Waar het in 2010 mislukte, is het recent weer misgegaan met de bouw van een nieuw gevangenenbeheersysteem bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Het in 2016 gesloten contract met Unisys voor het ontwikkelen van de Basisvoorziening Justitiabelen (BVJ) is ontbonden; er loopt inmiddels een gerechtelijke procedure. In het kielzog van het mislukte BVJ is ook de stekker uit een aanpalend project (BGD) getrokken. De kosten van BVJ bedragen ruim 68 miljoen; die van BGD elf miljoen euro.
DJI selecteerde in 2016 na een aanbesteding Unisys voor de oplevering van een gevangenisbeheersysteem. Daarin moesten de basisprocessen van alle Nederlandse gevangenissen worden vastgelegd, zoals het invoeren van mensen die met justitie in aanraking komen, het toewijzen van cellen, overplaatsingen en bezoek- en verlofaanvragen (oftewel: de instroom, doorstroom en uitstroom van justitiabelen). De it-dienstverlener baseerde deze Basisvoorziening Justitiabelen (BVJ) op zijn Unisys Law Enforcement Application Framework (U-Leaf), speciaal ontwikkeld voor de strafrecht-, jeugd- en vreemdelingenketen.
De verwachting was dat de BVJ in circa drie jaar gereed zou zijn. In de loop van het traject ontstonden er echter vertragingen die leiden tot een aanpassing van de planning. In de loop van 2021 meldde Unisys opnieuw een vertraging. Ook bleken bepaalde gebreken in de software, waaronder problemen met de datakwaliteit, moeilijk oplosbaar. Een externe technische audit van de Software Improvement Group (SIG) wees uit dat de onderhoudbaarheid en betrouwbaarheid van de software onder de maat waren en ontwikkelsnelheid laag. Nadat bleek dat de BVJ pas in 2027 opgeleverd kon worden tegen nog hogere kosten (er was aan ontwikkelkosten al 65 miljoen euro uitgegeven, waarvan 17 miljoen aan Unisys) is het project medio 2022 stopgezet.
Niet verantwoord
Op het Rijks ICT Dashboard, dat de status van grote it-projecten bij de rijksoverheid bijhoudt, staat onder meer dat het project ‘door de complexiteit, wetswijzigingen en de modulaire aanpak’ vertraging had opgelopen. Volgens een woordvoerder van het ministerie van Justitie & Veiligheid betroffen de belangrijkste wijzigingen ‘de invoering van de Wet Straffen en Beschermen en het Besluit forensische zorg.’ Maar hij kan niet verder ingaan op details omdat er een gerechtelijke procedure loopt. Of het ministerie danwel DJI die heeft aangespannen of Unisys is niet duidelijk. Ook Marie-Christine Delvaux, directeur Unisys Nederland, wil niet ingaan op de casus.
Het besluit om een punt te zetten achter BVK betekende uiteindelijk ook het einde voor een ander it-project: de zogeheten Beheerrelease Gemeenschappelijke executiemanagement module DJI, afgekort tot BGD. Dit is een rekenmodule die detentietermijnen berekent en de uit te voeren straffen en maatregelen in de juiste volgorde zet. Unisys was ook de bouwer van dit systeem en met hetzelfde platform als BVJ. Na een evaluatie bleek dat het doorzetten van BGD zonder BVJ maar wel draaiend op het U-Leaf-platform zowel financieel als technisch niet verantwoord is. Minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) informeerde de Tweede Kamer eind vorig jaar dan ook over het stoppen met de BGD.
Terugvallen op Tulp
DJI werkt noodgedwongen nu nog steeds met het huidige systeem Tulp (Ten UitvoerLegging Persoonsgebonden straffen) dat dateert uit 1993. Tulp is in opzet en functionaliteit verouderd en weinig flexibel. In een Kamerbrief juni vorig jaar schreef minister Weerwind dat er vanwege deze applicatie ‘mogelijk belemmeringen kunnen ontstaan bij het invoeren van nieuw beleid in de toekomst.’
De zegsman van het ministerie laat weten dat DJI zich beraadt ‘op de te nemen vervolgstappen en mogelijke alternatieven om een nieuw informatiesysteem te kunnen invoeren en onder welke voorwaarden een nieuw project beheersbaar kan worden uitgevoerd. Hierbij worden de lessen uit het verleden meegenomen.’ Van het gestopte project is een beperkt aantal producten, zoals bijvoorbeeld geüniformeerde werkprocesbeschrijvingen en functionele specificaties, in een volgend project nog bruikbaar.
Al eerder mislukt
Saillant detail is dat in 2010 ook al een poging om Tulp te vervangen jammerlijk mislukte. Het toenmalige Shared Service Centrum ICT, de ict-uitvoeringsorganisatie van DJI, bouwde toen aan het Cajis (Capaciteit en Justiabelen InformatieSysteem). Het project dreigde te ontsporen omdat de scope ervan steeds groter werd en daardoor onbestuurbaar. DJI zetten vervolgens een streep onder Cajis; kosten ruim twaalf miljoen euro. Ook toen beweerde de dienst voor het gevangeniswezen dat er delen zouden worden benut bij het opstarten van nieuwe projecten, maar dat lijkt nooit te zijn gebeurd.
Tulp is een in Progress ontwikkelde informatiesysteem, net als andere oudere systemen van DJI. De dienst wilde ooit van Progress af en startte voor medewerkers van het Shared Service Centrum ICT DJI (inmiddels opgegaan in Justitiële ICT Organisatie: JIO) een Java-omscholingstraject. Wat daarvan terecht is gekomen is niet duidelijk. De woordvoerder van J&V wil ook niet ingaan op de vraag of Tulp nog steeds een Progress-platform is. Wel meldt hij dat JIO de applicatie Tulp beheert en onderhoudt en dat daar voldoende kennis aanwezig is om het de komende tijd in de lucht te houden. JIO is sinds begin 2022 een zelfstandig agentschap binnen het ministerie van J&V en maakt sindsdien geen deel meer uit van DJI.
Conduitestaat
DJI en automatisering is geen gelukkig huwelijk. Na het sneven van eerst Cajis en nu BVJ (en in het kielzog BGD) zijn er nog volop andere it-echecs te noteren. Zo’n jaar geleden werd bijvoorbeeld de berichtendienst EMates, speciaal voor gedetineerden, opgeschort. Dit na waarschuwingen van het Openbaar Ministerie dat criminelen het systeem misbruiken door een gebrek aan toezicht. Ook waren er zorgen over de beveiliging en bescherming van persoonsgegevens die via eMates worden verwerkt.
In 2014 ging het sein op rood voor het project Drife, waar Ordina en Quintiq bezig waren met het ontwikkelen van een planningssysteem voor gevangenenvervoer. Aanleiding van de beëindiging was een verschil van inzicht over de manier waarop het project, binnen de afspraken van het contract, succesvol kon worden opgeleverd.
En het project Zelf Bediening Justitiabelen (ZBJ) blijkt een gebed zonder eind. Al vanaf 2013 denkt DJI na over het beschikbaar stellen van ict-functies aan justitiabelen. Dat leverde een paar jaar geleden nog een hoop publieke ophef op omdat gedetineerden ‘gratis’ laptops zouden krijgen. In 2019 startte een proefproject in drie inrichtingen waarbij gedetineerden onder andere winkelbestellingen, verzoeken tot gesprekken, internettoegang, rekening-courant en bezoekplanning met deze voorziening zelf konden regelen. Hoewel de pilot positief werd beoordeeld, is die eind 2021 wegens gebrek aan financiële middelen beëindigd. Wel werkt DJI aan de hand van de pilotresultaten verder uit op welke wijze het digitaliseren van de detentieprocessen in een vervolgproject is vorm te geven. Totale kosten tot nu toe: zo’n twintig miljoen euro.
Mislukkende mega IT-projecten bij de overheid zijn geen nieuws meer. Ik zou als Computable zijnde voortaan alleen nog maar melden wanneer er wél iets goed en volgens plan is verlopen… 🙁
R.J. Tuijnman, dan kunnen we de dijken wel gelijk doorsteken.
Gaan we in Nederland niet op werkelijk alle fronten finaal de afgrond in?
Daar hebben wij geen oorlog of aardbeving voor nodig; een aanhoudend neoliberalisme (met bijbehorende digitalisering) volstaat.
Ik zie in Nederland geen enkele drive om het tij nog te keren.
Of neoliberalisme de schuldige is lijkt me discutabel, ik zou het zoeken in de interne politiek van de organisatie. Daarmee pleit ik mijn oude werkgever niet vrij maar ik vrees dat het loketdenken in een keten het laten landen van ‘joined’ oplossing bemoeilijkt. Soortgelijke problemen kwam ik tegen in de vreemdelingenketen, mensen werkten al 3 jaar in dezelfde keten in het hetzelfde gebouw maar ze hadden elkaar nog nooit gesproken waardoor ze compleet langs elkaar heen werkten.
@Dino, er zit wel wat in jouw opmerking. Het neoliberalisme heeft in het gevangeniswezen voor problemen gezorgd. Dat klikt niet. De markt mocht bijvoorbeeld gevangenissen gaan ontwerpen in plaats van de Rijksgebouwendienst, die specifieke deskundigheid had ontwikkeld t.a.v. het gevangeniswezen. De markt dacht door de kennis van inbraakpreventie goed te zitten, maar ze had geen enkele kennis van uitbraak en gijzeling door mensen die 24 per dag daarover plannen kunnen maken. Gevolg, de nieuwe door de markt opgeleverde gevangenissen moesten bouwtechnisch aangepast worden, waardoor de gevangenissen uiteindelijk duurder werden en pas later in gebruik konden worden genomen. Sommige relatief jonge gevangenissen waren niet zo levensloopbestendig en hebben alweer een andere bestemming gekregen. Standaard gebouwbeheersystemen aanpassen aan gevangenissen, ging ook niet zo gemakkelijk als de markt het had voorgesteld. Bij DJI zijn veel brede automatiseringsprojecten misgegaan. Het gevangeniswezen is beter in het kiezen en gebruiken van specifieke systemen en die zo nodig koppelen. Dit is bekend in de markt. Voor de Basisvoorziening Justitiabelen (beoogde opleverdatum 15-03-2020), is in 2014/2015 een haalbaarheidstoets uitgevoerd. https://www.nldigital.nl/news/ict-haalbaarheidstoets-basisvoorziening-justitiabelen-afgerond/
Die haalbaarheidstoets uit 2015 klinkt als de tegenwoordig gebruikelijke marktverkenningen, lees PDF maar eens. Verhaal lijkt mijn eerdere conclusie te onderbouwen want conclusie van DJI over de crux in de organisatie gaat om, zoals door marktpartijen opgemerkt, de Nederlandse standaarden die veelal te specifiek zijn voor een internationale markt. De gebruikelijke kikkers van kleine softwarehuizen levert namelijk het ecosysteem van een paddenpoel met allerlei puntoplossingen.
@ JACK JANSONIUS | 11 FEBRUARI 2023 16:38: Dat we regelrecht en met een noodvaart op die afgrond afstevenen is mij al enige tijd zo helder als glas. Maar dat is een discussie die we hier maar beter achterwege kunnen laten. Daar zijn andere platforms geschikter voor…
@ R.J. TUIJNMAN | 13 FEBRUARI 2023 18:23: LUID EN DUIDELIJK!
Even zonder al te veel kapitalen. (Neo)liberalisme heeft, net als andere stromingen, natuurlijk invloed op de ICT. Maar (neo)liberalisme op zich is wel breed. Naast de VVD, heb je de rechtsliberalen van de JA21, de sociaalliberalen van D66, de groene linksliberalen van GroenLinks en ook Wilders met zijn de PVV en de groep Haga komen voor uit de liberale VVD. En er is niet alleen invloed van ideologie. De aansturing door politieke bestuurders en controle door volksvertegenwoordiging kan veel invloed hebben op de inzet van ICT. Voor ons is het duidelijk is dat politici doorgaans weinig interesse in ICT hebben en dus niet begrijpen waarom vooral bij de overheid ICT-projecten mislukken en waarom zij geen vat krijgen op de uitwassen die mogelijk gemaakt worden door de ICT. De politici zijn t.a.v. de ICT net zo naïef als op die van bijvoorbeeld gezondheidszorg, defensie, geopolitiek, …. Mediatraining is ook niet alles.
@ JAAP VAN BELKUM | 14 FEBRUARI 2023 13:18: Met Alexandra van Huffelen die het scepter zwaait op it-gebied bij onze overheid, hebben we denk ik weinig deskundigheid te verwachten. Van Huffelen is een baantjestijgerin zolang ze maar mag meedoen op bestuurlijk niveau…
Mooi verhaal Jaap maar waarom sluiten we mensen op? Als je de politieke kaart wilt spelen dan moet je kleur bekennen want mensen fysiek opsluiten maar ze vervolgens alle gelegenheid geven om hun criminele activiteiten te continueren via de moderne communicatie gaat om naïviteit. Taghi versus Peter R. de Vries laat zien dat er vooral wat misgaat in de communicatie tussen alle loketten in de keten of is het politiek?
Want sluiten we wel de juiste mensen op was ik verbaasd dat er nogal wat fouten in de identificatie zaten, uitbreken was niet nodig omdat je gewoon van persoonlijkheid wisselde tijdens bezoekuren. O ja, dat lees je natuurlijk niet in de krant want falen is enkel en alleen verwijtbaar aan de markt die, zoals uit je eigen link blijkt, alleen maar levert wat er gevraagd wordt. De vraagstelling is interessant want er is meer gelijkenis is met je 1-2Focus zaak dan met de politiek.
Ik heb uiteraard geen actieve herinneringen meer aan mijn tijd bij Unisys maar herinner me nog wel de offshoring. We’re all indians heb ik, zoals vele collega’s, daarom voor een andere weg gekozen. En ik dank mijn toenmalige manager Marie-Christine dat ze mij tot het juiste inzicht liet komen via de Baak. Ik begrijp dat Jim dat ook gedaan heeft door op tijd over te stappen naar IBM want als het om het verkopen en het leveren gaat dan heb ik medelijden met Marie-Christine die niet op tijd het schip verlaten heeft. Kom er maar in Jaap;-)