Interview | André Rogaczewski, ceo van Netcompany
Denemarken heeft in Marie Bjerre sinds december 2022 een minister voor Digitale Zaken, een functie die we – als het aan het Adviescollege ICT-toetsing ligt – ook in Nederland in het leven roepen. Wat valt te leren van Denemarken volgens André Rogaczewski die als co-founder en ceo van Netcompany aan de wieg stond van ‘Digitaal Denemarken’, de ambitieuze e-government-strategie van het land.
Onlangs hield Netcompany een conferentie in Het Nutshuis te Den Haag. Thema: digitale transformatie. Een van de sprekers de genoemde Rogaczewski. Daarnaast Rikke Hougaard Zeberg, directeur van het Deense Agentschap voor Datavoorziening en Infrastructuur; Hawre Rahimi, oud-VVD-Tweede-Kamerlid met digitalisering in zijn portefeuille, tevens afgestudeerd informaticus, en Thomas Rysgaard Christiansen, partner van Netcompany. Computable sprak nadien met Rogaczewski. Waaruit blijkt dat het Haagse evenement geenszins een unieke gebeurtenis is; Netcompany trekt langs diverse Europese steden, zoals Brussel, Athene en Oslo om te verhalen van de Deense durf.
Het Deense Netcompany heeft overigens in Delft een vestiging met tweehonderd medewerkers. Het it-adviesbureau werkt al jaren samen met de Deense overheid om de digitale dienstverlening aan burgers en bedrijven te verbeteren en te moderniseren. Een kenmerk van de aanpak van de Deense overheid: centrale regie, opdat alle (it-)elementen van de verschillende lagen in de overheid op elkaar zijn afgestemd. Zo kennen de Denen het ‘digitale gezondheidskluisje’, een centraal beheerd platform waarin alle medische gegevens van de inwoners zijn opgeslagen. De Nederlandse overheid was daar huiverig voor en wees een centrale database af. Hier moeten we het doen met het Landelijk Schakelpunt, een netwerk waarop zorgverleners kunnen aansluiten om medische gegevens uit te wisselen.
Samenleving
It verandert alles, maar dan ook werkelijk alles binnen een samenleving, zo is de overtuiging van Rogaczewski. Adviesbureaus moeten er dan alles aan doen om die verandering ten goede te laten komen aan de samenleving. Daartoe moet elk project ondersteuning bieden aan democratie, rechtvaardigheid, transparantie en sociale veiligheid. Nu neigen it-projecten – net als grote civieltechnische projecten – vaak duurder en langduriger uit te vallen dan aanvankelijk gedacht. Dit is volgens Rogaczewski te vermijden door te werken met standaardbouwblokken en gewoon sneller te werken. Hij baseert zich daarbij op onderzoek naar duizenden it- en bouwprojecten door twee Engelse onderzoekers. ‘Tien jaar geleden was het standaardisering dat de klok sloeg. Je kon nergens komen of het ging over standaardisering. Maar wel van de verkeerde soort. We weten nu dat je niet het bouwwerk moet standaardiseren, maar de bouwblokken. Met gestandaardiseerde elementen kun je efficiënt en snel it-systemen bouwen die je nodig hebt.’ Hij wijst er daarbij op dat gestandaardiseerde bouwblokken het mogelijk maakt om naderhand – als omstandigheden wijzigen – eenvoudig het bouwwerk aan te passen. ‘We hebben alleen iets aan flexibele it-oplossingen die pragmatisch zijn en eenvoudig te gebruiken.’
Gedragsverandering
In Den Haag lag de vraag voor wat we kunnen leren van twintig jaar digitalisering in Denemarken. Er moet volgens de Poolse topman een duidelijke politieke visie zijn met bijbehorende mandaat om dingen voor elkaar te krijgen; desnoods met lichte dwang. ‘Hierdoor heeft de Deense overheid het voor elkaar gekregen om de weg te effenen voor innovatieve digitale oplossingen en diensten. Met deze strategie heeft Denemarken met succes een digitale infrastructuur geïntegreerd in kritieke overheidsdiensten, waardoor de manier waarop burgers omgaan met gezondheidszorg, onderwijs en bestuur is veranderd.’ Om dat voor elkaar te krijgen, heb je aan techniek alleen niet genoeg, hoe toepasselijk ook. Om een geweldig product te maken, moet je eerst de mensen begrijpen die het zullen gebruiken. ‘Daartoe moet je het gesprek aangaan, met de techneuten, met de experts, met de bevolking. Vanuit een heldere strategie die de politiek heeft gedefinieerd. Want de Deense digitale successen zijn meer dan technologische sprongen; ze vertegenwoordigen een culturele transformatie die wordt gekenmerkt door een sterke betrokkenheid en feedback van burgers. Dit maakt dat digitale vooruitgang naadloos aansluit op de behoeften en verwachtingen van de mensen.’
In Denemarken heeft de oprichting van Kombit A/S – een overheidsbedrijf opgericht door gemeenten en geleid door vijf Deense burgemeesters – een leidende rol gespeeld bij de transformatie van de it-infrastructuur van de lokale overheid. ‘Collectief eigendom en kritische massa maken een aanzienlijk verschil bij het vervangen en moderniseren van een gemonopoliseerd it-landschap. Door samenwerking en een visie op een meer verbonden toekomst heeft Denemarken zijn nationale infrastructuur gedigitaliseerd en een digitale cultuur bevorderd waarin efficiëntie, transparantie en gebruikersgerichtheid voorop staan, waarmee het een benchmark heeft gezet voor landen wereldwijd in het digitale tijdperk.’ Want dat wil Rogaczewski onderstrepen: ‘Ga niet alles zelf opnieuw uitvinden en uitproberen. Kijk hoe andere landen het hebben aangepakt en leer daarvan’, geeft hij de politici mee. ‘En bedenk dat mensen vooropstaan. Achterhaal wat zij belangrijk vinden en maak de oplossingen niet complex. En dan niet te lang wachten voor de volgende stap. Doe het gewoon en leer van de praktijk.’
Kunstmatige intelligentie
In zijn ‘Haagse toespraak’ gaat Rogaczewski in op de opkomst van kunstmatige intelligentie (ai). Het is onvermijdelijk dat deze technologie ook in de publieke sector zal worden toegepast. ‘Het is nu een heel gedoe om bijvoorbeeld online een treinkaartje te bestellen. Je swipet wat af om dat voor elkaar te krijgen. Dankzij ai zeg je gewoon tegen jouw computer waar je naar toe wilt, hoe laat je wilt aankomen en het systeem regelt de ticket. Dat gaat gebeuren. Ook in het bankwezen. Wie dit laat liggen, doet zijn bedrijf te kort. Overheden hebben een zekere angst voor ai, maar zullen zij moeten bedwingen. Selfsevice is het sleutelwoord; ook in de contacten tussen overheden en burgers en bedrijfsleven. Daar gaat het naar toe.’
Maar niet vanzelf, zo waarschuwt hij. ‘Want er is bij overheden nog veel legacy waar je echt niks mee kunt; daar valt nauwelijks iets aan te vernieuwen. Maar zo’n veertig procent van het it-budget gaat wel op aan het in het leven houden van dergelijke systemen. Dat moet veranderen, wil je vernieuwingen kunnen toepassen.’
