Waar het in 2010 mislukte, is het recent weer misgegaan met de bouw van een nieuw gevangenenbeheersysteem bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Het in 2016 gesloten contract met Unisys voor het ontwikkelen van de Basisvoorziening Justitiabelen (BVJ) is ontbonden; er loopt inmiddels een gerechtelijke procedure. In het kielzog van het mislukte BVJ is ook de stekker uit een aanpalend project (BGD) getrokken. De kosten van BVJ bedragen ruim 68 miljoen; die van BGD elf miljoen euro.
DJI selecteerde in 2016 na een aanbesteding Unisys voor de oplevering van een gevangenisbeheersysteem. Daarin moesten de basisprocessen van alle Nederlandse gevangenissen worden vastgelegd, zoals het invoeren van mensen die met justitie in aanraking komen, het toewijzen van cellen, overplaatsingen en bezoek- en verlofaanvragen (oftewel: de instroom, doorstroom en uitstroom van justitiabelen). De it-dienstverlener baseerde deze Basisvoorziening Justitiabelen (BVJ) op zijn Unisys Law Enforcement Application Framework (U-Leaf), speciaal ontwikkeld voor de strafrecht-, jeugd- en vreemdelingenketen.
De verwachting was dat de BVJ in circa drie jaar gereed zou zijn. In de loop van het traject ontstonden er echter vertragingen die leiden tot een aanpassing van de planning. In de loop van 2021 meldde Unisys opnieuw een vertraging. Ook bleken bepaalde gebreken in de software, waaronder problemen met de datakwaliteit, moeilijk oplosbaar. Een externe technische audit van de Software Improvement Group (SIG) wees uit dat de onderhoudbaarheid en betrouwbaarheid van de software onder de maat waren en ontwikkelsnelheid laag. Nadat bleek dat de BVJ pas in 2027 opgeleverd kon worden tegen nog hogere kosten (er was aan ontwikkelkosten al 65 miljoen euro uitgegeven, waarvan 17 miljoen aan Unisys) is het project medio 2022 stopgezet.
Niet verantwoord
Op het Rijks ICT Dashboard, dat de status van grote it-projecten bij de rijksoverheid bijhoudt, staat onder meer dat het project ‘door de complexiteit, wetswijzigingen en de modulaire aanpak’ vertraging had opgelopen. Volgens een woordvoerder van het ministerie van Justitie & Veiligheid betroffen de belangrijkste wijzigingen ‘de invoering van de Wet Straffen en Beschermen en het Besluit forensische zorg.’ Maar hij kan niet verder ingaan op details omdat er een gerechtelijke procedure loopt. Of het ministerie danwel DJI die heeft aangespannen of Unisys is niet duidelijk. Ook Marie-Christine Delvaux, directeur Unisys Nederland, wil niet ingaan op de casus.
Het besluit om een punt te zetten achter BVK betekende uiteindelijk ook het einde voor een ander it-project: de zogeheten Beheerrelease Gemeenschappelijke executiemanagement module DJI, afgekort tot BGD. Dit is een rekenmodule die detentietermijnen berekent en de uit te voeren straffen en maatregelen in de juiste volgorde zet. Unisys was ook de bouwer van dit systeem en met hetzelfde platform als BVJ. Na een evaluatie bleek dat het doorzetten van BGD zonder BVJ maar wel draaiend op het U-Leaf-platform zowel financieel als technisch niet verantwoord is. Minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) informeerde de Tweede Kamer eind vorig jaar dan ook over het stoppen met de BGD.
Terugvallen op Tulp
DJI werkt noodgedwongen nu nog steeds met het huidige systeem Tulp (Ten UitvoerLegging Persoonsgebonden straffen) dat dateert uit 1993. Tulp is in opzet en functionaliteit verouderd en weinig flexibel. In een Kamerbrief juni vorig jaar schreef minister Weerwind dat er vanwege deze applicatie ‘mogelijk belemmeringen kunnen ontstaan bij het invoeren van nieuw beleid in de toekomst.’
De zegsman van het ministerie laat weten dat DJI zich beraadt ‘op de te nemen vervolgstappen en mogelijke alternatieven om een nieuw informatiesysteem te kunnen invoeren en onder welke voorwaarden een nieuw project beheersbaar kan worden uitgevoerd. Hierbij worden de lessen uit het verleden meegenomen.’ Van het gestopte project is een beperkt aantal producten, zoals bijvoorbeeld geüniformeerde werkprocesbeschrijvingen en functionele specificaties, in een volgend project nog bruikbaar.
Al eerder mislukt
Saillant detail is dat in 2010 ook al een poging om Tulp te vervangen jammerlijk mislukte. Het toenmalige Shared Service Centrum ICT, de ict-uitvoeringsorganisatie van DJI, bouwde toen aan het Cajis (Capaciteit en Justiabelen InformatieSysteem). Het project dreigde te ontsporen omdat de scope ervan steeds groter werd en daardoor onbestuurbaar. DJI zetten vervolgens een streep onder Cajis; kosten ruim twaalf miljoen euro. Ook toen beweerde de dienst voor het gevangeniswezen dat er delen zouden worden benut bij het opstarten van nieuwe projecten, maar dat lijkt nooit te zijn gebeurd.
Tulp is een in Progress ontwikkelde informatiesysteem, net als andere oudere systemen van DJI. De dienst wilde ooit van Progress af en startte voor medewerkers van het Shared Service Centrum ICT DJI (inmiddels opgegaan in Justitiële ICT Organisatie: JIO) een Java-omscholingstraject. Wat daarvan terecht is gekomen is niet duidelijk. De woordvoerder van J&V wil ook niet ingaan op de vraag of Tulp nog steeds een Progress-platform is. Wel meldt hij dat JIO de applicatie Tulp beheert en onderhoudt en dat daar voldoende kennis aanwezig is om het de komende tijd in de lucht te houden. JIO is sinds begin 2022 een zelfstandig agentschap binnen het ministerie van J&V en maakt sindsdien geen deel meer uit van DJI.
Conduitestaat
DJI en automatisering is geen gelukkig huwelijk. Na het sneven van eerst Cajis en nu BVJ (en in het kielzog BGD) zijn er nog volop andere it-echecs te noteren. Zo’n jaar geleden werd bijvoorbeeld de berichtendienst EMates, speciaal voor gedetineerden, opgeschort. Dit na waarschuwingen van het Openbaar Ministerie dat criminelen het systeem misbruiken door een gebrek aan toezicht. Ook waren er zorgen over de beveiliging en bescherming van persoonsgegevens die via eMates worden verwerkt.
In 2014 ging het sein op rood voor het project Drife, waar Ordina en Quintiq bezig waren met het ontwikkelen van een planningssysteem voor gevangenenvervoer. Aanleiding van de beëindiging was een verschil van inzicht over de manier waarop het project, binnen de afspraken van het contract, succesvol kon worden opgeleverd.
En het project Zelf Bediening Justitiabelen (ZBJ) blijkt een gebed zonder eind. Al vanaf 2013 denkt DJI na over het beschikbaar stellen van ict-functies aan justitiabelen. Dat leverde een paar jaar geleden nog een hoop publieke ophef op omdat gedetineerden ‘gratis’ laptops zouden krijgen. In 2019 startte een proefproject in drie inrichtingen waarbij gedetineerden onder andere winkelbestellingen, verzoeken tot gesprekken, internettoegang, rekening-courant en bezoekplanning met deze voorziening zelf konden regelen. Hoewel de pilot positief werd beoordeeld, is die eind 2021 wegens gebrek aan financiële middelen beëindigd. Wel werkt DJI aan de hand van de pilotresultaten verder uit op welke wijze het digitaliseren van de detentieprocessen in een vervolgproject is vorm te geven. Totale kosten tot nu toe: zo’n twintig miljoen euro.
@Redactie
Graag de reactie van ‘een Oudlid’ aanpassen op de juiste voornamen. Het verdraaien van voornamen is onnodig beledigend en dit forum onwaardig.