In Overijssel en Gelderland hebben enkele grote gemeentes elektronische marktplaatsen opgericht. Vanuit deze knooppunten worden nieuwe ict-diensten aangeboden. Gemeente, kabelaars en telecombedrijven werken samen aan het initiatief.
Datacommunicatie wordt zo intensief dat een goede breedbandverbinding onvermijdelijk is. Bedrijven als KPN, Essent, Versatel en BBned hebben in grote delen van Nederland hoogwaardige glasvezelnetwerken liggen. Het gebruik is echter beperkt, alleen grotere organisaties met meerdere locaties, hoge internet- en telefoonkosten en complexe automatisering maken er gebruik van. Voor het mkb en publieke organisaties zijn deze netwerken financieel niet haalbaar. Daarnaast zijn ze meestal gesloten. Aanbieders laten vaak alleen een select groepje van dienstenaanbieders toe. Bedrijven en instellingen hebben echter behoefte aan een externe ontsluiting en willen landelijke diensten kunnen afnemen.
Veel losse initiatieven
Een optimale netwerkverbinding is ook voor overheden aantrekkelijk. Het stimuleert het vestigingsklimaat voor instellingen en ondernemingen. Het geeft een impuls aan de lokale economie en daarmee aan de werkgelegenheid. Gezien dit maatschappelijk belang, zijn er door gemeentes veel initiatieven genomen om breedbandnetwerken aan te leggen. Ook bedrijven zijn met initiatieven gekomen om bedrijventerreinen van glasvezel te voorzien. In de gemeentes Deventer, Apeldoorn en Zutphen leefde ook de wens om een breedbandnetwerk aan te leggen. Om dat te realiseren, heeft men de hulp ingeschakeld van projectleider Ton van Mil van Two-Minds, een consultancybedrijf op het gebied van telecom en media. Zijn voorstel: pak het eens op een andere manier aan.
Van Mil: “Wat wil een gemeente nou bereiken? 100Mb bandbreedte, glasvezel voor iedereen en de lokale economie bevorderen. Maar in deze opsomming staat niet dat je een telecombedrijf wilt worden: dan moet je dat ook niet doen.” Los van de discussie of gemeentes zelf ‘glas’ in de grond moeten stoppen, is er het probleem van de fragmentatie. Van Mil: “Door alle losse initiatieven ontstaat er fragmentatie, iedereen gaat z’n eigen weg. Ik heb toen voorgesteld om een gebied waar die wens is te isoleren en te kijken hoe we daar een visie kunnen ontwikkelen. Een gemeenschappelijk plan over uitbreiding van het netwerk tot minimaal een provinciaal netwerk met behoud van de lokale vrijheid.”
Deze visie heeft de naam ‘Masterplan versnelling breedband Oost-Nederland’ gekregen en is ontwikkeld door de werkgroep Marktplaatsen Oost-Nederland. Naast Van Mil voor de gemeente Deventer zaten hierin: provincie Overijssel, provincie Gelderland, gemeente Zwolle, Ontwikkelingsmaatschappij Oost en de Nederlands-Duitse Internet eXchange (NDIX). In de visie wordt voorgesteld de bestaande glasvezelnetwerken met elkaar te koppelen. De gemeente speelt hierbij een initiërende rol en vraagt netwerkaanbieders hun netwerk open te stellen en geschikt te maken voor onderling dataverkeer. Gemeentes investeren zelf niet in glasvezel. Deze vorm van partnership past bij een gemeente zo groot als Deventer. Het is een model geworden dat nu ook door Zwolle wordt geimplementeerd.
Netwerken koppelen
“In Zwolle hebben we een oproep gedaan naar alle partijen waarvan je zou kunnen verwachten dat ze een netwerk willen leveren. Uiteindelijk hebben KPN en Essent toegezegd erin mee te gaan”, aldus Van Mil. Centraal bij de koppeling staat de marktplaats; dit is het lokale knooppunt per gemeente voor gebruikers en dienstenaanbieders. Oftewel de ruimte waar de apparatuur staat die het dataverkeer regelt. Verschillende lokale glasvezelnetwerken (commerciële, publieke of particuliere netwerken) kunnen op deze apparatuur aangesloten worden. Daarnaast is er een verbinding met andere marktplaatsen.
Dienstenaanbieders plaatsen in deze ruimte apparatuur om hun diensten over de aangesloten netwerken aan te bieden, bijvoorbeeld voor internet, telefonie, remote netwerkbeheer, remote back-up, online beheer van de server, etcetera. Inmiddels zijn er marktplaatsen in Enschede, Hengelo, Almelo, Deventer, Arnhem, Doetichem en Zwolle.
Ontstaan van nieuwe markt
Een belangrijke rol van de gemeente is het op gang brengen van de markt. Dit doet ze door het promoten van het project: het uitbrengen van folders en brochures en het geven van presentaties. De gemeente legt zelf niets aan. Iemand die een aansluiting neemt, wordt aangesloten op het bestaande netwerk van KPN of Essent. Glasvezel ligt er al, vaak is het alleen de laatste honderd meter die nog moet worden aangelegd. De aansluiting op de locatie (het pand van de gebruiker) wordt verzorgd door de aanbieder.
Hoe heeft de gemeente het voor elkaar gekregen dat concurrenten met elkaar participeren in het breedbandproject? Van Mil: “De gemeente heeft het beeld geschetst dat in Zwolle alleen de toptien van de gebruikersmarkt (bedrijven en instellingen) is aangesloten op glas. Door het grotere bereik kunnen meer dienstaanbieders op het netwerk actief zijn. Op deze manier kunnen er misschien wel driehonderd aansluitingen bijkomen. Er ontstaat zo dus een markt die er nu niet is.”
Deze potentiële markt is voor KPN en Essent reden geweest om mee te doen. Jeroen Brouwers is woordvoerder van Essent en denkt dat het strategisch belangrijk is om te participeren in een goed breedbandnetwerk. “Er is behoefte aan glasvezelnetwerken, er gaat namelijk steeds meer digitaal. Als je je systemen gesloten houdt, kunnen gebruikers niet voldoende profiteren van de mogelijkheden.”
Netwerk openstellen
Essent denkt dat de markt het beste werkt bij het openstellen van netwerken. “Bedrijven en instellingen willen kiezen bij wie ze producten en diensten afnemen. Als je je netwerk niet openstelt, krijg je een rigide systeem en daar heeft de markt niets aan.” Ook KPN is enthousiast over het initiatief. Anouk Noordervliet is programmamanager ‘fiber to the office’ en betrokken bij het breedbandproject in Zwolle. “Er is vanuit de markt behoefte aan breedband; wij vullen die in. De samenwerking met Essent loopt goed.”
Op dit moment is het nog niet zo dat de netwerken volledig met elkaar gekoppeld zijn. Dit is echter wel de bedoeling. Volgens KPN heeft dit te maken met technische verschillen tussen de ethernetverbindingen. Noordervliet: “We werken hard aan een oplossing van dit probleem en ik verwacht die binnen enkele weken.”
De koppeling tussen de netwerken blijft een complex domein, volgens Van Mil: “Dit vergt van partijen dat ze afspraken maken op operationeel niveau, dat voelt heel onwennig en wringt enorm. Je vraagt nogal wat van aanbieders. We eisen bijvoorbeeld dat de netwerken transparant gekoppeld worden. Het is niet zo dat KPN en Essent samenwerken, het blijft toch ongemakkelijk langs elkaar heen schuren. Logisch, want het zijn elkaars concurrenten. Met deze opzet hebben ze als het ware een partnership waarin we (met de gemeente) gezamenlijk werken aan breedband Zwolle.”
Jeroen van de Lagemaat is directeur van de NDIX en levert de marktplaatsen. “Leveranciers vinden het natuurlijk moeilijk, omdat zij hun unieke positie kwijtraken, klanten kunnen immers diensten van een ander afnemen. Maar leveranciers redeneren ook: als we het lijntje naar de klant leveren, heb je ook het contact met de klant. Je hebt de klantgegevens en je kunt de gebruiker extra dingen aanbieden. Op deze manier kun je concurenten nog even buiten de deur houden. Leveranciers zijn om defensieve redenen in het project gestapt, anders levert iemand anders de diensten.”
Gebruiker van glasvezel internet service provider BIT is ‘erg gecharmeerd’ van de ontwikkelingen in Gelderland en Overijssel. Directeur Michel van Osenbruggen: “Door deze opzet wordt het duidelijker en transparant. Nu moeten wij bijvoorbeeld bandbreedte inkopen bij KPN, maar dat is een concurrent van ons. KPN zal dus een hogere prijs vragen. Met deze vorm van marktplaatsen worden de prijzen duidelijker en inzichtelijk. Het is een heel mooi initiatief. Of het werkt moet de tijd uitwijzen, maar het is goed dat de infrastructuur opener wordt.”
BIT is gevestigd in Ede, maar ziet met de koppeling van de glasvezelnetwerken mogelijkheden om meer klanten te bedienen. Van Osenbruggen: “Als we nu een klant in Arnhem hebben, is het te duur om daar glasvezel heen te leggen. Met het koppelen van de netwerken kunnen wij onze diensten aan veel meer klanten aanbieden.” Het bedrijf levert onder ander internet en e-mail en heeft ongeveer achthonderd servers van klanten in het bedrijfspand staan. “Klanten willen daar snel bij kunnen, en met een 100mb verbinding ga je sneller een back-up maken dan over en adsl-lijn”, aldus van Osenbruggen. In Ede is nog geen marktplaats, maar door de NDIX is al wel de intentie uitgesproken om er ook daar een te realiseren.
Ondernemende gemeente
De verwachting is dat meer bedrijven en instellingen een aansluiting zullen nemen op het glasvezelnetwerk. Van Mil: “Er zijn nu twee groepen breedbandgebruikers. Je hebt mensen die al een serieuze internettoegang hebben. Dat zijn de veelgebruikers die het vanzelfsprekend vinden om een snelle netwerkverbinding te hebben. Er zijn bedrijven en instellingen die meerdere locaties willen koppelen. Ook daar is de keus snel gemaakt. Daarnaast heb je de twijfelaars en die zijn er veel bij het mkb. Dat is een taaie markt. Als gemeente kom je eigenlijk als een commercieel bedrijf binnen. Mensen moeten eraan wennen dat de gemeente zo ondernemend naar voren komt. Ook willen ze weten van wie de netwerken zijn. Als de gemeente dat niet doet, wie dan wel? En hoe goed is dat dan? Dan helpt het als je partijen als KPN en Essent hebt. Het mkb is nog heel erg onwennig over de mogelijkheden van het glasvezelnetwerk.”
Door de verwachte volumegroei van nieuwe aansluitingen, zijn de prijzen omlaag gegaan. Voorheen waren prijzen van 1600 euro per maand, of zelfs hoger, geen uitzondering. In Zwolle kost een aansluiting nu 275 euro en in Deventer 235 euro per maand. De kosten om op de marktplaats een dienst aan te bieden bedragen eenmalig 3000 euro. Het contract van het partnership (gemeente Zwolle, KPN, Essent) duurt 5 jaar. Volgens van Mil is deze termijn lang genoeg om veranderingen in breedband te verwezenlijken: “Ik verwacht niet dat het over vijf jaar nog nodig is dat gemeentes dit soort interventies plegen. Het is natuurlijk toch een interventiestrategie. Je breekt in op bestaande markten en jaagt die vervolgens op. Je pompt als het ware de vooruitgang erin. Ik verwacht dat het na deze periode een non-issue is. Dan heb je gewoon overal bandbreedte voor deze prijs.”
Technische specificatie
De aansluiting is een 100 Mbps symmetrische ethernetverbinding. Deze is non-overbooked. Een aansluiting van 1Gbps (1:10 of minder overbooked) is tegen meerprijs leverbaar. Beiden worden afgemonteerd op een glasvezelmodem – CPE (Customer Premises Equipment). De verbinding is een punt-puntverbinding en niet afluisterbaar voor andere klanten op hetzelfde netwerk. De verbinding is transparant op laag 2 (IEEE 802.3). Technisch wordt dit gerealiseerd door voor elke verbinding een VLAN aan te maken. Het maximum aantal MAC-adressen per aansluiting is 50. Bij een groter aantal MAC-adressen dient op de locatie van de eindgebruiker een router geplaatst te worden.
Het aantal glasvezelaansluitingen tot nu toe:
Enschede: 80
Almelo: 6
Deventer: 4
Hengelo: 3 (opening 28 februari)
Zwolle: bezig met acquisitie
