Gommers: ChatGPT en data-analyse gaan de zorg redden

Een medische variant van ChatGPT en voorspellende datamodellen gaan de zorg ingrijpend veranderen. Bovendien zijn deze tools broodnodig omdat er een groeiend personeelstekort is en omdat steeds meer mensen afhankelijk zijn van de zorg. Dat zegt Diederik Gommers, hoofd van de intensive care-afdeling (ic) van het Rotterdamse Erasmus Medisch Centrum (EMC).

Gommers sprak tijdens een keynote voor 150 cio’s en ceo’s op het evenement CEO in Tech. Hij ziet onder meer hoe data en analytics de zorg voor patiënten kunnen verbeteren en de planning van operatiekamers, ic en beddencapaciteit kunnen optimaliseren. De ic-arts wijst ook op het belang van samenwerking en de noodzaak om snel innovaties door te voeren en trekt parallellen tussen de zorg en de ict. Ook neemt hij de ruimte om terug te blikken op geleerde lessen van de coronapandemie die relevant zijn voor cio’s en ceo’s.

Gommers: ‘In de zorg komen we zo’n vijftigduizend mensen tekort, dat aantal stijgt in 2031 naar bijna honderdvijftigduizend. In de thuiszorg en verpleging zullen de tekorten nog vele malen groter zijn dan bij ziekenhuizen.’ Hij haalt cijfers aan uit het Integraal Zorgakkoord van het ministerie van VWS waaruit blijkt dat op dit moment één op de zes mensen in de zorg werkt, dat aantal zal in 2040 groeien naar één op de vier. ‘En dat personeel is er gewoon niet.’

Hij ziet dat door de werkdruk bij veel zorgverleners het werkplezier is verdwenen en medewerkers naar een andere branche overstappen. Technologie kan een belangrijke rol spelen om van de zorg weer een prettige werkplek te creëren waar mensen het verschil maken, denkt hij. Maar dan moet er wel beter worden samengewerkt: ‘We hebben prachtige ict-oplossingen van jullie gekregen, zoals een epd, maar we hebben nog nooit zoveel last gehad van administratieve druk ’, richt hij zich tot de ict’ers in de zaal.

Hij noemt bijvoorbeeld epd’s waarin een arts in elk scherm moet zoeken waar er nu weer een vinkje moet worden gezet. Hij steekt ook de hand in eigen boezem. ‘Dat hebben we samen gedaan, maar het heeft ons eigenlijk niet geholpen om ons werkplezier te vergroten. Het is allemaal mooi geregistreerd, je kunt alles ergens terugvinden, maar het is niet een heel fijn systeem.’ Gommers vindt dat artsen en ict’ers intensiever samen systemen moeten ontwikkelen zodat er ict-oplossingen komen die in de praktijk ook echt de arts ondersteunen en niet frustreren.

Voorspellende datamodellen

Ook merkt hij dat de mentaliteit van jonge artsen anders is. Die willen niet meer zeventig tot tachtig uur werken en diensten draaien van vrijdagavond tot maandagochtend. Het noopt om anders te kijken naar hoe de zorg wordt geregeld en ook daarbij kan ict helpen, stelt hij. De werk-privé-balans moet in zijn ogen anders, Ook waarschuwt Gommers dat verpleegkundigen die op hun 23-ste ic-arts worden, zonder perspectief niet tot hun 67ste dat werk blijven doen. ‘Maar het belangrijkste is dat artsen hun werk kunnen uitvoeren op een menselijke manier waarbij ze echt het gevoel hebben dat ze iets kunnen betekenen voor de patiënt. We willen heel graag gebruik maken van innovaties die dat mogelijk maken.’

Hij noemt bijvoorbeeld zorgtechnologie waardoor de patiënt niet naar het ziekenhuis hoeft, maar thuis behandeld en gemonitord wordt en ziet ook heil in oplossingen voor tekstanalyse. Maar Gommers wil nog een stap verder gaan, namelijk voorspellende datamodellen die verpleegkundigen en dokters kunnen helpen. Het hoofd ic van het EMC wijst op een samenwerking met het VU Medisch Centrum waar een ontslagmodel voor patiënten op basis van data-analyse bepaalt wanneer iemand weer naar huis mag.

Nachtdiensten

Gommers wijst bijvoorbeeld op de mogelijkheden van voorspellende datamodellen bij nachtdiensten. Hij ziet dat mensen het niet volhouden om tientallen jaren nachtdiensten te draaien en dat het werk ongezond is. ‘Je gaat eerder dood en jonge mensen zien die nachtdiensten als een reden om te stoppen met het vak. Na een jaar of zes hebben ze het wel gezien en stappen ze over naar bijvoorbeeld de ict.’

Gommers vertelt over een werkbezoek aan een ziekenhuis in de Amerikaanse stad Saint Louis waar de ic ’s nachts draaide op een fractie van de mensen van wat gebruikelijk is op zijn afdeling. Er is een controlekamer ingericht waar alle data van de patiënten binnenkomt en patiënten worden gemonitord. Het tekort aan intensivisten wordt er deels met ict-systemen opgelost.

‘Wat nou als je twee verpleegkundigen achter zo’n scherm zet om ’s nachts of ‘avonds de vijftig ict-patiënten van mijn afdeling in de gaten te houden. En de rest van de verpleegkundigen gaat in een Google-stoel zitten.’ Hij laat een afbeelding zien van een arts die met koptelefoon in een naar achteren geklapte stoel zit. ‘Ze kunnen de klep dichtdoen en lekker maffen en krijgen een piepje als ze nodig zijn.’

Voortdurende stress

Hij herinnert zich uit de covidtijd een verpleegkundige die tijdens de covid-pandemie helemaal overstuur was door de werkdruk en stress en omdat ze niet meer de zorg kon leveren die ze wilde verlenen. Gommers: ‘Dat ‘niet meer uit kunnen staan’ is belangijker dan we denken. Want ook als verpleegkundigen naar huis gingen, bleven ze onder stress staan: de covidbesmettingen waren weer gestegen, hun kinderen konden niet naar school, ouders waren misschien ziek. Of ze kregen weer een appje. ‘Kun je vanavond toch komen werken?’’

Hij neemt als belangrijke les mee dat het ook voor ic-personeel van belang is om tijdens of tussen diensten door heel even ‘uit te kunnen staan’. Bijvoorbeeld  als diegenen op basis van een voorspellend datamodel weet dat er de komende vijftien minuten geen levensbedreigende waarden bij patiënten zijn voorspeld.’

Voorspellende analyse

Nederlandse ic’s ontwikkelen al zo’n voorspellend model dat verpleegkundigen en artsen kan helpen. De computer adviseert welke patiënt het komende kwartier wel of geen hulp nodig heeft, vertelt Gommers. Hij denkt dat het enorm kan helpen in het verminderen van de werkdruk van zorgpersoneel.

Gommers is op zijn ic bezig om allerlei onderzoeksdata over beademing, circulatie en neurologie samen te brengen. Hij verwacht dat ict-oplossingen die samen met de TU-Delft ontwikkeld worden het zorgproces echt kunnen veranderen en nodigt ict’ers in de zaal uit om aan te sluiten bij die initiatieven. ‘Zodat we minder administratielast hebben. Dat we rust kunnen creëren. En dat we echt dingen kunnen maken waardoor dokters en verpleegkundigen meer werkplezier hebben.’

Maar hij loopt ook tegen obstakels aan. Zo zijn schone brondata en het interpreteren van data en uitkomsten nog een hele kluif, merkt Gommers. Die beweging om die data op orde te krijgen is tijdens de pandemie al gestart. ‘Omdat we toen soms ook het overzicht misten. Er zitten heel veel data in het systeem. Maar wij hadden nog geen mooi zorg- of patiënt-dataplatform.’

Hoe dieper hij in de materie duikt, des te meer hij inziet dat het niet om ‘zomaar wat data wegschrijven’ gaat en waar hij aanvankelijk de ict-complexiteit niet inzag, denkt hij nu: ‘Nou, dat is toch best wel even een dingetje. Want je moet eigenlijk duidelijk hebben: Wat spreken we dan af? En hoe gaan we dat allemaal op dezelfde manier doen? En hoe kun je dan echt data uitwisselen? Dus we zijn bezig met allerlei partners. En richten ons ook op de ethische aspecten.‘

ChatGPT

Ook kijkt hij naar ChatGPT. ‘Dat laatste is er nu nog niet voor de zorg. Maar dat komt er natuurlijk wel aan. En als zo’n systeem data gebruikt uit wetenschappelijke artikelen en publicaties waar artsen op kunnen vertrouwen, dan gaat dat ons gigantisch helpen. We staan aan de vooravond daarvan.’

Hij verwacht dat door een ontwikkeling als ChatGTP ook de rol van de arts verandert. Die hoeft misschien niet meer direct alle kennis paraat te hebben en kan voor een deel vertrouwen op de datamodellen en de informatie die hij via die systemen krijgt. Daarvoor is het wel van belang dat arts begrijpt hoe die systemen tot hun conclusie en adviezen komen en moet er altijd deels kunnen worden teruggevallen op parate kennis en protocollen als een digitaal systeem uitvalt.

‘We moeten het gewoon gaan doen’

Gekeken naar de zorgkosten kan een voorspellend systeem ook een rol spelen bij het terugdringen van de zorgkosten, denkt Gommers. Nu wordt ongeveer de helft van de zorgkosten die iemand in zijn leven maakt in het laatste levensjaar uitgegeven.

Als een systeem op basis van objectieve data kan bepalen wat de vooruitzichten van iemand zijn en of het nog zin heeft om bepaalde behandelingen wel of niet te starten kan dat veel geld schelen. Gommers wijst erop dat die beslissing wel altijd bij de patiënt moet liggen en deze niet overruled kan worden door een systeem of een arts. ‘We moeten samen tot een beslissing komen.’

Ook daar zijn horden te nemen: zoals de betrouwbaarheid van de brondata. De implementatie en acceptatie van dergelijke systemen en het meenemen van de kennis en kunde van zorgprofessionals. Volgens Gommers worden in de zorg nu nog te vaak producten ontwikkeld door leveranciers en is het voor het slagen van voorspellende datamodellen van belang dat dit meer in samenwerking tussen artsen, ict’ers en patiënten gebeurt.

‘Eigenlijk is alles er al’, besluit Gommers. ‘We moeten alleen alles met elkaar verenigen. We moeten met elkaar die afspraken maken en we moeten het gewoon gaan doen. Dus niet meer roepen dat er een probleem is, maar we gaan gewoon met elkaar problemen oplossen.’