Open source toepassingen kunnen forse besparingen opleveren. Dit betreft tot nu toe vooral de ‘backoffice’. Organisaties besteden nog weinig aandacht aan mogelijk grotere besparingen aan de voorkant van de it-architectuur. Het gaat daarbij om de systemen die de primaire processen ondersteunen, doorgaans een erp- of vergelijkbaar systeem. Wat zijn de actuele ontwikkelingen op het gebied van open source erp? Wat zijn vanuit technisch perspectief de gevolgen voor de verhoudingen in de traditionele erp-markt?
Door de opkomst van internet is het gebruik van open source software in een stroomversnelling geraakt. De toepassingsgebieden zijn momenteel al legio. Bekende voorbeelden zijn Linux desktop- en serverbesturingssystemen, Apache webpageservers (60 procent van de sites wereldwijd draait op de Apache http-server) en de My SQL database (ruim vier miljoen gebruikers wereldwijd). Open source toepassingen als Linux, die zich verheven hebben tot open source standaarden, kunnen bedrijfsleven en overheid forse besparingen opleveren. Dit betreft vooral de backoffice systemen en kan vooral binnen grotere organisaties de it-investeringen zichtbaar terugdringen.
Tot op heden besteden zowel bedrijfsleven als overheid nog weinig aandacht aan de mogelijk veel grotere besparingen aan de voorkant van de it-architectuur. Zowel kleine en middelgrote als grote organisaties kunnen daar baat bij hebben. Het gaat daarbij om de systemen die het primaire proces van de organisatie ondersteunen, doorgaans een erp- (enterprise resource planning) of vergelijkbaar systeem.
Serieus nemen
Er is al een aantal open source erp-systemen op de markt. De bekendste voorbeelden zijn Compiere en Fisterra. Deze erp-applicaties zijn gratis of tegen beperkte betaling verkrijgbaar. De distributeurs genereren vooral inkomsten door bij implementatietrajecten consultancy en opleidingen te verkopen. In Nederland is Teamsoft Business Solutions actief, een erp-leverancier die volgens een commercieel open source model werkt. De software is niet gratis, maar door de korte ontwikkeltijd relatief goedkoop, terwijl de functionaliteit vergelijkbaar is met die van de grotere erp-leveranciers. Vooral het vormen van een gemeenschap van ontwikkelaars (community) rondom de software waarborgt een snelle ontwikkelcyclus van verbeteringen en add-ons.
Eén van de grootste uitdagingen voor open source erp-leveranciers is het feit dat veel potentiële gebruikers een gebrek aan gestructureerde ondersteuning en borging van continuïteit ervaren. Hier lijkt verandering in te komen. Vanaf 2001 hebben concerns als Dell, HP, IBM, Oracle, Sun en SAP aangekondigd dat zij open source producten gaan ondersteunen. IBM loopt voorop door dezelfde sla’s (service level agreement) te garanderen voor Linux als voor leveranciersspecifieke besturingssystemen. Oracle lanceerde vorig jaar een open source versie van zijn database die geschikt is om op clusters van Linux-servers te draaien. Ook Sun biedt inmiddels een Linux-server aan. SAP kondigde mei dit jaar een partnerschap aan met open source databaseleverancier My SQL op het gebied van technologie en wederzijdse licentieverlening (cross-licensing), waarbij het doel is de functionaliteit van de eigen database SAP DB en de snelheid van My SQL te combineren.
Uit deze voorbeelden blijkt dat grote marktspelers de open source beweging serieus nemen. Vooral de samenwerking tussen SAP en My SQL geeft aan dat grote erp-leveranciers inzien wat voor gunstig effect het open source concept op het technologisch innovatievermogen van it-leveranciers kan hebben.
Herbruikbaar
De basis voor het snel kunnen ontwikkelen van elke moderne applicatie ligt in het concept van objectgebaseerd ontwikkelen. Met deze techniek wordt geen kant-en-klare functionaliteit ontwikkeld, maar objecten die aan elkaar te koppelen zijn om bepaalde functionaliteiten te vormen. De knoppen in een menubalk bijvoorbeeld zijn afzonderlijke objecten met specifieke eigenschappen. Het grootste voordeel hiervan is dat niet ieder scherm volledig opnieuw opgebouwd hoeft te worden, maar dat in ieder scherm meerdere objecten herbruikbaar zijn. Dit bekort de ontwikkeltijd van een applicatie aanzienlijk. Bekende hulpmiddelen die deze techniek ondersteunen zijn objectgeoriënteerde programmeertalen als Smalltalk en Beta uit de jaren tachtig en negentig.
Objecten worden opgeslagen in een database, de objectenbibliotheek. Eén van de belangrijkste nadelen van objectgebaseerd ontwikkelen is het feit dat vooral grotere ontwikkelprojecten kunnen resulteren in een bibliotheek met honderden objecten. Open source software is juist gebaseerd op het idee het aantal ontwikkelde objecten zo beperkt en inzichtelijk mogelijk te houden, zodat een gemeenschap van programmeurs op individuele basis de kleine stukjes programma snel kan optimaliseren en verbeteren.
Moderne ontwikkelomgevingen als Suns Netbeans ide (integrated development environment) en Progress Dynamics stellen open source erp-ontwikkelaars in staat het objectgebaseerd programmeren te evolueren naar een volgende fase, ook wel componentgebaseerde (component-based) ontwikkeling genoemd. Er zijn twee belangrijke verschillen met objectgebaseerd programmeren.
Logica
Het overgrote deel van de open source code wordt ontwikkeld met gebruikmaking van dynamische in plaats van statische objecten. Dit maakt het hergebruik efficiënter, omdat een dynamisch object meerdere toepassingen kan krijgen middels parametrisering.
Daarnaast worden de dynamische objecten samengevoegd tot standaard (dynamische) componenten. Deze worden opgeslagen in de repository database, die de componentenbibliotheek vormt. De componenten in de repository database zijn te combineren tot functionaliteiten van de erp-applicatie. Doordat de componenten zijn opgebouwd uit dynamische objecten die individueel te parametriseren zijn, hoeft niet meer ieder individueel scherm met statische objecten gevuld te worden. In plaats daarvan worden schermen opgebouwd door een aantal componenten samen te voegen en de onderliggende dynamische objecten te parametriseren. Zo’n verzameling van componenten die een functionaliteit vormen wordt ook wel een container genoemd.
Een gemeenschap van ontwikkelaars kan componenten snel aanpassen en optimaliseren. Daarnaast zijn nieuwe componenten snel toe te voegen om nieuwe functionaliteiten (containers) samen te stellen.
Door gebruik te maken van logica, ook wel business logic genoemd, vinden uiteindelijk alle benodigde verwerkingen, controles en validaties plaats. Die logica is een op zich staand softwaredeel, los van de gebruikersinterface. Het grote voordeel hiervan is dat dezelfde logica tegelijkertijd aan te sturen is vanuit verschillende typen gebruikersinterfaces, zoals een gui (graphical user interface), een open client of Dhtml, zonder dat de logica gewijzigd hoeft te worden.
Maatwerk niet nodig
Componentgebaseerde ontwikkeling zorgt ervoor dat de eindgebruiker vergeleken met traditionele erp-applicaties beperkte licentieprijzen betaalt. De grootste investeringen bij aanschaf van een open source erp-applicatie zitten in consultancy en opleidingen tijdens de implementatie. De open source technologie zorgt er ook voor dat duur maatwerk niet meer nodig is. Het aanpassen en bijbouwen van componenten kost veel minder tijd dan het aanpassen van een traditionele erp-applicatie. Omdat bovendien de broncode meegeleverd wordt, heeft de gebruiker alle vrijheid om de software zelf aan te passen, indien de daarvoor benodigde kennis in huis is.
Als de open source applicatie op een n-tier architectuur is gebaseerd, kan de erp-applicatie via asp (application service providing) aangeboden worden. Op deze wijze zijn de kosten van licentieaanschaf en onderhoud verder te reduceren.
Ten slotte bestaat de mogelijkheid om de n-tier architectuur te combineren met het gebruik van een stateless server. Deze technologie zorgt ervoor dat transacties per gebruiker afgehandeld worden tussen de client en de server. Dit beperkt het netwerkverkeer. Een tweede voordeel is dat de licentieprijs niet gebaseerd hoeft te worden op named of concurrent gebruikers. In plaats daarvan zijn serverlicenties aan te schaffen op basis van de gemiddelde transactiebelasting. Daardoor ligt de verhouding tussen licentieaantallen en de werkelijke hoeveelheid gebruikers gunstiger dan bij traditionele licentiemodellen.
Struikelblok
Met de beschreven ontwikkelingen gaan open source erp-ontwikkelaars een stap verder dan grote leveranciers als SAP en Oracle met het aanbieden van een open source database. De kans dat bestaande erp-leveranciers de componentgebaseerde ontwikkelmethodiek zullen omarmen is gering. De meeste van hen hebben tientallen, zo niet honderden miljoenen euro’s geïnvesteerd in het doorontwikkelen van technologie die veelal in de jaren zeventig en tachtig is ontstaan. Om te kunnen profiteren van de moderne ontwikkelmethodieken zouden ook zij hun eigen applicaties van de grond af moeten opbouwen.
Gezien de turbulente ontwikkelingen in de erp-markt, met tal van fusies, overnames en faillissementen, ligt het voor de hand dat open source erp het gat gaat vullen tussen de spelers op de mkb-markt en die op het zware marktsegment, door goedkope of zelfs gratis oplossingen aan te bieden met een vergelijkbare dosis functionaliteit als de duurbetaalde collega-aanbieders. Voor veel organisaties is de noodzaak om nieuwe erp aan te schaffen veel beperkter dan een paar jaar geleden, ten tijde van het jaar 2000 en de invoering van de euro. Klanten zullen derhalve meer tijd nemen om software met een goede prijs/kwaliteit-verhouding aan te schaffen. Het belangrijkste struikelblok voor de open source erp-leveranciers is de scepsis over leverancierscontinuïteit en de professionaliteit van de ondersteuningsorganisatie.
Hoewel tot nu toe een beperkt aantal open source erp-leveranciers actief is, zal deze beweging zich de komende jaren definitief profileren. De technische ontwikkelomgevingen waarin de jongste generatie open source erp-applicaties ontwikkeld wordt stelt nieuwe spelers in staat binnen afzienbare tijd eigen applicaties uit te brengen en via het open source concept te optimaliseren. Hoewel open source erp nog een aantal hordes moet nemen, wordt het waarschijnlijk een geduchte dreiging voor traditionele erp-leveranciers. Voor de laatste kan het doorontwikkelen van open source applicaties met een flinke dosis generieke basisfunctionaliteiten een belangrijke strategische optie worden.< BR>
Compiere
http://www.compiere.org
Fisterra
http://www.fisterra.org
Teamsoft Business Solutions
http://www.teamsoft.nl
Hans Fermont, directeur Mont Fer Organisatieadvies
