werkgelegenheid en maatschappelijke integratie.
• Verdere vermindering van de bureaucratie en eenvoudigere en efficiëntere regels.
• Meer kansen voor het mkb omdat dit een belangrijke aanjager is voor werkgelegenheid, groei en innovatie;
• Verder terugdringen van corruptie, belangenconflicten en onrechtmatige praktijken.
• Een betere regeling voor de verwerving van ‘sociale diensten’ (zoals onderwijs en zorg) omdat deze vaak niet grensoverschrijdend zijn en per land sterk verschillen door culturele tradities.
De impact op it-aanbestedingen
Zoals gemeld is er een flink aantal veranderingen. Een groot aantal zaken verandert echter ook niet. Onderstaand zijn de tien belangrijkste veranderingen beschreven die relevant zijn voor it-aanbestedingen.
1. De Eigen Verklaring wordt ingewisseld voor het ‘Uniform Europees Aanbestedingsdocument’, inclusief het (al bestaande) beginsel dat alleen de geselecteerde inschrijver bewijsstukken hoeft over te leggen. Wel wordt toegevoegd dat bewijsmiddelen al tijdens de procedure opgevraagd mogen worden wanneer dit nodig is voor een goed verloop van de procedure.
2. De minimale termijn voor het publiceren van de laatste nota van inlichtingen verschuift van zes naar tien dagen voor de uiterste datum voor het indienen van de inschrijvingen. De overige termijnen van de openbare en niet-openbare procedures blijven gelijk (mits alle informatie-uitwisseling digitaal gebeurt).
3. De term ‘marktconsultatie’ wordt expliciet genoemd (dit was niet het geval) waaruit mag worden afgeleid dat het als wenselijk wordt gezien dit in relevante gevallen te doen. Zeker in de snel veranderende wereld van it zijn marktconsultaties vaak uiterst nuttig.
4. De ‘openbare’ en ‘niet-openbare’ procedure worden niet meer als de standaardprocedures benoemd waar alleen in uitzondering van kan worden afgeweken. Alle procedures worden als gelijkwaardig gezien en doordat er twee nieuwe procedures worden ingevoerd, is het raadzaam vooraf uitgebreider te onderzoeken welke procedure het meest passend is. De nieuwe procedures zijn zeer geschikt voor innovatieve it-projecten. Deze nieuwe procedures zijn:
* ‘Innovatiepartnerschap’, waarbij de mogelijkheid wordt geboden om effectiever met innovatiegericht inkopen om te gaan. Deze procedure is bedoeld ‘voor een opdracht die is gericht op de ontwikkeling en aanschaf van een innovatief product of werk of een innovatieve dienst welke niet reeds op de markt beschikbaar is en waarbij door middel van onderhandelingen met een of meer van hen naar definitieve inschrijvingen wordt toegewerkt’. Het moet hier wel gaan om innovatieve producten (of diensten of werken) waarbij de volgende definitie wordt gehanteerd: ‘de toepassing van een nieuw of aanmerkelijk verbeterd product, een nieuwe of aanmerkelijk verbeterde dienst of een nieuw of aanmerkelijk verbeterd proces’.
* De ‘Mededingingsprocedure met onderhandeling’ komt in de plaats van de ‘Onderhandelingsprocedure met aankondiging’. Hierbij wordt door middel van onderhandelingen met een of meer leveranciers naar definitieve inschrijvingen toegewerkt, waarbij het gaat om aanbesteding van innovatieve oplossingen, in het geval dat gemakkelijk beschikbare oplossingen niet volstaan of indien technische specificaties niet nauwkeurig genoeg kunnen worden vastgesteld. Eveneens kenmerken van complexe ict-projecten.
5. Er mogen eisen gesteld worden aan de milieubelasting van de productiemethode, de mate van recycling van de leveringen of de arbeidsomstandigheden van werknemers die worden ingezet bij de uitvoering van een opdracht. De voorwaarde blijft dat de eisen proportioneel zijn. Zowel milieu, recycling als arbeidsomstandigheden zijn een issue bij veel (hardware) it-aanbestedingen.
6. Het eisen van keurmerken wordt toegestaan, echter wel onder de voorwaarden dat het geen onevenredige administratieve last mag opleveren, proportioneel moet zijn en innovatie niet mag belemmeren. Een keurmerk wordt als volgt gedefinieerd: een document, certificaat of getuigschrift dat bevestigt dat een werk, product, dienst, proces of procedure aan bepaalde eisen voldoet. Ook hier geldt dat dit relevant is voor it-aanbestedingen, bijvoorbeeld bij clouddiensten waarbij een provider dient te beschikken over de juiste certificaten.
7. Vanaf 1 juli 2017 is het (bij opdrachten boven de drempel) daadwerkelijke verplicht alle communicatie en informatie-uitwisseling elektronisch te laten verlopen.
8. ‘Past performance’ mag worden meegenomen in de geschiktheidseisen. Het wordt mogelijk een leverancier die in het verleden blijk heeft gegeven van ‘aanzienlijke of voortdurende tekortkomingen bij de uitvoering van een wezenlijk voorschrift tijdens een eerdere overheidsopdracht[…]’,uit te sluiten van deelname aan een opdracht. Zo wordt voorkomen dat ondernemers die structureel tekortschieten bij de uitvoering van opdrachten kunnen meedoen met een aanbesteding. Hier geldt wel dat dit alleen mag als het slechte presteren heeft geleid tot vroegtijdige beëindiging van een eerdere opdracht, tot schadevergoeding of tot andere vergelijkbare sancties.
9. Er mag worden gegund op het criterium ‘Laagste kosten op basis van kosteneffectiviteit’. Zie hiervoor het aparte kader hieronder over ‘EMVI’.
10. Een laatste verandering die voor alle aanbestedende diensten van belang is, is de verplichting om ‘passende maatregelen te nemen om fraude, bevoordeling, corruptie en belangenconflicten tijdens een aanbestedingsprocedure doeltreffend te voorkomen, te onderkennen en op te lossen, teneinde vervalsing van de mededinging te vermijden, de transparantie van de procedure te waarborgen en gelijke behandeling van alle ondernemers te verzekeren’. Voorbeelden van passende maatregelen zijn integriteitsprotocollen, integriteitsbepalingen in cao’s of een intern meldpunt voor belangenconflicten, zaken die niet altijd bij een aanbestedende dienst zijn geborgd maar die nu dus verplicht worden. Ook in de it-wereld is recent sprake geweest van bevoordeling en corruptie.
EMVI?
Niet een belangrijke inhoudelijke wijziging maar wel een opvallen tekstuele aanpassing is dat de term ‘Economisch Meest Voordelige Inschrijving’ (EMVI) een andere betekenis krijgt. EMVI wordt de overkoepelende term voor de drie gunningcriteria:
• Laagste prijs
• Laagste kosten, op basis van kosteneffectiviteit (zoals levenscycluskosten)
• Beste prijs kwaliteit verhouding
Het gunningscriterium ‘laagste kosten’ is nieuw en de ‘beste prijs kwaliteitsverhouding’ is de nieuwe benaming van het ‘oude’ gunningcriterium EMVI. Het uitgangspunt om op beste prijs-kwaliteitverhouding te gunnen blijft gehandhaafd. Indien men op laagste prijs of laagste kosten gunt, moet dit gemotiveerd worden.
Het gunningscriterium ‘Laagste kosten op basis van kosteneffectiviteit’ is nieuw. Uitgangspunt is dat naast de prijs ook andere kostencriteria meewegen, bijvoorbeeld de kosten verbonden aan de gehele levenscyclus van een product (zoals onderhoud, milieueffecten of afvalverwerking). Zo kan bijvoorbeeld duurzaamheid zwaarder meegewogen worden.
Andere veranderingen
Naast bovenstaande veranderingen is er nog een flink aantal veranderingen dat de moeite van het bestuderen waard is. Zo zijn er aanvullende bepalingen bij minicompetities, mogen er geen bewijzen meer worden gevraagd die (gratis) ingezien kunnen worden in nationale databases, mag de termijn (van drie jaar) voor referenties worden verlengd, zijn er aangepaste voorschriften omtrent het gunnen van meerdere percelen aan een inschrijver, over inbesteding en gezamenlijke inkoop, en zo zijn er meer bepalingen opgenomen betreffende het mogen wijzigen van opdrachten.
Het mag duidelijk zijn dat het wenselijk is als aanbesteders de aanpassingen op de huidige aanbestedingswet goed bestuderen. Vooral bij innovatie it-aanbestedingen geeft de nieuwe wet meer mogelijkheden die kunnen leiden tot een beter aanbestedingsresultaat.
@wie roept mij
Kort off topic
Ik heb Ton Elias nog voor hij begon met zijn ’tijdelijke ICT commissie’ een aanbod gedaan die hij hautain van de hand wees. Drie dagen later zijn bekende uitspraken dat hij het ‘jargon aardig op zijn netvlies had’…. nee, hij had niet paraat wat een ip adres was. Soit. In eerdere reflectie heb ik gesteld een onmiddellijk moratorium in te stellen voor de leveranciers die er aantoonbaar een rommel van hebben gemaakt. Als alleen al die regel zou worden geïmplementeerd dan zou een consortium van MKB eveneens een kans krijgen.
Overigens, waar is het MKB in het verhaal eigenlijk? Ik heb daar niet zoveel samenwerking gezien waardoor de ‘grote spelers’ in IT Nederland telkens weer vooraan staan.
De misstanden zijn eenvoudig te benoemen. Impotentie, Incompetentie, politiek en commercie, althans op zichzelf staand of icm elkaar. Have your pick.
Dat men bij de overheid streeft naar uniformiteit, welke die dan ook moge zijn, hoeft geen beletsel te zijn een zakelijke samenwerking binnen het MKB op te zetten en mee te doen. Ik heb die beweging al eerder gezien.
René Civile,
Te beginnen bij het laatste, streven naar uniformiteit tussen appels & peren is mede debet aan veel mislukkingen in de IT bij de overheid. Of zoals Einstein het zei: “If you judge a fish by its ability to climb a tree, it will live its whole life believing that it is stupid.” Roepen dat Ton Elias hautain is, is als zeggen dat IT-er niet kunnen communiceren. Nu leerde ik ooit eens dat communicatie bi-directioneel is en dat je met een controlevraag simpelweg kunt controleren of de boodschap begrepen is. Nota van inlichtingen is daardoor interessanter dan het bestek zelf. In naam BVP maar in praktijk EMVI veranderd dan opeens het hele spel omdat nimmer de ‘schrijfkosten’ vergoed worden waardoor het MKB eigenlijk al geen kans krijgt.
Nu is dit niet helemaal waar als we aan de andere kant van de lijn gaan kijken, MKB heeft hier vaak een groot aandeel omdat de overheid zich graag laat souffleren door allerlei kleine adviesbureau’s die voor deze inspanningsverplichting het ‘uurtje-factuurtje’ model hebben waardoor falen economisch voordeliger is dan succes. Dit geldt ook voor leverancier A die door B vervangen wordt, deze draagt niet graag zijn ‘know-how’ over als hier wederom niet voor betaalt wordt. De gelegaliseerde diefstal in DBFM-contracten regelen bijvoorbeeld niet de rechten op allerlei scripting.
Kortom, het proces van aanbesteden is dus nog niet zo zwart-wit, de vele grijstinten maken duidelijk dat de uniformiteit van rechte komkommers als natuurlijke identiteit niet bestaat.
@wie roept mij
De eerste fout die je in je beredenering maakt is de ‘ aanname’ dat er zou worden bedoeld een uniformiteit te bereiken tussen ‘ appels en peren’. Ik geloof niet dat daar ergens een verwijzing naar word gemaakt. Als je je verder informeert dan kom je wellicht tot de informatie waar ik achter sta namelijk dat de wijze waarop IT ICT zich beweegt, hoe daar mee om te gaan en hoe deze in te zetten gelijk is, ongeacht discipline of techniek. Deze laatste zijn er ondergeschikt aan.
Ik vind het prachtig dat je met allerlei theoretisch jargon schermt terwijl mijn pleit telkens gewoon dezelfde is. On topic, als mededingers naar de rechter stappen omdat zij een mededinging niet weten te verzilveren dan gaat er ergens iets niet goed. Dat moge duidelijk zijn en in dat licht gezien is dit een zeer goed artikel.
Overigens, volkomen los van de benadering, invalshoek, vocabulaire of hoe jij of ik het zouden doen, dat zal IT ICT dan weer volkomen ‘ banaan’ zijn omdat die weer niets anders is dan ‘ dode materie’. Laten we het dan uiteindelijk hier maar bij laten want we verdwalen. ;O)
René Civile,
De aanname die ik doe over ‘One law to rule them all….’ aangaande uniformiteit gaat om het proces van verwerving middels aan-, uit- en inbesteding, Jürgen Habermas heeft een hele theorie over het communicatieve handelen geschreven:
Witte zwanen, zwarte zwanen!
Wie gaat er mee naar engelland varen?
Engelland is gesloten
De sleutel is gebroken
Is er dan geen timmerman
Die de sleutel maken kan?
Laat doorgaan
Laat doorgaan
Wie achter is moet voorgaan!
Probeerde je uit te leggen dat er sprake is van een dubbele rationaliteit als er uiteindelijk alleen maar een brug vervangen wordt en de wegen zelf onveranderlijk blijven. Uiteraard levert dat wel politieke vragen op omdat dit soort falen in het ‘volle daglicht’ staat van de publieke opinie. Heel anders ligt dit bij ‘achter gesloten deuren’ IT van de overheid waar steeds vaker ’turn-key’ oplossingen gevraagd worden voor een organisatorisch probleem maar de sleutel gebroken blijkt.
zijn rene en ewout nu aan het communiceren ?