Falende it UWV verstoort controle WIA-uitkeringen [UPDATE]

Het proces van sociaal-medisch beoordelen en het vaststellen van een WIA-uitkering blijkt sinds jaren gehinderd te worden door verouderde it-systemen. De situatie leidt niet alleen tot foutgevoelige berekeningen, maar vertraagt ook de noodzakelijke modernisering van het UWV. Die conclusie trekt de Algemene Rekenkamer in een tussenrapportage over de WIA-problematiek bij UWV.

De WIA-uitvoering wordt ondersteund door meer dan tien verschillende it-systemen, waarvan een deel verouderd is en niet aan elkaar gekoppeld. De Rekenkamer heeft dit interim-rapport naar minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken) gestuurd. Morgen volgt in de Tweede Kamer een debat over de reeds lopende hersteloperatie waarbij 43.000 WIA-uitkeringen tegen het licht worden gehouden. 

De versnippering, legacy en het gebrek aan koppelingen resulteren in arbeidsintensieve processen. Daarbij moeten gegevens handmatig worden overgezet tussen systemen. Ook moeten berekeningen worden uitgevoerd in losse rekentools zoals Excel. Deze werkwijze is foutgevoelig en inefficiënt. De Rekenkamer wijst er ook op dat het UWV een breed, gefragmenteerd it-portfolio beheert met een beperkte capaciteit aan it-personeel. Plannen voor it-vernieuwing zijn hierdoor uitgesteld.

Complex

Naast de uitdagingen op it-gebied, is de WIA-regelgeving zelf te complex voor UWV, blijkt uit de rapportage. De definitie van het dagloon werd tussen 2020 en 2024 aangepast, waarbij flexibele looncomponenten zoals het individueel keuzebudget onderdeel werden van de berekening. Dit was een proces waarop de it-systemen aanvankelijk niet waren ingericht. 

Werkgevers doen loonaangifte bij de Belastingdienst, waarna de gegevens via de polis-administratie bij het UWV terechtkomen. UWV-medewerkers moesten deze inkomensgegevens handmatig corrigeren en interpreteren, waardoor extra ruimte voor fouten ontstond.

UWV is onmachtig om alle arbeidsongeschiktheidsuitkeringen te controleren op fouten

Sinds 2020 zijn er bij het UWV structurele fouten aan het licht gekomen in het proces waarmee de mate van arbeidsongeschiktheid wordt berekend. Een onderzoek van EenVandaag en het AD onthult dat de controleafdeling van het UWV al jarenlang rapporteert over diverse gebreken. Deze tekortkomingen hebben impact op de hoogte van WIA-uitkeringen, waardoor gedupeerden een te lage, te hoge, of zelfs helemaal geen uitkering ontvangen. 

Volgens genoemde media deed de UWV-top jarenlang weinig met alarmerende signalen. De Algemene Rekenkamer brengt daar tegen in dat de raad van bestuur van UWV in de periode 2020-2024 nauwelijks informatie ontving over de juistheid van WIA-uitkeringen. 

Maatmanloon

Als klap op de vuurpijl berichtte minister Van Hijum gisteren dat UWV onmachtig is alle arbeidsongeschiktheidsuitkeringen te controleren op fouten. Uit het onderzoek naar de kwaliteit van de vaststelling van het maatmanloon (hoogte van inkomen in jaar voor eerste ziektedag) in de WIA komt naar voren dat er te veel fouten gemaakt zijn, aldus de bewindsman.

Een klein deel van deze fouten heeft direct invloed op de uitkering van burgers. Het overgrote deel heeft niet direct invloed op de uitkering, maar kan mogelijk wel invloed hebben bij een herleving of herbeoordeling. Om te voorkomen dat deze fouten doorwerken in de toekomst, gaat UWV bij een herleving of een herbeoordeling een extra controle uitvoeren op het maatmanloon. Dat doet UWV in de reguliere uitvoering. 

Wat betreft de andere fouten uit het verleden die UWV reeds in de vaststelling van het maatmanloon heeft gemaakt, ziet de minister reden om hier geen nieuwe (brede) herstelactie voor te starten. ‘Zo’n operatie is zeer arbeidsintensief’, schrijft hij. Dat zou een onverantwoord groot beslag leggen op schaarse capaciteit, omdat die niet meer is in te zetten voor WIA-beoordelingen waar de achterstanden al te groot zijn. 

Contact

UWV kreeg kritische signalen van de concerncontroller en de eigen auditdienst over de interne beheersing van de kwaliteit van de dienstverlening. Deze gingen voornamelijk over de werking van de kwaliteitsprocessen, niet over de uitkomsten hiervan zoals foutieve WIA-uitkeringen. De inschattingen van UWV gaan uitsluitend over dagloonfouten. De gevolgen van eventuele fouten in het maatmanloon worden door UWV nog onderzocht.

Wie zich zorgen maken over de juistheid van de eigen beoordeling kan  contact opnemen met UWV. Dat geldt voor een Wajong- of WIA-beoordeling en specifiek voor de vaststelling van de maatmanloon. Cliëntondersteuners bekijken dan welke weg de cliënt kan bewandelen en hoe UWV daarbij kan ondersteunen.

[UPDATE] Reactie UWV

Op de vraag of het UWV een reactie wil geven op het rapport van de Algemene Rekenkamer (ARK) stuurt de woordvoerder de volgende reactie:
– Wij hebben kennisgenomen van de tussenrapportage van het onderzoek van de ARK; 
– Wij herkennen ons in het beeld dat geschetst wordt door de ARK;
– Zoals wij afgelopen jaar hebben aangegeven zijn door de coronacrisis de kwaliteitscontroles afgeschaald. Daardoor is er niet voldoende zicht geweest op de kwaliteit van de vaststellingen van de WIA-uitkeringen;
– Signalen hierover zijn niet goed op waarde geschat en er is te weinig aandacht geweest voor de mogelijke gevolgen van de fouten;
– Wij hebben vooral de focus gehad op het verkorten van de wachttijd voor een sociaal medische beoordeling om mensen sneller duidelijkheid te geven;
– Wij werken nu hard aan het verbeteren van de kwaliteit en het controleren van de 43.000 dossiers waarin mogelijk een fout gemaakt is in de berekening van het dagloon;
– Wij hebben als UWV intern in de organisatie iets te doen op het gebied van de sociaal medische dienstverlening;
– We moeten de kwaliteit verbeteren en de computersystemen verbeteren zodat ze collega’s beter ondersteunen. Wij monitoren of deze maatregelen helpen.
– De ARK schetst ook dat een deel van de oorzaken buiten de invloedsfeer van UWV ligt. Zoals ingewikkelde wet- en regelgeving, de kwaliteit van brongegevens uit de loonaangifteketen, en de toename van de instroom in de WIA. 

Lees ook: Rapport Rekenkamer zet Verandermotor bij UWV onder spanning