Na elf jaar voorbereiding, meermalen uitstel, stapels negatieve rapporten, kritische adviezen en een twijfelend parlement is de nieuwe Omgevingswet van start gegaan. Heet hangijzer blijft het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). De komende tijd moet blijken of de kwaliteit van deze systemen acceptabel is. Een jaar geleden was dat nog allerminst het geval.
De gebrekkige werking van het DSO dwong minister Hugo de Jonge (VRO) destijds om de invoering uit te stellen tot begin dit jaar. Ook na al dat uitstel is het vertrouwen in het DSO gering. Maar stoppen is geen optie. Het point-of-no-return is bereikt. Wetstechnisch is een terugkeer naar de oude situatie met al zijn gebreken nagenoeg onmogelijk.
Wetgevingsjurist Henk Gierveld, ambtenaar bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, stelt in Vrij Nederland dat er geen weg terug is. Hij spreekt van een monstrum. ‘Dat er al zo veel tijd en energie in zit, lijkt nu het voornaamste argument om de Omgevingswet ondanks alle problemen toch in te voeren.’ Eerste Kamerlid Saskia Kluit (GroenLinks/PvdA) valt hem bij: ‘Er is geen plan B. Met haperende techniek lopen we nu het moeras in.’
Lange procedures
Zowel het digitale stelsel als de wet zelf zijn te complex ontworpen, zegt Gierveld, tevens onderzoeker aan de Universiteit Utrecht. Lieuwe Koopmans, die zelf als ict’er jarenlang aan de lokale Omgevingswet-software werkte, waarschuwde al jarenlang (ook in Computable) voor de vele fouten in het DSO. Hij constateert dat het nieuwe digitale stelsel zo complex is dat je het niet meer kunt automatiseren.
Hij verwacht geen totale chaos, maar wel veel stroperigheid en vertraging bij bouwplannen. ‘Gemeenten weten dat het systeem nog niet werkt en bereiden zich voor. Ze kunnen er voorlopig omheen werken door omgevingsplannen te wijzigen via de oude software. Juridisch vormen ze dan één plan met het omgevingsplan, maar fysiek niet. Daarmee wordt het nog ingewikkelder, en doe je het voordeel van de invoering van de Omgevingswet, die alles eenvoudiger en beter zou maken, teniet,’ zegt Koopmans in Vrij Nederland. Hij verwacht lange procedures bij de toch al overbelaste bestuursrechter.
Gierveld noemt de Omgevingswet op LinkedIn ‘een wet zonder onderbouwing’ die ‘alleen draagvlak heeft bij de koepel-bobo’s’. Hij hekelt de jarenlange onjuiste en onvolledige informatievoorziening aan het parlement dat pas laat belangstelling voor de wet ging tonen. Ook constateert hij dat vrijwel alle adviezen van de Raad van State zijn genegeerd. Signalen van de werkvloer zijn eveneens in de wind geslagen.
Overgangsrecht
Lieuwe Koopmans prikte gisteren nog een jarenlang bewering van de VNG door dat de gemeenten zo zouden ‘smachten naar de Omgevingswet omdat de Wro en de RO-standaarden niet meer zouden voldoen.’ In de laatste twee weken blijken gemeenten nog een enorm aantal ontwerp-bestemmingsplannen onder het oude stelsel te hebben ingediend, sommige zelfs na kerst, een periode dat het werk van ambtenaren normaal stilstaat. Deze plannen vallen onder het overgangsrecht en zullen straks nog conform de RO-standaarden worden opgesteld. Gemeenten zeggen dit te hebben gedaan omdat ze in het DSO nog tegen te veel issues aanlopen. Ze werken liever onder het oude stelsel waarvan ze wél weten dat het werkt.
