De energiemarkt in Nederland is nog steeds traditioneel ingericht; digitale transformaties zijn er niet aan de orde van de dag. Toch staat ook deze markt aan de vooravond van verandering… verandering die ook digitaal gedreven zal zijn. De aanbieders en netbeheerders zullen daar nu al op in moeten spelen om straks niet de boot te missen. Energienetwerkbedrijf Enexis Groep gaat daarom volledig over op publieke clouds om in de toekomst flexibel mee te kunnen bewegen met de veranderingen in de Nederlandse energiemarkt.
Als energienetwerkbedrijf is Enexis aanbestedingsplichtig. Toen de eerdere contracten rond de it-infrastructuur afliepen, is er een opdracht in de markt gezet die volgens ict-directeur Jeroen Sanders moest resulteren in een oplossing die Enexis op een flexibele en kosteneffectieve wijze voorbereidt op de toekomst. ‘Wij zijn een sleutelrol gaan spelen in energietransitie. Ondanks dat we er midden in zitten, weten we niet precies hoe deze verandering zich zal ontwikkelen. Met nieuwe technologie verhogen wij onze wendbaarheid en worden we flexibel om in de toekomst mee te kunnen bewegen met deze transitie.’
Organisatorische veranderingen
Zelf had Enexis niet voldoende experts in huis die wisten hoe ze deze infrastructuur moesten inrichten. ‘Dan zoek je dat in de markt’, vervolgt Sanders. ‘Wel hadden we daarbij al een visie op de cloud ontwikkeld, wat zorgde voor een dominante oplossingsrichting. In de tender hebben wij eerst de techniek uitgevraagd. Dat was echter niet het enige wat wij bij de beoogde partner wilde neerleggen, ook moest deze in staat zijn mee te helpen met het doorvoeren van de bijbehorende organisatorische veranderingen.’
Ict-dienstverlener Sogeti won uiteindelijk het contract en schakelde twee onderaannemers in om de gehele klus te gaan klaren. ‘De business driver was dus wendbaarheid, maar je moet ook hoge betrouwbaarheid leveren’, meent Diederik Vieleers, voorheen directeur services & solutions bij Sogeti Nederland en inmiddels per juli 2018 in Nederland plaatsvervangend hoofd van de unit CMT bij moederbedrijf Capgemini. ‘Enexis zocht het beste uit de markt om zodoende al hun uitdagingen te verbinden. Als Sogeti zijnde doen we dat niet alleen, hiervoor hebben wij onderaannemers ingeschakeld. Zo is First Consulting verantwoordelijk voor de business it-alignment; Schuberg Philis doet de business continuity. Hoewel wij concurrenten van elkaar zijn, vullen wij elkaar ook goed aan. Wij zijn namelijk sterk in grote it-transformaties. Ondanks dat wij de hoofdaannemer zijn, zijn wij gelijkwaardig in de samenwerking.’ Ook Microsoft, Amazon, Oracle en SAP vervullen een rol in dit cloud native-project.
Sneller functionaliteiten toevoegen
Binnen Enexis wilde men heel graag de transitie met business it-alignment invullen. Dat is moeilijk in een private omgeving. Daarom ontstond de vraag voor een multicloud native platform. Dit biedt intrinsiek al toegevoegde waarde, omdat het al veel sneller gaat. Die snelheid is de waarde die straks gaat worden benut, want hierdoor kunnen sneller businessfunctionaliteiten worden toegevoegd en kunnen dus sneller veranderingen worden doorgevoerd.
‘De verandering waar wij als bedrijf in zitten, is een perfect storm’, vervolgt Sanders. ‘Nu de conjunctuur aantrekt, groeit de vraag naar aansluitingen aanzienlijk. We krijgen bovendien te maken met de energietransitie waarin wij rekening moeten houden met meerdere ontwikkelingen waarvan de snelheid en uitkomst onzeker zijn. Ten eerste is dat de onzekerheid met wat er met de gasinfrastructuur gaat gebeuren. Als de overheid aardgas in de ban doet, dan moeten we daar wat anders voor gaan verzinnen.’
Daarnaast zal het elektriciteitsnetwerk verzwaard en flexibeler moeten worden gemaakt waarbij tegelijkertijd er een krappe arbeidsmarkt voor technisch personeel bestaat, vervolgt de ict-directeur van Enexis. Tot slot komen er mogelijk nieuwe rollen voor netbeheerders. ‘Naast het vervullen van onze kerntaak – het beheren van de elektriciteits- en gasnetten – gaan we lokale overheden ondersteunen en faciliteren bij het maken van energieplannen.’
Zoveel mogelijk automatiseren
Met het nieuwe cloudplatform wordt de snelheid anders waarmee Enexis deze digitaliseringsslag wil doorvoeren. Sanders: ‘Waar we nu nog te maken hebben met een periode van zes weken om een nieuwe server in de lucht te krijgen is dit in de nieuwe situatie straks vier tot zes uur. Maar ook de testautomatisering wordt veel sneller, net als het uitrollen van deployments en upgrades.’ Volgens Vieleers wordt daarom zoveel mogelijk werk geautomatiseerd. ‘Daarbij is de doelstelling dat we niet de handen aan de knoppen hebben, maar dat er zoveel mogelijk geautomatiseerd wordt.’
Die automatisering is volgens Sanders ook verwerkt in de business case. ‘Zo hebben we afgesproken dat we samen gaan kijken waar kosten en baten gaan vallen. We hebben dus ook flexibiliteit in ons contract afgesproken. De business case is vooral financieel ingestoken. We willen de cloud maximaal uitnutten om kosten te besparen. De variabele factor zit naast de directe kosten ook in de indirecte kosten. We hebben besparingen gedefinieerd die in de komende jaren zichtbaar moeten gaan worden.’
Het tweede deel van de business case draait vooral om zaken als betrouwbaarheid en flexibiliteit van het platform zelf. Daarin zijn volgens Sanders dus afspraken gemaakt op basis van reactiesnelheid, uptime, et cetera. ‘Ook willen we op deze kwantiteiten sturen. Het concept en de visie voor het platform lagen er al en we hebben dit in brokken opgedeeld. Voor ieder brok trekken we drie tot zes maanden uit.’
Zelf methode kiezen
Met deze ontwikkelingen bij Enexis loopt de netbeheerder naar eigen zeggen voorop in de sector. ‘Samen met onze partners willen we het geheel wel concreet maken’, vervolgt Sanders. ‘We willen verder graag weten wat DevOps en agile voor onze organisatie gaan betekenen. Daarom hebben we per team de activiteit vastgesteld en mag elk team zelf bepalen of ze voor de watervalmethode, agile of DevOps kiezen.’
Dat is volgens Vieleers anders dan in traditionele it-projecten, want dan wordt er volgens demand supply gewerkt. ‘We werken in gezamenlijke teams om de it-transformatie met het business it-alignment te realiseren. Het betreft hier dus zowel een technische transformatie als het coachen van medewerkers. In deze multidisciplinaire teams hebben wij mensen verantwoordelijk gemaakt als producteigenaren en werken we aan hun vaardigheden. Deze hele ontwikkeling is dan ook een lerend proces.’
Business case
De business case in dit project bestaat uit twee delen. In het eerste deel worden de applicaties naar de cloud gebracht en wordt het platform zelf gebouwd. Het tweede deel betreft het optimaliseren van de business case. ‘Zodoende realiseren wij een beheersing van de kosten’, meent cio Sanders. ‘We hebben te maken gehad met een lang voortraject. Dat betrof dan niet de aanbesteding zelf, de tijd ging vooral zitten in het goed in de markt zetten van de opdracht.’
Dat lange voortraject startte halverwege 2015; toen werd begonnen met nadenken. Halverwege 2017 is pas het contract ondertekend. Vieleers: ‘We hebben toen 2,5 maand uitgetrokken om alles te concretiseren en zijn samen een plan gaan schrijven. Daarin zijn drie fases gedefinieerd. Eerst zijn we een nieuw fundament gaan maken, daarna troffen we de voorbereidingen voor de transformatie om tot slot over te kunnen gaan naar de optimalisatie van het platform. In augustus 2017 zijn we gestart met het fundament. Dat is in januari opgeleverd. Toen is ook de transformatie opgestart, een fase waarin Enexis nu nog steeds zit (interview vond plaats in juni. Red.).’
Optimalisatiefase
September is volgens Sanders de maand dat de tweede fase moet worden afgerond. ‘Vanaf dan willen we gaan starten met de optimalisatiefase. Die houden we het liefst zo kort en goedkoop mogelijk. Het plan wordt op dit moment verder uitgewerkt. Overigens blijft de optimalisatie doorgaan, projectmatig duurt deze fase misschien wel een jaar. Voor daarna ontwikkelen we een proces om het platform verder te verbeteren.’
Wat Vieleers vaak bij organisaties ziet is dat er aan de voorkant gewerkt wordt met een filter die aangeeft welke applicaties er draaien. ‘Wat uiteindelijk uitgefaseerd wordt, hoeft niet mee te transformeren. Dat is dus goedkoper. Uiteindelijk is het de bedoeling dat wij ons overbodig gaan maken en dat Enexis alleen met eigen mensen DevOps gaat doen. Wel hebben we een contract van vier tot zestien jaar afgesproken. Vier jaar is de verplichting, daarna kunnen we telkens het contract verlengen.’
Complexiteit en risico’s
Nu lijken de complexiteit en risico’s in dit project vooral technisch van aard te zijn, Sanders ziet de grootste uitdagingen toch vooral aan de kostenkant. ‘Want houden we die binnen de afspraken of niet? Daarbij komt dat we de voordelen wel waar moeten gaan maken. Dat is wel spannend, want binnen de afspraken vallen ook de privacy, security en betrouwbaarheid. Dat is niet niks als je alle applicaties in de publieke cloud onderbrengt.’
Vieleers meent, hoe kan het ook anders, dat het project technisch ook complex is. Het betreft namelijk een cloud-agnostisch traject. ‘We hebben te maken met veel workloads, maar ook betreft het een brede implementatie die zowel de infrastructuur als de organisatie raakt. Daarbij is het ook complex om met drie verschillende partners samen te werken.’
Italiaans voorbeeld
Daarom meent Sanders dat ze in dit project origineel en innovatief bezig zijn, ‘want in onze sector lopen we hiermee voorop’. Het innovatieve karakter zit volgens hem vooral in het multicloud-model, waarbij Enexis uiteindelijk alles zelf gaat doen en met meerdere clouds gaat werken. ‘Daarnaast zie je niet vaak dat integraal zowel de technologie als de organisatie worden aangepakt. We gaan all-in en gaan alles optimaliseren. In Nederland is dit in de energiemarkt op deze manier nog niet gedaan, al zijn we in de wereld niet de eerste. Vorig jaar is de Italiaanse energieleverancier Enel ook volledig de publieke cloud ingegaan en daar hebben wij voor ons eigen traject goed naar gekeken.’
Volgens Vieleers maakt iedereen momenteel een cloud first-afweging, waarbij zo publiek mogelijk het maximale rendement oplevert. ‘Daarbij komt dat je niet meer alles zelf hoeft uit te vinden.’ Daar is Sanders het mee eens. ‘Dat is ook de reden dat collega’s uit de sector met ons meekijken. De kracht van Sogeti, First Consulting en Schuberg Philis zit hem vooral in het feit dat zij uitgaan van een langetermijnperspectief. Als Enexis weet je onderweg niet alles, maar onze partners helpen ons constructief naar ons einddoel.’
(Deze bijdrage is afkomstig uit Computable Magazine, editie 05/2018.)
