De manier waarop de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) een algoritme gebruikte, was discriminerend en daarom onrechtmatig. Dit concludeert de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) na onderzoek. DUO wilde controleren of studenten misbruik maakten van de uitwonendenbeurs. DUO gaf studenten een ‘risicoscore’ door naar onderwijssoort, afstand tussen adressen en leeftijd te kijken. Dat maakt de verwerking van persoonsgegevens door DUO onrechtmatig.
Voor die criteria was geen objectieve rechtvaardiging, menen de juristen van de AP. De privacywaakhond vindt dat dit algoritme studenten met een migratieachtergrond indirect heeft gediscrimineerd. Studenten met een niet-Europese migratieachtergrond scoorden hoger op de selectiecriteria. Daardoor werden zij vaker geselecteerd voor een controle of een huisbezoek dan andere studenten. Ook heeft DUO de werking van het algoritme nooit geëvalueerd.
Vooral studenten met een Turkse, Marokkaanse of Antilliaanse achtergrond kregen hiermee disproportioneel vaak te maken. Zeker 10.000 studenten met een migratieachtergrond liepen zo tegen de lamp. Maar omdat de controlemethode niet door de beugel kon, heeft de overheid besloten om alle boetes en terugvorderingen aan hen terug te betalen. Hiervoor is 61 miljoen euro gereserveerd.
Risico-score
In totaal werden tussen 2013 en 2022 zo’n 21.500 studenten gecontroleerd, mede op basis van de berekeningen van het algoritme. Een mbo-opleiding gaf een hogere risicoscore dan een hbo- of wo-opleiding. Een kortere afstand tussen het woonadres van de student en dat van de ouder(s) gaf een hogere risicoscore. En een lagere leeftijd van de student gaf een hogere risicoscore.
AP vindt dat er voor deze criteria geen onderbouwde objectieve rechtvaardiging is. Daardoor was er sprake van directe discriminatie. En indirect is zo ook gediscrimineerd op de achtergrond van de student. De minister van OCW geeft de AP daarin gelijk.