Gemeenten moeten in hun dienstverlening voorzichtig omgaan met nieuwe technologie zoals taalmodellen, ai en algoritmes. De technieken zijn ‘onvolwassen’ en leveren ethische vraagstukken op. Bovendien is waakzaamheid geboden voor negatieve effecten die digitalisering heeft op het welzijn van kwetsbare groepen. Dit concludeert de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in haar trendrapport ‘Informatiesamenleving 2024’.
In de jaarlijkse studie analyseert de koepelorganisatie van gemeenten enkele technologische ontwikkelingen in de samenleving en de gevolgen daarvan voor lokale overheden. De analyse is opgesplitst in drie thema’s: ai & samenleving; taalmodellen; en digitalisering & het welzijn van jonge mensen. Ook worden personen uit de lokale overheid en lokale politiek geïnterviewd.
Ai en algoritmes
De VNG pleit voor meer afstemming tussen regelgeving en uitvoerbaarheid bij de inzet van ai. Het betreft hier een systeem dat de samenleving fundamenteel verandert en de inzet ervan brengt ethische en procedurele kwesties met zich mee, waarschuwt de vereniging. Er is weliswaar Europees en Nederlands beleid om de ontwikkeling en toepassing van ai in goede banen te leiden, maar dit moet wel worden afgestemd op uitvoerbaarheid en moeten bijdragen aan de versterking van publieke waarden zoals privacy, is het pleidooi.
De gemeentelijke koepelorganisatie waarschuwt voor de onvolwassenheid van de taalmodellen die ten grondslag liggen aan ai. De modellen schieten voornamelijk te kort op het gebied van privacybescherming en het voorkomen van desinformatie. Mits goed ingezet, zouden de modellen wel kunnen bijdragen aan verandering in de samenleving en binnen gemeentelijke organisaties. Er zou volgens de VNG meer centrale sturing vanuit de overheid en samenwerking tussen verschillende bestuursniveaus moeten komen om de uitdagingen en kansen van taalmodellen effectief aan te pakken.
Welzijn
De vereniging is ook bezorgd om de gevolgen van digitalisering voor het welzijn van jongeren. Vooral kwetsbare groepen lijken negatief beïnvloed te worden, waardoor de ongelijkheid toeneemt. Technologiebedrijven moeten verantwoordelijkheid nemen om deze negatieve impact te verminderen en digitale kinderrechten te beschermen, vindt de VNG. Integraal preventief jeugdbeleid moet de negatieve impact van de online-leefwereld verminderen. Voor de bevordering van digitale vaardigheden en mediawijsheid spelen gemeenten een verbindende rol tussen onderwijs, ouders en sociale organisaties.
De VNG komt elk jaar met een trendrapport Informatiesamenleving, waarin telkens een analyse van enkele technologische ontwikkelingen en hun impact op gemeentelijke dienstverlening.
In het Haagse zijn ze doof voor problematiek in de regio waardoor kiezer argwanend is als het om samenwerking op verschillende bestuursniveaus gaat. De ridders van de achterkamertjes hebben de verkiezingen verloren want bestuurlijke transparantie via handelsregister wordt gehekeld door bestuurders die zich niet druk maken om de digitale kinderrechten. Taalmodellen zijn leuk maar spreekt het bestuur de taal van de jeugd als ik kijk naar de verbindende rol van sociale media tijdens een crisis?
Darwin is vloeken in de kerk maar kwetsbare groepen die negatief beïnvloed lijken te worden gaat vooral om het onderwijs, ophokplicht van school gaat enkel om een leerplicht. Een lockdown maakte duidelijk dat uitleg via YouTube beter was dan het klassikale onderwijs van iemand die de dagen tot pensioen aftelt, taal is tenslotte meer dan het gesproken woord als ik kijk naar de lichaamstaal. Gemeenten schuiven hun verantwoordelijkheden af maar sociale organisaties draaien vaak op onbezoldigde vrijwilligers terwijl subsidie voor de opleidingskosten ontbreekt.