Door de jaren heen vergaar ik meer digitale data. Daarbij heb ik ook slagen gemaakt om media te digitaliseren. Ik merk ondertussen dat het primaat is komen te liggen bij digitaal. Het probleem daarbij is wel dat je altijd een computer nodig om je informatie te kunnen raadplegen. Ik hink op twee gedachten: vertrouw ik op een simpel maar enkelvoudig analoog document of vertrouw ik op een meervoudig digitaal exemplaar dat ik telkens moet porteren.
Als je spreekt over houdbaarheid en toegankelijkheid van data dan zal het zich toespitsen op data die uniek en moeilijk te reproduceren is. Bekende voorbeelden daarvan zijn foto's, brieven en geluidsfragmenten die nooit zijn gepubliceerd en/of gerepliceerd.
Je wilt dit materiaal voor lange tijd bewaren. Enerzijds vanuit emotionele overwegingen waarbij ook nog eens het effect optreedt dat de waarde van bijvoorbeeld oude foto's toeneemt naarmate de tijd verstrijkt. Anderzijds bewaar je unieke documentatie uit het oogpunt van archivering en naslag. Hierbij geldt vaak dat al de moeite die je doet om jarenlang alle data op te slaan, in één klap zijn dienst bewijst als je die enkele keer gebruik moet maken van je archief om dat ene stukje informatie te kunnen achterhalen.
Van analoog naar digitaal
Tegenwoordig zijn we geneigd om alle analoge data te digitaliseren. Daar is veel voor te zeggen. Het essentiële verschil tussen analoge data en digitale data is dat je bij digitale data de informatie loskoppelt van het medium, de drager. Als je eenmaal je foto's hebt ingescand of je videoband of LP hebt gedigitaliseerd, dan kan je de informatie op elk willekeurig digitaal medium opslaan en ook nog eens repliceren zonder kwaliteitsverlies. De informatie kan je telkens opnieuw porteren naar andere dragers, zoals harde schijven, dvd's, Blue-Ray disks, flash-memory, dtl-tapes, enzovoorts. Dit maakt digitale data in zekere zin toekomstvast; je kan er vanuit gaan dat je het eenvoudig kan meenemen naar toekomstige informatiedragers. Tel daar bij op dat de hard- en software steeds goedkoper wordt. Goedkope usb, harde schijven, dia- en foto-scanners, de Hema-service om je video op dvd te zetten..Het is bereikbaar voor het grote publiek.
Het grote nadeel van digitale data is echter dat je altijd een computer en software nodig hebt om de data te kunnen raadplegen. Je kan er niet zomaar bij. Het is niet gelijk zichtbaar en tastbaar; je kan ook niet meteen zien of het er nog is en of het nog valt te raadplegen. Wie zegt mij dat mijn data op een harde schijf of dvd die ik op zolder leg, nog uitleesbaar is over twintig jaar. Je hebt het toch over de ongrijpbare magnetische schikking van deeltjes. Is dat op lange termijn bestand tegen fysieke invloeden zoals warmte, kou, corrosie, achtergrondstraling, et cetera. Ik heb het nog niet eens over het gegeven dat over twintig jaar de usb 2.0 standaard al lang in vergetelheid is geraakt en dat er dan waarschijnlijk geen drivers meer zijn om het apparaat werkend te maken. En als je het al werkend kan maken, dan heb je ook nog de oude software nodig of conversieprogamma's om een bestand te kunnen raadplegen. Ik weet zeker dat menigeen nu al niet meer even snel een oud WordPerfect bestandje kan openen. Zullen er over twintig jaar nog tools zijn de hiertoe in staat zijn?
Er komt nog bij dat iedere ervaren it-gebruiker weet dat je nooit op één paard moet wedden; vertrouw nooit op één apparaat. Het is kwetsbare apparatuur en het gaat altijd op een onverwacht moment kapot. Dus maak altijd een backup of liefst meerdere. Denk daarbij niet alleen maar aan 'hardware failure' maar ook aan gebeurtenissen zoals diefstal, waterschade en brand. Wanneer inbrekers je laptop ontvreemden, dan lig je niet wakker van het verlies van het apparaat maar wel van het verloren gaan van de vakantiefoto's die nog op de harde schijf stonden. In het extreme geval dat je huis afbrandt, ben je dus ook alle zorgvuldig gemaakte backups in één klap kwijt. Je moet dus denken in diverse scenario's.
Paranoïde
Ik ben zelf redelijk paranoïde als het gaat over het behoud van digitale data: centrale opslag is mijn nas met dubbele harde schijven in Raid-opstelling. Vervolgens maak ik een keer in de maand backups naar drie andere harde schijven, zowel usb- als netwerk-schijven. Tot slot heb ik nog een 'pendel harde schijf' liggen bij mijn schoonouders die een paar straten verderop wonen en die ik dan met kerstmis of een verjaardag omwissel.
Hoe heerlijk eenvoudig en toegankelijk dan is analoge media! Je pakt je foto-album en kan gelijk je foto's bekijken. Als je je verzekeringspolis wil raadplegen, dan pak hem even snel uit je multomap. Oude brieven kan je nog eens gezellig in je rookstoel doorlezen, terwijl de kachel brand en de poes ligt te spinnen op het kleed. Met lp's wordt het al iets moeilijker; je hebt nog wel je oude platenspeler nodig. Maar die vraagt enkel om stroom en een aansluiting op een versterker en je kan genieten van je geluidsdata. Desnoods pak je een plastic bekertje, prikt daar een naald doorheen en je draait handmatig de draaitafel rond. Je kan nog steeds je data raadplegen.
Het grote nadeel is natuurlijk dat analoge media relatief moeilijk repliceerbaar zijn en ook veel fysieke opslagruimte vragen. Niemand heeft de middelen om een lp te dupliceren. Foto's zijn wel door een particulier repliceerbaar (foto-van-foto) maar het is gewoon veel te omslachtig en te veel werk. Ook kent menigeen het verschijnsel van het immer uitdijende schap van foto-albums en de dozen op zolder met oude schoolschriften en werkstukken. Bij brand of andere calamiteiten (overstroming, burgeroorlog, et cetera) gaan alle enkelvoudige analoge items onherroepelijk verloren.
Voorsprong
In een aantal opzichten hebben analoge informatiedragers daarentegen nog steeds een grote voorsprong. Een oude zwart-wit foto van vijftig jaar oud is geen enkel probleem (houdbaarheid). We kunnen er nog steeds naar kijken en van genieten, zonder gebruik te hoeven maken van speciale apparaten (toegankelijkheid). Ook kan je in één oogopslag zien of de kwaliteit van informatie nog afdoende is en kan tijdig maatregelen nemen (kwaliteitsbewaking).
De eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat in het grijze gebied tussen analoog en digitaal, bijvoorbeeld een cassette- of videoband, je wel de oude apparaten moet bewaren om de media te kunnen afspelen en te raadplegen.
Wat nu? Moeten we aangaande houdbaarheid en toegankelijkheid leunen op de robuuste maar enkelvoudige analoge media waar we weinig omkijken naar hebben, of gaan we actief en regelmatig onze digitale data repliceren en voortdurend blijven porteren naar de gangbare informatiedragers en uitleesprogammatuur ?
Ik neig naar de laatste optie. Misschien moeten we wel nog veel meer gebruik maken van de replicatiemogelijkheden van digitale media. Zorg dat je je data op veel en verschillende dragers hebt staan. Neem ook de online opslag mee in de overweging. Opslag 'in the cloud' is behoorlijk persistent; probeer die compromitterende foto die je ooit op Facebook hebt geplaatst maar eens weg te krijgen. Een extreem voorbeeld van persistentie door meervoudige replicatie zijn 'Microdots': informatie staat op miniscule deeltjes die in grote hoeveelheden worden gedistribueerd. Een toepassing hiervan is het gebruik van in auto's waarbij de identiteit van de auto op honderden willekeurige plekken wordt aangebracht via de Microdots, om diefstal en het omkatten van auto's tegen te gaan.
Met het oog op houdbaarheid van data pleit ik dus voor meervoudige replicatie van data op diverse soorten waarbij je eens in de zoveel tijd de hardware vervangt en uiteindelijk tijdig porteert en converteert naar nieuwe informatiesystemen. Dit vergt een voortdurend proces van bewustwording, tijd, aandacht, maar vooral discipline.
Maar wat te doen als dan toch die grote komeet langskomt met dat gigantische magnetisch veld om zich heen…
Mijn artikel had als oorspronkelijke titel:
“Houdbaarheidsdata”, echter deze titel is helaas verdwenen in de eindredactie..
Ik zie wel parallellen met mijn leven. Ik heb een wissel-om schijf met mijn moeder zodat we elkaars back-up hebben en van tijd tot tijd omwisselen.
Overigens maak ik geen backups van generieke zaken zoals films, muziek en digitale boeken. Laatst at de PS3 een originele DVD van Rapunzel op, deze heb ik dan maar gedownload.
Veel data bewaar ik in de cloud, maar ook daar heb ik een lokale backup van. Verhaaltjes die ik vroeger op papier geschreven heb ben ik nu aan het digitaliseren.
Maar een back-up maken van analoge foto’s is echt een heidens karwei. En die DV tapes nemen zo idioot veel ruimte in beslag!
Wat die komeet betreft…. dat neem ik voor lief. Dat heet fate-sharing.
Inderdaad is er een probleem met de houdbaarheid van sommige media. Veel oud beeldmateriaal is, ook door slechte opslag verloren gegaan. Omzetten van digitale data naar nieuwe of andere media om zo verlies te voorkomen is afhankelijk van de vraag wat je lang wilt of moet bewaren.
Zelf heb ik een grote verzameling LP’s maar geen speler omdat ik de meeste nummers omgezet heb naar MP3. Eerder deed ik hetzelfde met cassettebandjes toen we nog walkmans hadden. En tegenwoordig digitaliseer ik veel documenten voor dezelfde mobiliteit. Probleem in deze is misschien wel dat we teveel (persoonlijke) data hebben door de digitalisatie en daarmee lagere kosten. Zoals analoog fotograferen een hoger prijskaartje had/heeft en je daarom minder foto’s maakte.