Het mislukken van de bouw van een gevangenisbeheersysteem voor de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) gaat Unisys geld kosten. De rechtbank in Den Haag bepaalde in een door DJI aangespannen rechtszaak dat de Amerikaanse automatiseerder zo’n 7,1 miljoen moet betalen op grond van het door DJI terecht ontbinden van de overeenkomst. DJI had een claim van 18,8 miljoen euro neergelegd.
DJI selecteerde in 2016 na een aanbesteding Unisys voor de oplevering van een gevangenisbeheersysteem. Daarin moesten bepaalde primaire processen van DJI, zoals detentie en re-integratie van justitiabelen geautomatiseerd worden ondersteund. De it-dienstverlener baseerde deze Basisvoorziening Justitiabelen (BVJ) op zijn Unisys Law Enforcement Application Framework (U-Leaf), speciaal ontwikkeld voor de strafrecht-, jeugd- en vreemdelingenketen.
De verwachting was dat de BVJ in circa drie jaar gereed zou zijn. In de loop van het traject ontstonden er echter vertragingen die leiden tot een aanpassing van de planning. In de loop van 2021 meldde Unisys opnieuw een vertraging. Ook bleken bepaalde gebreken in de software, waaronder problemen met de datakwaliteit, moeilijk oplosbaar. Zo waren na de release van de BVJ, die in de Penitentiaire Inrichting Lelystad in gebruik werd genomen, diverse databestanden beschadigd of zelfs verwijderd.
Functionele freeze
Bij DJI rees de vraag of de applicatie wel robuust genoeg was en of het beheerteam van Unisys wel in staat was adequaat op te treden als BVJ naar meerdere inrichtingen werd uitgerold. De gevangenisbeheerder haalde de Software Improvement Group (SIG) in huis om een technische audit uit te voeren. Die wees uit dat de onderhoudbaarheid en betrouwbaarheid van de software onder de maat waren en de ontwikkelsnelheid extreem laag.
SIG constateerde in mei 2022 dat de BVJ eigenlijk een maatwerksysteem aan het worden was dat maar deels gebruikmaakte van het softwarepakket U-Leaf. De auditor adviseerde een zogeheten ‘functionele freeze’ (het stilzetten van het project) waarin het maatwerk structureel kon worden gerenoveerd. Dat zou dan nog enkele jaren duren.
Dat zag DJI niet zitten en op 7 juni 2022 heeft de dienst de overeenkomst met Unisys buitengerechtelijk ontbonden. DJI maakte daarbij aanspraak op vier punten: 1) ongedaan making van de betalingen aan Unisys (ruim twaalf miljoen), 2) schadevergoeding (één miljoen), 3) betaling van de kosten van de SIG-audit (zo’n 90.000 euro) en 4) betaling van de contractuele boete (5,2 miljoen), in totaal zo’n 18,8 miljoen euro.
Terugbetalen
Unisys probeerde de rechter te overtuigen dat ook DJI steken had laten vallen en daardoor geen beroep kon doen op het voor de ontbinding van het contract vereiste verzuim. De rechter oordeelt dat DJI, door niet meteen de stekker uit het langlopende project met aanzienlijke kosten, te trekken, maar eerst de kwaliteit en robuustheid van de applicatie nader te (laten) onderzoeken, juist heeft gehandeld als goed opdrachtgever. Er is geen sprake van schuldeisersverzuim. DJI was gerechtigd om de overeenkomst buitengerechtelijk te ontbinden.
Van de claim van 18,8 miljoen euro (excl. btw) die DJI had ingediend, kent de rechter zo’n 7,1 miljoen toe. Van de door DJI teruggevorderde betaling van 12,5 miljoen worden nog bepaalde werkzaamheden van Unisys van in totaal vijf miljoen euro afgetrokken. Het gaat dan om beheer en ondersteuning (ruim drie miljoen) en een aantal geüniformeerde werkprocesbeschrijvingen en functionele specificaties (twee miljoen euro) die in een volgend project nog bruikbaar zijn en door DJI zijn overgenomen.
Afgewezen
De schadeclaim van een miljoen euro die DJI indiende voor het maken van ‘re-transitie’-kosten (naar de oude situatie) en ter voorbereiding van een nieuwe aanbesteding, vindt de rechter onvoldoende onderbouwd. Ook wijst de rechter de door DJI eveneens gevorderde contractuele boete af. Met als argument dat het project verschillende malen is gewijzigd en meer het karakter van een maatwerkoplossing is geworden. De contractuele boete is gekoppeld aan de garantieclausule van de oorspronkelijke, nog niet gewijzigde overeenkomst.
Wel moet Unisys de kosten voor de SIG-audit (89.650 euro excl. btw) betalen. De totale veroordeling komt daarmee op een bedrag van 7,1 miljoen euro excl. BTW, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 30 juli 2022. Ook wordt het it-bedrijf aangeslagen voor de proceskosten (ruim achttienduizend euro). Unisys was niet bereikbaar voor commentaar. Het is nog niet duidelijk of het bedrijf in hoger beroep gaat.
Hoofdpijndossier
DJI poogt al ruim vijftien jaar het huidige, op Progress-technologie gebaseerde gevangenisbeheersysteem Tulp te vervangen. In 2010 mislukte ook al de bouw van Cajis (Capaciteit en Justiabelen InformatieSysteem): kosten ruim twaalf miljoen euro. Ook toen beweerde de dienst voor het gevangeniswezen dat er delen zouden worden benut bij het opstarten van nieuwe projecten, maar dat lijkt nooit te zijn gebeurd.
De totale kosten van het gesneefde Basisvoorziening Justitiabelen (BVJ) becijferde DJI op zo’n 68 miljoen euro. In het kielzog van het gestopte BVJ werd ook de stekker uit een nevenproject getrokken: Beheerrelease Gemeenschappelijke executiemanagement module DJI, afgekort tot BGD. Kosten: elf miljoen euro.
U-LEAF klinkt als het vierkante blok van de generieke oplossing wat nog aangepast moest worden voor de ronde gaatjes van lokaal (jurdisch?) maatwerk. Conclusie van SIG is niet verrassend want het is maar welke scope je toetst, de pyrrusoverwinning veranderd niks aan het feit dat het nog altijd dweilen met de kraan open is als we het hebben over de justitiabelen.
Geen mooier vermaak dan leedvermaak maar wat betreft het leed wil de burger niet zo zeer weten wat het kost maar wat het brengt. Loslopende TBS-er is ook een justitiabele, zo ook de draaideur crimineel die voor overlast blijft zorgen. Als een organisatie al 15 jaar probeert een systeem te moderniseren dan zul je als nieuwe partij als eerste de vraag moeten stellen of het uitblijven van succes een technische kwestie is of een organisatorische.