‘Herprogrammeer de overheid.’ Zo luidde het manifest, aangeboden aan de Tweede Kamer. De reacties waren nogal defensief. Er gaat tenslotte ‘ook wel veel goed’. Maar je kan ook zeggen: er gaat vooral een hoop mis.
Natuurlijk, er zijn onder staatssecretaris van Huffelen (die verantwoordelijk is voor Digitale Overheid) belangrijke stappen gezet in de digitale transformatie van de Rijksoverheid. Maar er gaat ook een hoop niet zoals het moet. We hebben namelijk digitale oplossingen die zijn ontworpen voor onze oude (vaak papieren) manier van werken. Zo heeft de toeslagenaffaire laten zien dat, als de juiste kaders niet gewaarborgd worden, slecht vormgegeven algoritmen een vernietigende uitwerking kunnen hebben op de burger. En als je onder stevige politieke druk verouderde it-systemen moet aanpassen om nieuwe wet- en regelgeving te kunnen uitvoeren, dan is het risico op fouten groot.
Het kost bovendien handenvol geld. De tien grootste it-projecten in uitvoering hebben vrijwel allemaal vertraging opgelopen, met honderden miljoenen euro’s aan budgetoverschrijding tot gevolg (zie ook: rijksictdashboard.nl). Dergelijke bedragen zijn onacceptabel in een tijd waarin de portemonnee van de burger onder druk staat en grote maatschappelijke opgaven om aandacht vragen van de overheid
Deuren
Het is allang niet meer acceptabel als regering om te denken dat it een voorziening is, die je geïsoleerd kunt aanpakken. Digitalisering opent deuren naar nieuwe en snellere oplossingen. Dit werkt alleen als het meegenomen wordt in de planvorming, in het einddoel waar het nieuwe kabinet met de samenleving naartoe wil.
De formatie biedt nu de kans om echt werk te maken van een versnelling van de digitale transformatie van de overheid. Hierbij moet de staat van de digitalisering centraal staan bij de vormgeving van ons overheidsbeleid. Dit kan alleen door een radicale manier van werken te omarmen met het uitgangspunt: wat heeft elders al gewerkt voor een soortgelijk probleem in een soortgelijke omgeving, en wat is er nodig om dat passend te maken binnen onze organisatie, op zo’n manier dat we het belastinggeld zo efficiënt mogelijk besteden?
Concreet advies aan het nieuwe kabinet om het roer om te gooien:
- Leg de aanjaging en aansturing van de digitale transformatie van het it-landschap bij de overheid neer op één plek
Zet de koers uit met een helder Digitaal Deltaplan, waarmee samenhang beter gewaarborgd wordt.
- Dwing organisaties om de functionele vraag leidend te laten zijn
De tijdelijke commissie ict-projecten constateerde in 2014 al dat de overheid duidelijke kaders moet schetsen en niet ‘dicteren’ hoe de oplossing eruit moet zien. Haal inspiratie uit oplossingen die al voorhanden zijn, bij soortgelijke organisaties binnen Nederland of in andere Europese landen, zodat niet alleen sneller, maar ook efficiënter en goedkoper tot implementatie binnen een gehele organisatie is over te gaan.
- Maak gebruik van de expertise uit de markt door betere publiek private samenwerking
Creëer één of meerdere digital-first-uitvoeringsorganisaties die in samenwerking met de marktpartijen aan een grote digitale verbouwing van de Nederlandse overheid beginnen. Laat de markt vanuit haar kennis en expertise meedenken over het formuleren van de probleemstelling en zet aanbestedingen op basis van die marktdialoog uit. Een goed partnerschap tussen markt en overheid zorgt voor gedeelde verantwoordelijkheid en gedeeld risico.
- Investeer in deze verbouwing, blijf sturen en houd focus
Het onderhouden van verouderde it-systemen kost op de lange termijn meer geld dan het bouwen van iets nieuws. Daarnaast is het cyberrisico bij gedateerde systemen groter in een versnipperd landschap. Investeer dus in de digitale toekomst door met kennis en inzichten uit het verleden een duurzamere en efficiëntere oplossing voor de toekomst te realiseren.
Scherpe keuzes
De grondige transformatie van de digitale overheid vraagt om scherpe keuzes, stevige aansturing en een lange adem. Dit levert geld op en brengt de burger en de overheid dichterbij elkaar.
Britt Hoppenbrouwers is country managing partner bij Netcompany
“Zo heeft de toeslagenaffaire laten zien dat, als de juiste kaders niet gewaarborgd worden, slecht vormgegeven algoritmen een vernietigende uitwerking kunnen hebben op de burger.”
juiste kaders ?
slecht vormgegeven algoritmen ?
waar gaat dit over..
en dan die concrete adviezen.
Mooie zinnen maar ze klinken niet zo SMART.
Yes we can en I had a dream.
“Dit werkt alleen als het meegenomen wordt in de planvorming, in het einddoel waar het nieuwe kabinet met de samenleving naartoe wil.”
Owja, nieuwe kabinet 😛
Waar moet dat naar toe …
Never waste a good crisis door vooral te benadrukken wat er fout gaat om vervolgens het kind met het badwater weg te gooien. Bezint eer ge begint is de overheid nu eenmaal sterk procesgedreven omdat anders waarborgen van een eerlijke, transparante en rechtvaardige besluitvorming ontbreken. Britt Hoppenbrouwers moet rapport van Wetenschappelijke Raad Regeringsbeleid lezen over valkuilen in transitie van e-overheid met digitale loketten naar een i-overheid als het gaat om het openen van deuren naar nieuwe en snellere oplossingen.
Van crisis naar crisis heeft staatssecretaris van Huffelen vooral stappen de verkeerde kant opgezet als we kijken naar grondwettelijke recht op privacy want de portemonnee van de burger staat niet onder druk maar onder surveillance. Ik ben een voorstander voor een radicaal andere koers want ik zie de belasting toegevoegde waarde niet, ik zie wel de rekenfouten die er gemaakt worden.
Zo kost renovatie afsluitdijk al 2 miljard euro meer door een rekenfout bij Rijkswaterstaat en daar zullen nog honderden miljoenen bijkomen omdat er een boekhoudkundige truc uitgehaald wordt. Want de opvolgende kabinetten waren vooral goed in het verschuiven van de kosten om dan later – op een andere ministerspost – de vermoorde onschuld te kunnen spelen met ‘onvoorziene’ tegenvallers. Ik wil als belastingbetaler dan ook geen snellere overheid maar een betrouwbaardere overheid.
Ik wil een overheid die zegt wat ze gaat doen, doet wat ze zegt en dat uiteindelijk kan bewijzen. Want fouten maken is menselijk en ik wil niets liever dan een menselijke overheid want het criminaliseren van de burger als deze een (fiscale) fout maakt vraagt een radicaal ander sociaal contract.