DATAREVIVAL – Velen wantrouwen Twitter (nu nog X) sinds Elon Musk het in 2022 overnam. Musk beweert echter dat hij streeft naar maximale transparantie en heeft delen van het Twitter-algoritme gepubliceerd. Stel dat hij alle code zou vrijgeven, inclusief een garantie dat de broncode correspondeert met de actuele executable, is transparantie dan bereikt?
Wie doordenkt zegt ‘nee’. Fijn als we weten dat de code niet “If handle = @elonmusk then score := score * 100” bevat. Maar van de zijlijn kan nog steeds met de data worden gerommeld. Transparantie vraagt idealiter om alle code én alle data. Maar, stel dat je moet kiezen tussen de code en de data, wat dan? Het antwoord: de data. Er is natuurlijk nul kans dat Musk de Twitter-data gaat vrijgeven. Daarom kunnen wij zijn beweringen niet vertrouwen, zeker nu de man het ultrarechtse konijnenhol in is gedoken. Maar Twitter is een privaat bedrijf. Er valt niets aan te doen… Zucht.
Anders doen
Over naar Nederland. Veel mensen vertrouwen de overheid niet meer sinds Kabinet Rutte 2 burgerhaatbeleid inzette en het toeslagenschandaal schiep. Maar Rutte is weg en de overheid zegt alles vanaf nu héél anders te gaan doen. Nieuwe bestuurscultuur. Transparantie! Maar de overheid maakt zoveel niet waar. Er valt niets aan te doen… Zucht.
Een kans om dingen anders te doen en vertrouwen terug te winnen
Maar ho! Opeens is er een geschenk uit de hemel. Een geweldige testcase. Het UWV blijkt al lange tijd zijn WIA-systemen te vullen met verkeerde data, met verkeerd vastgestelde uitkeringen tot gevolg. Het lijkt minder erg dan bij het toeslagenschandaal (ambtelijke laksheid in plaats van wreedheid), maar het gaat wel om veel mensen en veel geld. Wat een kans om dingen anders te doen en vertrouwen terug te winnen!
Oncontroleerbaar
De standaard houding van de overheid is ‘vertrouw ons. we lossen het op’. Maar de overheid is het vertrouwen dus kwijt. En het oplossen van problemen faalt nog harder dan het normale overheidsbeleid. We zien dat vandaag bij het vergoeden van de Groningse aardbevingsschade en on steroids bij het oplossen van het toeslagendrama. Het duurt jaren, kost tientallen miljarden, betaalt geld aan de verkeerde gedupeerden (en consultants) en geeft gedonder met prinsessen. Het UWV kan dezelfde route gaan. En mocht de huidige ellende toch snel wordt opgelost, dan denkt de helft van de uitkeringsgerechtigden dat ze worden voorgelogen. Verwijt het ze maar eens. Het UWV is even oncontroleerbaar als de Belastingdienst.
De nieuwe transparante overheid kan het anders doen. Ze kunnen de broncode vrijgeven, maar naar verluidt is die niet het probleem. En bovendien is het keuringsalgoritme keurig beschreven in een openbaar document. Het UWV is niet Groningen waar de veroorzaker van de aardbevingen, de NAM, zelf schade mocht vaststellen met een eigen geheim algoritme. Juist omdat de UWV-keuringsprocedure goed is beschreven, kon ook objectief worden vastgesteld dat de data entry niet goed is gelopen (en zoals UWV aan Computable vertelde is dat document nooit vertaald in een werkinstructie – ongelooflijk maar waar).
Het echte verhaal
Dus net als bij Twitter gaat het om de data. Die zijn uiteraard strikt vertrouwelijk, maar tegelijk eigendom van de persoon in kwestie. UWV kan ze veilig en eenvoudig via mijnoverheid.nl beschikbaar stellen aan de eigenaar. Dat dit niet regulier gebeurt is eigenlijk te gek voor woorden, want het zijn gegevens over jou als burger, waarmee jouw inkomen (verkeerd) werd vastgesteld. En het UWV is niet de AIVD. Wie schrijft het UWV aan (en stapt daarna naar de rechter)? Geef burgers hun data en verbaas je over hoe snel actieve ict’ers op vrijwillige basis hebben uitgezocht waar en bij wie de problemen zitten. Checks & balances, het stokpaardje van Omtzigts NSC, vervangen peperdure consultants en gepikeerde prinsessen en het hoeft evenmin jaren te duren. Net als bij Twitter vertellen de data het hele, het echte verhaal.
In schatrijk Nederland kopen we beleidsschade af met miljarden belastinggeld
Maar gaat dit gebeuren? Natuurlijk niet. Je recht halen op basis van data die van jou zijn zit nauwelijks in het denken van Nederlandse burgers, journalisten en politici. In schatrijk Nederland kopen we beleidsschade af met miljarden belastinggeld. En de allerlaatsten die transparantie willen zijn mensen bij het UWV en hun klant: het ministerie van SZW. Daar weten ze dat transparantie alleen maar meer schandalen oplevert.
Hoop doet leven
Misschien ben ik te cynisch. Minister Van Hijum is van Omtzigts NSC. Misschien krijgen we niet zoals in 2019 bij de Polenfraude de belofte van een grondig en tijdrovend ‘onafhankelijk’ onderzoek door een bevriende, dure consultancyclub. En het Kabinet Schoof is extraparlementair, dus de NSC-Kamerleden kunnen echt scoren. Hoop doet leven.
Maar ho. Er ligt een aangenomen motie. Het UWV mag zichzelf een half jaar lang onafhankelijk laten onderzoeken. Het klassieke wegkijken (de Kamer) en wegmanagen (SZW/UWV) begint weer. Maar hee! Van wie komt die motie? Van Omtzigts NSC? OMG. Laat alle hoop maar varen.
Nee. Het stemt niet vrolijk, die Elon Musk.
Datarevival
Datarevival is een rubriek van René Veldwijk over de wondere wereld van data. Veldwijk is associé bij Ockham Groep en opiniemaker bij Computable.
Dit artikel verscheen eerder in het e-magazine #4 2024. Bekijk het hier
