Lucas Bolsius is behalve burgermeester van Amersfoort ook voorzitter van de Stichting Samenwerkingsverband Van Bronhouders – Basisregistratie Grootschalige Topografie (SVB-BGT) en ambassadeur van ‘Anders Kijken’. In die laatste rol ondersteunt hij het initiatief van Geonovum, CBS, TNO, VNG, KING en diverse gemeenten dat inzet op visualiseren van informatie op kaarten.
Geografische kaarten worden al langer gebruikt in de klassieke geo-domeinen (ruimtelijke planning en bij beleid rond mobiliteit en bouwen en wonen), maar het visualiseren van gegevens is ook toegepast in de VNG/KING-pilot ‘Ruimtelijke Kijk op het Sociaal Domein’.
Zelf gebruikt Bolsius in zijn gemeente Amersfoort ook kaarten. Bijvoorbeeld om de samenhang tussen lidmaatschap van Burgernet en het voorkomen van woninginbraken te tonen of om een goede afweging te maken in criteria voor een loopafstand van een coffeeshop tot een basisschool. Bolsius voorziet een enorme groei van het visualiseren van informatie op kaarten. ‘De enorme hoeveelheid Big Data waarover we beschikken wordt met kaarten eenvoudig inzichtelijk gemaakt. Beleid wordt steeds meer op basis van analyses en feiten vormgegeven. Voor het visualiseren zijn de kaarten uit de Basisregistratie Grootschalige Topografie bij uitstek geschikt.’
Vierkante wielen
Het is vrijdag einde middag, het stadhuis van Amersfoort is een relatieve oase van rust en Bolsius ontvangt GOV magazine op zijn werkkamer. Hij is enthousiast over Anders Kijken en sowieso in bredere context over het anders kijken naar vraagstukken. ‘We worden, hoe je het wendt of keert, als overheid gedwongen om anders te kijken, anders te denken. Daar kun je ongelofelijk veel van leren en dat maakt besturen ook zo leuk. Ik zeg weleens: je moet in vierkante wielen durven denken.’
Hij tekent een rond en een vierkant wiel en vervolgens frontprofielen waarmee hij aantoont dat als je een auto van voren bekijkt, de wielen er vierkant uitzien. ‘Je moet uit je eigen denkraam stappen om vraagstukken te benaderen. Het wordt ook leuker als je mensen uit niet-overheidsland betrekt bij bepaalde vraagstukken. Ik weet uit mijn verleden in Rotterdam dat bijvoorbeeld het beladen van containerschepen is beïnvloed door de gaming industrie.’
Hij vertelt over een recente contactdag van de SVB-BGT. ‘Dan vraag je aan een zaal vol ambtenaren: hoeveel van jullie spreken met een wethouder of bestuurder over waarmee je bezig bent? Nou, dan gaan er een paar handen de lucht in. Dan vraag je: met welke wethouder? En dat is dan de wethouder die verantwoordelijk is voor ct. Maar het gaat veel verder, het is niet alleen techniek, het gaat ook over het toepassen van nieuwe technieken op beleidsvraagstukken. Neem bijvoorbeeld de Omgevingswet, dat lijkt ruimtelijk maar gaat ook over zaken rond gezondheid en veiligheid. Dus dan brengen we dat hier in huis bij elkaar. We zijn ook bezig met gebiedsgericht werken. Vraagstukken in een stad aanpakken is niet een kwestie vanuit een enkele portefeuille een probleem oplossen. De meeste problemen in een wijk raken meerdere portefeuilles en vragen om een integrale aanpak. Je hebt sociale problematiek, gezondheidsvraagstukken, woningen die verbeterd moeten worden, onderwijs. Het is en/en/en. In de collegekamer proberen we dat op elkaar te organiseren.’
‘Het komt voor dat een hele wijk als problematisch wordt neergezet, terwijl het vaak om een stukje van de wijk gaat, of zelfs een bepaalde straat. Met kaartbeelden kun je tot op straatniveau inzoomen. Op een congres van de VNG hoorde ik een presentatie over de voorspellende waarde van informatie. Dit voorbeeld kwam uit de VS. Dat ging over een analyse van wat er gebeurt als een achterstand ontstaat met het voldoen van de huurpenningen. Binnen twee jaar is de woning dan sterk verwaarloosd, ik heb de foto’s gezien. Dus als woningcorporatie en gemeente moet je kijken naar de indicatoren en snel in actie komen en mensen helpen. Als je het te lang laat lopen, dan kost het je veel meer energie om het weer in proporties terug te krijgen. Kaartbeelden kunnen je daarbij ondersteunen. En dan wordt het nog leuker als je dan ook de business cases van vraagstukken in de diverse domeinen aan elkaar kunt koppelen. Technologisch is dat mogelijk.’
Dertigduizend ogen
‘Wij willen de inwoners van Amersfoort actief betrekken bij het veiligheidsdomein. Dat gaat niet alleen over woninginbraken, maar ook om het signaleren van verwarde mensen, kinderen die kwijt zijn. Er zijn ongeveer vijftienduizend Amersfoorters actief in Burgernet en wij weten precies waar die deelnemers zich op de kaart bevinden. Op basis daarvan krijgen we een beeld van wijken die bovengemiddeld vertegenwoordigd zijn, gemiddeld zijn of onder het gemiddelde zitten. Als we dan vaststellen dat het aantal woninginbraken in de wijken die onder het gemiddelde zitten hoger is, dan is dat een goede reden om juist de inwoners van die wijken aan te sporen om lid te worden van Burgernet. Dat vergroot de heterdaadkracht. We zien letterlijk op de kaart hoe de spreiding is, dus we hoeven niet met hagel te schieten maar kunnen ons heel gericht concentreren op die gebieden van de stad waar we de meeste meters kunnen maken.’
‘Het is vrij simpel: wij hebben 180 dienders, dat zijn 360 ogen. Met viftienduizend deelnemers aan Burgernet hebben we dertigduizend ogen. En die mensen kennen hun wijk bovendien goed. Er bestaan Whatsapp-groepen, wij zijn met ons gezin ook bij zo’n groep aangesloten. Op het moment dat er een aantal maanden geleden bij de buren werd ingebroken, dan gaat dat meteen rond. Dus het is niet ‘verweggistan’ het zit heel dichtbij.’
Kaarten helpen om informatie inzichtelijk te maken en op basis van statistieken gericht maatregelen te treffen of beleid te ontwikkelen. De correlatie tussen insluipingen, lichtcapaciteit en handelingsperspectief wordt letterlijk zichtbaar. ‘Op basis daarvan kun je voorspellingen doen. Als ik dit tien jaar geleden zou hebben gezegd, schat ik in dat de gemiddelde burgemeester zou hebben gedacht ‘waar heb je het over?’ In de derde klas van de middelbare school was ik de eerste met een rekenmachine. Dan heb ik het over de jaren zeventig. Het woord computer kenden we toen nog niet, althans niet in mijn omgeving. Maar veertig jaar later wordt mijn leven beheerst – tussen aanhalingstekens – door een notebook en een smartphone. Ik was op bezoek bij de zusterstad van Rotterdam, Havana, en toen vroeg ik mijn begeleiders: als ik over veertig jaar in Havana kom, wat ga ik dan aantreffen? Die mannen gingen dat heel gedetailleerd invullen. Toen gaf ik dat voorbeeld van die rekenmachine, veertig jaar terug. Er komen ontwikkelingen op ons af waarvan we weten dat ze komen, maar waarvan we de effecten nog niet kunnen voorspellen. Als gevolg van technologische veranderingen zoals sociale media moeten wij als overheid ook anders gaan denken en handelen. Bij mijn benoeming bestond Instagram nog niet, dat kwam pas in oktober 2010. Dat geeft aan hoe snel de ontwikkelingen gaan.´
Coffeeshopbeleid
Het kaartbeeld speelt ook een rol bij het coffeeshopbeleid, zegt Bolsius. De stad beschikt over drie coffeeshops. ´Er was in Amersfoort plek voor negen coffeeshops, maar door de sluiting van een aantal coffeeshops, ontstond een disbalans tussen vraag en aanbod waardoor rondom de overgebleven coffeeshops overlast ontstond.´
´Ik ben geen voorstander van softdrugs, maar ik ben wel verantwoordelijk voor openbare orde en veiligheid. Dus er was een noodzaak om het aantal omhoog te brengen. Dat heeft ertoe geleid dat we het beleid hebben aangepast. Het mogen er nu maximaal zeven worden en we hebben de vestigingsmogelijkheden qua ruimtelijke ordening wat makkelijker gemaakt. De afstand ten opzichte van een school is maatgevend. Maar dan is de vraag: wat is precies de geografische afstand? Is dat een rechte lijn, staan er huizen tussen, is er sprake van een spoorlijn of gracht als barrière? Je moet er wel met verstand naar blijven kijken en het kaartbeeld helpt daarbij. Heeft een school bijvoorbeeld een vooringang én een achteringang, neem je dan de vooringang als maatafstand? Niet iedere school is hetzelfde. Maar al die informatie kun je op zo’n kaartbeeld intekenen en als er dan op een gegeven moment een locatie naar voren komt, kun je dat toetsen en zie je meteen of het gaat werken of niet.´
Dit artikel is ook te lezen in GOV magazine nummer 11 van Atos.
Lucas Bolsius is sinds 31 augustus 2010 burgemeester van Amersfoort en op 30 augustus 2016 beëdigd voor een tweede ambtstermijn. Van 2002-2010 was Bolsius wethouder in Rotterdam en eerder gemeenteraadslid voor het CDA (1998-2002). Van 1995 tot 1998 was hij lid van Provinciale Staten Zuid-Holland.
