In november 1996 is het eerste XML-ontwerp gepresenteerd op de Sgml-conferentie in Boston. Sindsdien is de uitwisseltaal aan een niet te stuiten zegetocht begonnen. Intussen ritselt het in ons land van de toepassingen. Nederland krijgt nu zelfs, voorlopig als enig land ter wereld, een heuse hoogleraar die zich met dit onderwerp bezighoudt. Teus Molenaar was op het jaarcongres van de Sgml/XML Users Group Holland en tekende op hoe XML hier in de praktijk wordt toegepast.
Op 10 januari 2001 spreekt dr. ir. Gert J. van der Steen zijn rede ‘Naar de menselijke maat. Het perspectief van uitwisselingstalen’ uit. Hij doet dit bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar Uitwisselingstalen, namens de Sgml/XML Users Group Holland, (http://www.sgml-ug.nl) aan de Universiteit Utrecht. Een belangrijk wapenfeit uit de geschiedenis van de gebruikersvereniging.
De Sgml/XML Users Group Holland is een onderdeel van de internationale groep en kan daarom niet zomaar zelf de naam wijzigen, stelt voorzitter Gerard te Vaanhold enigszins teleurgesteld vast, want het is natuurlijk een hele mond vol. Met ongeveer vierhonderd leden is de Nederlandse afdeling wel de grootste van de wereld. Het feit dat hier grote uitgeverijen en multinationals zijn gevestigd, is daar debet aan.
Een ander hoogtepunt van de club is het jaarlijkse congres. Daar is zij in 1990 mee begonnen. Toen kwamen er dertig mensen op af, een doordeweekse avond in een zaaltje bij een café waar de volgende dag weer ‘gewoon’ een 25-jarig huwelijk werd gevierd. Het congres 2001, dat 14 en 15 november plaatsvond, was tweedaags, gehuisvest in het WTC van Rotterdam en trok zo’n 250 deelnemers. Onderdelen waren een overwegend technische workshop, een congres voor technici en managers en ten slotte een ‘executive lunch’ met bedrijfsleiders uit de zorgsector, reisbranche, overheid (justitie), ‘corporate publishers’ en de media.
Een ‘eigen’ hoogleraar en de grote belangstelling voor het congres illustreren de opmars van XML. Een jaar geleden heeft Paula Breedveld, analiste bij IDC, in opdracht van Software AG een onderzoek gedaan naar het marktpotentieel van XML in Nederland. Daaruit bleek dat er zeker bij de applicatieleveranciers het gevoel bestaat dat zij hun toepassingen geschikt moeten maken voor deze uitwisselingstaal. Ook bij de afnemers, zo vertelt haar collega Rogier Mol, is er interesse. ABN-Amro, zo noemt hij een voorbeeld, heeft een bedrijfsportaal waarop werknemers, dankzij XML, tal van documenten kunnen raadplegen en afhandelen. Hij onderstreept evenwel dat het geheel nog in de beginfase zit. Nederlandse softwareleveranciers als Exact en Baan bouwen hun productenlijn op rond XML. Software AG noemt zichzelf inmiddels ‘The XML company’ en Microsoft heeft zijn alomvattende .Net-strategie, en daarmee het bedrijf, ook opgehangen aan de mogelijkheden van deze standaard.
Discussie
Voor een standaard waarvan versie 1.0 in december 1997 door W3C is gepubliceerd, is het succes toch wel opmerkelijk te noemen. Vooral het feit dat kemphanen als Sun, IBM en Microsoft allemaal de standaard omarmen, geeft hoop. Er is in de ontwikkelgemeenschap wél enige onrust ontstaan over de soepelheid waarmee Microsoft XML toepast. In tegenstelling tot Html is XML bijzonder strikt. Als de schrijver van een Html-pagina een bepaalde code vergeten is (af te sluiten), interpreteert de browser die pagina zelf en tovert hij de pagina op het scherm, ook al ontbreekt er iets of staat iets verkeerd genoteerd. Dat gaat bij XML niet lukken: een document dat niet geheel volgens de regels is opgebouwd, wordt gewoonweg niet getoond. In sommige gevallen staat de XML-versie van de softwarereus uit Redmond evenwel toch foutjes in de coderingen toe. Het moge duidelijk zijn dat de ‘preciezen’ gruwen van deze ‘rekkelijke’ opvatting. De discussie is nog niet uitgewoed.
Ook op de congresdag van de gebruikersgroep in Rotterdam is er kritiek op de houding van Microsoft, dat een eigen draai geeft aan XML. In een discussieronde roept iemand vertwijfeld uit dat zij "XML aan de poort wil hebben en geen Word".
Overigens heeft XML in de loop der jaren twee andere standaarden naast zich gekregen die de functie van de uitwisseltaal versterken. Te beginnen met XSL (Extensible Stylesheet Language). XSL is een taal voor het formatteren van een XML-document; bijvoorbeeld om te laten zien hoe data die beschreven zijn in een XML-document, moeten worden gepresenteerd in een webpagina.
Een uitbreiding van XSL is Xslt (XSL Transformations). Dit is een standaard manier om te beschrijven hoe de structuur van een XML-document is te veranderen in een XML-document met een andere structuur. Xslt is een aanbeveling die de standaardencommissie World Wide Web Consortium (W3C) in oktober dit jaar aan de wereld heeft gepresenteerd.
Xslt wordt gebruikt om te beschrijven hoe de ‘source tree’ of datastructuur van een XML-document is om te vormen naar een ‘result tree’ voor een nieuw XML-document, dat een geheel andere structuur kan hebben. Het coderen voor Xslt is te beschouwen als een stylesheet en kan dan ook worden gecombineerd met een XSL-stylesheet of onafhankelijk worden gebruikt.
Met deze drie X’en ben je er nog niet. Een wolk van nieuwe ‘standaarden’ hangt om XML heen, om brondata te kunnen hergebruiken en op diverse manieren te kunnen presenteren. Op het logistieke vlak vinden we daar soap (Simple Object Access Protocol): een vinding van Microsoft die het mogelijk maakt objecten uit te wisselen via verschillende platformen (besturingssystemen). Het voordeel van soap is dat het http gebruikt en daardoor firewalls kan passeren.
En dan is er nog Smil (spreek uit: smile) 2.0 (Synchronized Multimedia Integration Language), een taal die websitebouwers gebruiken om makkelijk multimedia-elementen (video, audio, afbeeldingen) te definiëren voor webpresentatie en onderlinge interactie. Een presentatie is te beschrijven met gebruikmaking van slechts drie XML-elementen.
Toepassingen
Terug naar het succesverhaal. Veel ophef over de standaard is er niet geweest. "Het is toch een technologie voor achter de schermen. Dat spreekt niet iedereen aan", verklaart IDC-analist Mol.
Toch zijn in Nederland al verscheidene toepassingen te vinden. Een aantal ervan is uitvoerig toegelicht op het Sgml/XML Users Group Congres in Rotterdam. Zo sprak Bas Haasnoot, teamleider ict- & internetontwikkeling bij de bank Labouchere, over het beursordersysteem Alex. De belangrijkste boodschap die hij wilde overbrengen, liefst in hoofdletters: "Vergis je niet; XML is niet zo makkelijk als het lijkt!" Hij riep dan ook op het alleen toe te passen als het nodig is.
En het was nodig bij Alex. In de vroegere situatie ging er elke keer 20 Kb data uit de server als iemand zijn portefeuille opvroeg. Dat lijkt niet veel, maar het wordt toch een hele berg als het gaat om honderdduizend verzoeken per dag. Met XML is de inhoud van het document, door een betere structuur, bij Alex teruggebracht tot 2 Kb per ‘request’. Haasnoot: "We hebben het dataverkeer met negentig procent weten terug te brengen." Andere voordelen: het vermogen tot personalisatie van de dienst en de mogelijkheid tot uitbreiding naar meerdere kanalen. Nadelen zijn er volgens hem ook: de initiële ontwikkelkosten zijn hoog, het systeem wordt er niet sneller op als gevolg van strengere beveiliging en er is meer testwerk nodig vanwege het gebruik van meerdere browsers in den lande. Dat laatste is overigens iets dat losstaat van XML; elke websitebouwer heeft te maken met het scala aan browsers en moet daarop testen.
Wim van Stokkum, kennisconsultant van Everest, deed een oplossing uit de doeken die hij samen met Wim van der Schoor, technisch directeur van Salience, heeft ontwikkeld voor het integreren van de backoffices van de ING-Groep. Deze financiële holding zit met een alledaags en veel voorkomend probleem: door overnames van diverse andere bedrijven beschikt de onderneming over een ratjetoe van platformen en documentformaten. De groep bestaat uit ING-bank, Postbank, Nationale Nederlanden, Tiel Utrecht Verzekeringen, RVS, Regiobank en Westland/Utrecht. Uit doelmatigheidsoverwegingen wil je dan bijvoorbeeld dezelfde documentstructuren gebruiken, maar wél met elk een eigen logo. Om documentmodellen centraal te kunnen beheren en eveneens centraal documenten te kunnen produceren, is een oplossing bedacht waarbij XML en XSL het cement vormen.
Het spreekt voor zich dat in een dergelijk complexe omgeving het onderhoud van documenten, en dat zijn er nogal wat bij verzekeringsmaatschappijen, zoveel mogelijk beperkt dient te worden. Dit heeft Van Stokkum bereikt door te werken met documentmodellen en een modelmanager. Er is een totale architectuur nodig voor beheer en productie. En natuurlijk een ‘business rule engine’ om alle verschillende dochters te plezieren en bedrijfsprocessen vast te leggen. Van Stokkum somt de voordelen op: de it-afdeling is vervangen door functionele beheerders, er zijn geen programmeerstappen meer nodig, nieuw ontwerp en aanpassing van documenten zijn erg snel uit te voeren (de ’time to market’ is teruggebracht van maanden naar dagen), er is greep op uitgaande communicatie en documentinhoud en er is ruimte voor experimenteren met nieuwe producten.
Toeristen
Vernon Donraadt, manager nieuwe media bij Toeristiek, legde uit dat het bedrijf zijn ‘bijbel van de reisbranche’ heeft aangevuld met een website. Toeristiek, dochter van Elsevier, verzamelt sinds 1973 allerlei informatie over vakantiebestemmingen. Tot vorig jaar werd dit in een dik boekwerk gestopt (de ‘bijbel’), maar nu kunnen reisorganisaties online de informatie raadplegen (95% van hen gebruikt de diensten van Toeristiek).
Het geeft te raden dat veel informatie bijeengebracht moet worden: data, beelden, kaarten, aanbod, prijzen en aanbiedingen. In de nieuwe situatie maakt XML het mogelijk alle documenten in een centrale database te stoppen, van waaruit de informatie is te putten voor het maken van boeken, de website en Toeristiek Select. De implementatie van de nieuwe structuur begint in 2002.
Elke organisatie met stapels informatie, die veelal op verschillende plekken is opgeslagen en in verschillende formaten, heeft er baat bij de informatievoorziening te stroomlijnen met XML. Een kennisintensieve onderneming als Kpmg moet er alles aan doen die kennis goed te benutten. Daan Boom, ‘senior knowledge manager’ bij het bedrijf, legde uit hoe XML een belangrijke rol speelt in het opzetten van zogenoemde ‘Knowledge Maps’.
Ook ABZ Nederland, oneerbiedig gezegd de ‘groothandel voor het verzekeringswezen’, toont zich ingenomen met XML. Gerhard Gerritsen van deze organisatie heeft tijdens het congres het belang onderstreept van het maken van goede onderlinge afspraken in de branche over stylesheets, modellen, processtromen en dergelijke. Gerritsen onderscheidt de netwerklaag (tcp/ip), de transportlaag (smtp, http, X400), de syntaxlaag (Edifact, XML), de semantische laag (ADN-datacatalogus) en ten slotte de branchelaag, waar de afspraken moeten worden gemaakt.
Behalve de genoemde bedrijven, gaven op het congres ook Deloitte & Touche, Kluwer en Ericsson aan de uitwisselingstaal te gebruiken om hun bedrijfsprocessen te stroomlijnen.
Pentagon
De snelle opgang van internet heeft het gebruik van XML danig versneld, zegt Te Vaanhold, voorzitter van de gebruikersgroep. In het dagelijks leven is hij e-business manager EMEA bij Sun in Amersfoort. Hij vertelt dat het Pentagon in de VS bij het aanleveren van offertes voor militaire goederen het gebruik van Sgml verplicht stelt.
Internet biedt de mogelijkheid de klant persoonlijk te benaderen via personificering. "Html schiet daarbij tekort", aldus Te Vaanhold, "en Sgml is te moeilijk om dat op te lossen. Bovendien is het aanbrengen van een koppeling tussen Html en een database erg lastig. Zo ontstond de roep om een gulden middenweg, waarbij beveiliging en personificering zonder de complexiteit van Sgml zijn te bereiken." Dit heeft uiteindelijk geleid tot XML. Te Vaanhold denkt overigens dat Sgml zeker nog lange tijd naast XML zal blijven bestaan, omdat een aantal zaken nog niet in XML is op te lossen.
Sgml is overigens een ISO-standaard: een stevige standaard, maar het duurt lang voordat de ISO-organisatie een eventuele aanpassing erdoor heeft. XML is een standaard van W3C, die staat minder stevig, maar is sneller aan te passen.
Een waaier
Er worden nog hevige gevechten gevoerd omtrent XML. Microsoft bijvoorbeeld heeft zijn eigen smaak. Volgens Te Vaanhold maakt dit velen kopschuw. "Bedrijven die met XML willen ontwikkelen, hebben nog enige onzekerheid", stelt hij.
Hij voorziet een waaier aan specifieke XML-toepassingen. Zo is inmiddels al ebXML op de markt: ‘electronic business XML’, een verbijzondering van de uitwisseltaal voor bedrijven die via internet met elkaar willen handelen. "Er zal ook nog wel een XML-standaard komen voor de chemische sector en er zou iets kunnen ontstaan als een financiële XML. Allerlei branchespecifieke oplossingen. Je ziet dat in de zorgsector, waar wordt gezocht naar een standaard datamodel en stylesheet voor uitwisseling van patiëntgegevens. Ook bij justitie wordt gewerkt aan branche-eigen oplossingen." Kortom, een waaier aan specifieke smaken met XML als basis. Dat er verschillen komen, is volgens Te Vaanhold logisch, omdat elke branche zijn eigen processen heeft.
Ook aan leverancierszijde is verscheidenheid troef. "Elke leverancier roept dat hij XML ondersteunt, maar wat betekent dat?", vraagt Te Vaanhold zich af. "In hoeverre is het marketing, in hoeverre is het realiteit? Je zou er eigenlijk een student aan moeten zetten om dat uit te zoeken. Dat gebeurt trouwens ook", verwijzend naar de leerstoel in Utrecht.
Te Vaanholds visie op de nabije toekomst? "Iedereen die via verschillende manieren met klanten en/of leveranciers communiceert, gaat op XML over."
Teus Molenaar Redactie Kritische massa is bereikt
Op redacties als die van Computable regent het uitnodigingen voor seminars, congressen, persbijeenkomsten en aanbiedingen om interviews te houden. Als één onderwerp stelselmatig terugkeert, blijkt dat een kritische massa is bereikt. Dat geldt de laatste maanden zeker voor XML.
Twee voorbeelden: ABZ Branche Initiatieven hield op 27 september de bijeenkomst ‘XML in Action’. "De standaard realiseert heldere gegevensuitwisseling in de financiële en verzekeringsbranche en daarmee een optimale ketenintegratie." ABZ Branche Initiatieven behartigt en bewaakt de collectieve belangen van de verzekeringsbranche op het gebied van ict.
"Is XML weer een nieuwe hype die is gecreëerd door de it-branche of betekent het echt de doorbraak waarop managers al lang gewacht hebben, namelijk: de eXtensible Enterprise?", zo lokt Excelon pers en analisten naar Media Plaza om daar ‘de XML-belofte zelf te ervaren’. Excelon maakt maatwerk, gebaseerd op XML en is een van oorsprong Amerikaans bedrijf.
XML-goeroes zien het licht
"Hoeveel XML-goeroes heb je nodig om een lamp te verwisselen?", vraagt de cynicus Sean McGrath (zie: http://www.pault.com) zich af. Zijn antwoord is: acht.
Eén om een syntax te ontwerpen dat het begrip ‘peertje’ uitdrukt. Twee om grotendeels dezelfde, maar toch verschillende api’s te schrijven om met gloeilampen te communiceren. Eén om argumenten aan te dragen die het api-verschil kunnen oplossen door universele gloeilamp-applicaties te splitsen in kampen voor een fysisch model en een logisch model. Eén die beargumenteert dat niet één enkel, samenbindend model mogelijk is. Eén die het daar niet mee eens is en weer een van de vele ‘goh, alle gloeilampen zijn hetzelfde in termen van knooppunten en bogen’-modellen uitvindt. Eén die dit alles ter discussie stelt en het licht laat schijnen door tot vervelens toe modellen van gloeilampen in een relationele database te stoppen en ze met Perl ‘aan de praat krijgt’. En ten slotte nog één die er een mop over schrijft en hem op internet plaatst.
Vervolgens is er iemand in de internetdiscussie die meldt dat Sean er nog eentje vergeten is: degene die simpelweg een kaars aansteekt om licht te maken.
Uitwisselingstaal
Dr. ir Gert van der Steen, de nieuwe bijzonder hoogleraar Uitwisselingstalen aan de Universiteit Utrecht, geeft de volgende omschrijving van een uitwisselingstaal: "Uitwisselingstalen zijn formele talen waarmee aan documenten markeringen worden toegevoegd ten behoeve van de interpretatie. De documenten worden uitgewisseld tussen mensen en/of computers. Ook talen die interpretaties van operaties op aldus gemarkeerde documenten beschrijven, behoren tot de uitwisselingstalen."
"Het woord uitwisseling houdt een wederkerigheid in, waarbij elke partij in principe in staat is om markeringen te creëren en om veranderingen daarin aan te brengen. Zouden we ook een eenzijdige overdracht toestaan, dan zouden bijvoorbeeld ad hoc presentietalen onder de definitie vallen: daarmee wordt een proces aangestuurd, maar het proces stuurt niets terug. Gecontroleerde natuurlijke talen zijn geen uitwisselingstalen: zij definiëren een impliciete structuur. Ook is een uitwisselingstaal geen programmeertaal."
Magma gooide ook hoge ogen
XML staat voor eXtensible Markup Language. Eigenlijk is het, net als Html, een subset van Sgml (Standard Generalized Markup Language), die al jaren wordt gebruikt om documenten uitwisselbaar te maken.
De naam XML en de afkorting zijn bedacht door James Clark. Met vijf stemmen heeft XML de eindstreep gehaald. Andere voorstellen waren Magma (Minimal Architecture for Generalized Markup Applications) dat vier stemmen kreeg. Slim (Structured Language for Internet Markup) kreeg er drie en Mgml (Minimal Generalized Markup Language) één.
