Het is weer die tijd van het jaar waarop we terugkijken wat er op technische vlak is gebeurd dit jaar en wat de voorspellingen zijn voor volgend jaar. 2022 was absoluut een interessant jaar die de voorspellingen voor het volgende jaar flink minder onzeker zullen maken, laten we ze doornemen.
Virtual reality (vr) en de metaverse lijken in een winter terecht gekomen te zijn ondanks dat Meta echt enorm investeert in vr. Het ‘launch event’, dat een kijkje moest geven in de metaverse, was een cringe festijn met dito koersval en er kwamen zes mensen opdagen in een bijna vier ton kostend vr event van de EU. Ik zie niet in hoe dit tij op de korte termijn gekeerd kan worden anders dan kleine doorontwikkelingen voor een minderheid van enthousiastelingen, zoals ik.
Winter klinkt echter nog als een feest als je in de cryptovaluta zit. Cryptovaluta en alles daaromheen zijn in een ijstijd beland om het Engelse woord ‘mass extinction event’ maar te vermijden. Stagneren is één ding, maar nu praktisch alles in de industrie echt lijkt op ponzi schemes zijn er ook geen aansprekende toepassingen en worden er geen problemen opgelost. Het woord blockchain is al helemaal onbetekenend, maar daar kom ik zo op terug.
De heersende gedachte in de industrie is dat overheden en gecentraliseerde instanties inflatie veroorzaken en onbeperkt geld blijven drukken, maar nu blijkt dat de cryptovaluta-industrie dit ook doet, en verder geen zaken op de andere kant van de balans heeft. We zitten nu eenmaal in een crisis en een crisis doet pijn, met onder andere inflatie als gevolg. Er zijn geen elegante oplossingen mogelijk en cryptovaluta is zeker geen oplossing. Dat is dit jaar duidelijk geworden zonder dat ik daarvan voorbeelden hoef te geven. Nou ja, eentje dan: web3 als overkoepelend principe achter nft’s lijkt nog harder de ijstijd in te vliegen dan de cryptovaluta zelf. Daar zijn we dan weer mooi vanaf.
De trog van desillusie?
Nu waren er ook nog hoogtepunten. De lancering en het succes van de James Webb Space Telescope en een min of meer geslaagde poging om kernfusie op te wekken die meer energie oplevert dan het kostte. Nu blijkt alleen dat we van kernfusie de komende jaren nog niets hoeven te verwachten terwijl de ontwikkelingen voor zon en wind zo snel itereren dat ze echt wel toekomst hebben. De doorbraak waarop we nu hopen is hoe we deze energie op kunnen slaan. Energie-opslag in welke vorm dan ook lijkt nu het grote ding te zijn waar we met smacht op wachten. Maar nu komen we op het stukje waarom ik deze opinie ben gaan schrijven. De lente die aanbreekt voor een fenomeen waar mijn hart sneller van gaat kloppen.
Kunstmatige intelligentie, in het engels artificial intelligence, afgekort ai genoemd. Ai werd de laatste jaren een winter toegedicht. Leuk, maar geen doorbraak en het leek in de vallende curve van de hype-cyclus te vallen; de trog van desillusie. Machine learning, het grote principe achter ai, bleek geen intelligentie te bevatten, maar slechts goed te zijn in patronen herkennen. Chat bots en spraakassistenten vallen allemaal tegen en zitten in een neerwaartse trend.. Ondanks de belofte van zelfrijdende auto’s die je als onbemande taxi’s kan bestellen, lukt het in Nederland niet eens om treinen onbemand te laten rijden.
ChatGPT
Toen kwam op 29 november ChatGPT uit en dat veranderde alles. ChatGPT is een chatbot ontwikkelt door OpenAI, onder andere gefinancierd door Elon Musk en Microsoft, en heeft als missie ai ‘voor het goede’ in te zetten. Dat betekent overigens niet dat de code achter de projecten openbaar is, maar wel dat een grote groep mensen toegang krijgt tot de producten van OpenAI. Een opinie als deze is veel te kort om technisch diep in te gaan op ChatGPT. Het is gebaseerd op een model dat “getraind” is op een hele grote bron van data, grofweg een kopie van het openbare internet tot ergens in 2021.
Het model en de interactieve chatbot-software is niet intelligent in de zin dat het systeem ‘weet’ wat het doet. Er is geen bewustzijn, geen geheugen en geen adaptatie op basis van nieuwe input, veroorzaakt door de interactie van gebruikers met de chatbot. Het bevat dus geen lerend vermogen zoals wij dit als mensen hebben en dus geen intelligentie van het systeem zelf. Waarom schrijf ik dit zo nadrukkelijk? Omdat hier een diepere waarheid in zit. Een realisatie die ons dwingt anders te denken over wat intelligentie is.
De chatbot doet namelijk een aantal dingen anders dan alles wat je op dit gebied eerder hebt gezien. Je kunt er namelijk echt een conversatie mee voeren op praktisch alle mogelijke vlakken. Van techniek en software-ontwikkeling, maar ook filosofie, politiek en cultuur. Kortom: alles. Wat bijzonder is, het onthoudt waar de conversatie over gaat, iets wat ik persoonlijk niet eerder heb gezien. Waar het bijzonder wordt, is dat de output van de chatbot origineel is. Als je zinsneden in Google plakt met dubbele quotes, dan komen er geen resultaten. Het doet dus niet aan plagiaat wat meteen een eerste doorbraak is. Werkstukken van school zullen vanaf nu door ChatGPT worden opgelepeld op een manier dat een docent niet kan bewijzen dat de student dit niet zelf geschreven heeft. Pas als een docent vragen gaat stellen en een dialoog houdt met de student kan deze ontmaskerd worden.
Een leerzame tool
Maar gekker nog, de output van de ChatGPT is gewoon leerzaam. Om meteen met het gevaar op de proppen te komen: deze chatbot is gebaseerd op data die fouten kan bevatten. ChatGPT komt met inzichtvolle antwoorden en met grote overtuiging dat deze kloppen. Sommige onderdelen van een antwoord lijken volledige verzonnen te zijn zonder aanduiding dat dit zo is. Je moet, net als bij mensen, nog steeds de uitspraken checken. Maar laat dit niet je enthousiasme temperen! De diepte waarin ChatGPT kan meedenken is niet minder dan verbijsterend. Mooier nog, je kunt het zelf uitproberen. Binnen een paar dagen had de chatbot al meer dan een miljoen gebruikers.
De chatbot in zijn huidige vorm heeft meer bruikbare toepassingen dan de blockchain. Naast het schrijven van een essay voor een student, helpt het ook met het vinden van fouten in de code. De chatbot kent meer programmeertalen dan een doorgewinterde softwareveteraan. Je hoeft geen grote verbeeldingskracht te hebben om voor je te zien dat een chatbot waardevolle gesprekken kan voeren met ouderen. Juist door hen vragen te stellen over de dingen die zij vertellen.
Model dynamisch voeden?
De tool is ook waardevol voor softwareontwikkelaars. Een daadwerkelijk probleem wat ik had in de Javascript front-end is opgelost door ChatGPT. Je kunt het zelfs gebruiken om code toe te lichten, of een artikel te schrijven over ieder gewenst onderwerp, verhalen te verzinnen, maar deze ook nog in de stijl te schrijven van beroemde auteurs. In veel gevallen kun je sneller een dieper antwoord op iets vinden dan Google.
Sommige noemen ChatGPT dan ook een directe concurrent van Google. Zover wil ik nu zeker niet gaan. Een reactie van de chatbot kost veel en veel meer dan een zoekopdracht in Google in termen van rekenkracht. Een ander groot verschil is dat de data waarop chatGPT kan leunen oud zijn. Hiermee pak je meteen één van de grootste nadelen van de tool: het vermogen om nieuwe data te verwerken.
Stel dat je het model dynamisch kan voeden. Bijvoorbeeld met diagnostische patientdata, of alle jurisprudentie van de laatste jaren, dan kan zo’n chatbot de manier verbeteren waarop artsen diagnoses stellen of de gehele juridische industrie veranderen. Een systeem dat zo slim door data heen kan worstelen en duiding kan geven zal echt diverse industrieën ingrijpend veranderen.
Maar zo ver is het dus nog niet. Het moet zijn praktische toepassing nog bewijzen en dit gaat niet supersnel. In 2023 zullen we hooguit wat kleine iteraties van de chatbot zien. Net zoals blockchain notarissen niet overbodig heeft gemaakt, moet de techniek achter ChatGPT zich ook nog bewijzen, dus ik hou een slag om de arm. Niettemin wil ik schetsen wat voor impact dit gaat hebben op de software-industrie.
Maas en moa
Met ChatGPT krijgen we een kijkje in de toekomst. Ai is niet per se een vervanging van arbeid, maar een tool waarmee je de productiviteit verbetert. Bij het tekstschrijven, schrijven van computercode, maken van illustraties, voorbereiden en voeren van rechtszaken, stellen van diagnoses of opstellen van een behandelplan. Maar denk ook aan cybersecurity, hacken of de biologische toepassing voor de ontwikkeling van medicijnen of eiwitten. Je gebruikt de intuïtie van mensen en versterkt dat met de rekenkracht en beschikbare data. Mensen zijn goed in intelligentie, modellen zijn goed in patroonherkenning.
Welke organisaties zullen zich het beste onderscheiden? De partijen die ai op de juiste manier toepassen en andere organisaties sneller laten groeien of efficiënter laten opereren. Je pakt een model zoals deze wordt aangeboden door bijvoorbeeld een bedrijf als OpenAI en verrijkt dit met andere modellen en data. Een tool voor de support-afdeling ga je niet meer zelf ontwikkelen, deze stel je samen door data en modellen te combineren. De modellen koop je niet, deze zijn extreem duur, je betaalt ze op basis van gebruik. Ofwel een model-as-a -service (maas).
Deze modellen knoop je aan elkaar tot een unieke dienst waarbij je jezelf bijvoorbeeld onderscheidend maakt door de data waar je toegang toe hebt. Data inderdaad als het nieuwe olie en goud. De oplossing die je uiteindelijk biedt is dan gebaseerd op een architectuur van microservices en modellen. Geen service oriented architecture (soa) maar een model oriented architecture (moa).
Ik kan de termen alvast maar gedeeld hebben.
Een diepere betekenis?
Is ChatGPT perfect? Absoluut niet. Maar toen ik las over de release er van en de tool in actie zag, wist ik dat ik naar iets nieuws keek wat er nog niet was. Als het me één ding duidelijk maakt, is dat het geheim achter dialoog en taal gekraakt is. Dit is een niveau dat gemakkelijk de Turing Test doorstaat en dat in zichzelf moet je aan het denken zetten. Een niet-intelligent systeem wat moeiteloos intelligentie vertoont. Krijgen we dadelijk een vorm van ‘artificial general intelligence’ (agi) waar we niet bang voor hoeven te zijn en wat geen bewustzijn ontwikkelt?
ChatGPT werkt het best in het Engels, maar doet het ook prima in het Nederlands. En ChatGPT is de vorm voor dialoog. Je hebt bijvoorbeeld Dall-E-2 die taal om kan zitten in grafische afbeeldingen en foto’s. Je hoeft je verbeelding niet op te rekken wat er nog meer mogelijk is. Het is een kwestie van tijd totdat een systeem in ieder willekeurige stem alle talen kan spreken. Maar zover zijn we nog niet.
Voorspelling
Om on-topic te blijven in de geest van de eindejaars-voorspellingen is hier de mijne. Met de komst van ChatGPT zijn de kaarten opnieuw geschud. Waar ai in eerste instantie ook leek af te stevenen op een winter zien we nu een lente. Net zoals de adoptie van internet onvermijdelijk is, zo zal de adoptie van ai onvermijdelijk zijn. Waar een spraakassistent nu nog een vorm van micromanagement is, zal het zich de komende jaren ontwikkelen tot een declaratieve interface. Je deelt het gewenste resultaat en de assistent zoekt zelf uit hoe dit bereikt kan worden en stelt je vragen als die er niet uit komt. Wie dit principe weet te realiseren zal The Next Big Thing in handen hebben.
Misschien heeft Tesla zich al in de kaart laten kijken met hun eerste prototype van een robot. Waarom? Omdat een robot uiteindelijk de basis is om informatie te vertalen naar de realiteit. Met een goede robot los je heel veel problemen op. Waarom een zelfrijdende auto als je een goede robot kunt ontwikkelen? Waarom een ai een mooi recept te laten verzinnen als een robot deze kan bereiden? Twintig procent van de Nederlanders is nu al 65 jaar of ouder en dit percentage stijgt voorlopig alleen maar. Het is geen hogere wiskunde om uit te rekenen hoeveel mensen er moeten werken in de zorg om deze groep te verzorgen. Zonder diverse doorbraken op het vlak van robots zal onze welvaart enorm achteruit gaan. Ai is niet een nice-to-have maar een noodzaak. Een zorgrobot zonder intelligentie gaat dit probleem niet oplossen.
Ik voorspel dus een grote toekomst voor ai en deze is 29 november van dit jaar echt begonnen.
Wat denk jij? Is ai met ChatGPT een doorbraak? Of een gimmick?
Bij deze, Hoe denk jij over ChatGPT?
Ik denk… Een nog groter machtsbereik voor Big Tech. De entiteit met een heel andere agenda dan het product doet vermoeden. Prachtig AI-achtig speelgoed waar iedereen z’n voordeel mee lijkt te kunnen doen, maar wat denk je zelf… Het geheel is een enorme stack aan technologie en software, en die zit voorlopig niet (nooit) in een embedded systeem of iets wat van jezelf is. Daarbij is het peanuts om alles wat je vraagt, en alles wat het systeem antwoord aan analyse te onderwerpen om nog meer over jou te weten te komen, dan wel om in de toekomst de antwoorden te manipuleren. Dat kan extreem sluw zodat jij echt niet zomaar kan controleren of het allemaal wel in de haak is, zoals ook de auteur als “eis/advies” neerlegt. Ik hoor ook nooit iets over de Wetten Der Robotica zoals erg lang geleden al zeer uitvoerig zijn geëvalueerd in zeer uiteenlopende theoretische scenario’s, en die een must zijn op gebied van welke vorm van AI dan ook, en zeker als het gaat om AI welke Turing tests doorstaat. Asimov… anyone ? Willen we een planeet met menselijkheid en mensen behouden, of gaan we feestend ten onder, in de illusie dat we nu de hemel op aarde hebben gebouwd ?
Ik ben sterk vóór groteske innovaties, maar niet voor de inmiddels bewezen machtswellust van Big Tech en verwanten, en de sluw verpakte bijbehorende schijnvoordelen voor jou als gewoon mens.
Ik denk dat ChatGPT je zou kunnen helpen om bepaalde taken te vereenvoudigen of informatie te verrijken. Ik denk ook dat je ChatGPT voor minder goede bedoelingen zou kunnen gebruiken en andere mensen voor de gek kunt houden. Het stelt ook mensen met minder inhoudelijke kennis zich voor te doen als inhoudelijk deskundige (tenminste op internet) waardoor de kans op ruis en onduidelijkheid of desinformatie kan toenemen als hun uitspraken gebaseerd zijn op niet zuivere informatie. Het is nu al soms moeilijk te onderscheiden of iets echt is of met een AI is gegenereerd (zoals video/spraak/foto). Dat zal alleen maar toenemen als de techniek zich verbetert. Elk voordeel heeft zijn nadeel…
Chatbots via smartpone en tables zoals SIRI zijn ondertussen al populair en we zullen – mede dus door AI – steeds meer op andere manieren met allerlei machines gaan communiceren om terug te komen op een artikel van Henri over de trends van 2018/2019.
Jeroen, laat ik voorop stellen dat ik het met je eens ben over de risico’s en het gecentraliseerde karakter van zo’n AI. Ook ben ik het eens over de risico’s die je ziet en heb ik veel van Asimov gelezen. Wat het lastig maakt is dat een AI model zoals die achter ChatGPT zeer veel geld kost om te ontwikkelen en te hosten. Dit kan niet eenvoudig gedecentraliseerd gebeuren en lijkt bijna fundamenteel.
Wel hebben we met een realiteit te maken dat het er is en doorontwikkeld wordt. Zo hoorde ik laatst een treffende grap; De VS, China en Europa willen een feestje organiseren. “Wij nemen de software mee! Roept de VS” “Wij nemen de hardware mee! Roept China” “We nemen de regulering mee! Roept Europa”. Als wij gaan reguleren en daarmee de innovatie al stoppen voordat deze heeft plaatsgevonden dan ziet onze toekomst er bleek uit. Het is misschien wel de reden waarom er relatief weinig big tech in Europa zit.
Het toepassen van AI lijkt mij zo’n grote game changer dat het tegenstribbelen een strategische blunder blijkt te zijn met het gevolg dat we nog meer afhankelijk worden van de technologie uit de VS en hardware uit China.
En zoals ik al schrijf in het stukje… we worden rap ouder en er lijkt niet genoeg handen om ons te verzorgen. Hoe zie jij een oplossing hierin?
Eric, waarvan akte. Yep.
Oudlid: Thanks, ik heb meteen weer met plezier mijn post uit 2018 gelezen 🙂 Waarbij siri en google assistent bedoeld zijn voor enkele taakjes en niet voor dialoog zie je dat dit met ChatGPT totaal anders is. Heb jij er al mee gespeeld en wat vond je ervan?
Ik was 2e kerstdag nog ergens en daar had niemand ervan gehoord.
Euh…. nee. Ik heb niet gespeeld met ChatGPT maar spraakgestuurd voel ik me de Knight Rider als het om het praten tegen mijn auto gaat. Maar daar zit een duistere kant aan want niet alleen Google luistert mee. En ik kan me voorstellen dat – zoals Jeroen stelt – ChatGPT ingezet gaat worden voor beïnvloeding, big tech gaat uiteindelijk om big money.
ChatGTP lijkt me een soort Wikipedia 2.0 (of zijn we al bij x.0?).
Wikipedia stond er ook om bekend dat het goed informatie leverde.
Helaas heeft bij veel onderwerpen de politieke correctheid/censuur/verkeerde mening toegeslagen, waardoor veel, vnl. politiek gevoelige onderwerpen een verkreukeld beeld leveren.
Dit gaat vroeg of laat ook bij chatGPT spelen, natuurlijk.
Het model is van 2021, dus alles wat toen voor waar werd gehouden spuit dit ding uit als waar.
Ik heb er zelf een paar keer mee gespeeld bij het maken van Engelse teksten met vertalingen naar Nederlands en Duits. Die vertalingen heb ik vervolgens laten reviewen op spelling en grammatica.
De initiele “opdracht” was zoiets als (bijvoorbeeld): explain ZeroTrust – gevolgd door “translate the above to Dutch and German”.
Het Duits was echt wel de mindere; zowel in kwaliteit als kwantiteit. Van het genoemde voorbeeld bestond de Engelse en Nederlandse tekst uit 4 paragrafen – die in het Duits maar 2. Ook de spelling was belabberd (aldus een Duitse collega).
Maar voor mij was het resultaat in het Engels en Nederlands uitstekend. Anders dan misschien wat beeldmateriaal hoef ik er niet zo heel veel aan toe te voegen of aan te passen om het “mijn” verhaal te laten zijn.
Kortom – op dit onderdeel is het voor mij een perfect hulpmiddel. Denk bijvoorbeeld aan het schrijven van offertes, artikelen en adviesrapporten; veelal gericht om zo eenvoudig mogelijk een bepaald onderwerp te beschrijven of te verklaren. De tijdwinst is meer dan 90% (uitgaande van bovenstaand voorbeeld): van een paar uur naar een paar minuten voor een eerste draft versie.
Of ik er op termijn veel gebruik van blijf maken weet ik niet. Microsoft heeft er stevig wat geld in zitten (ruim een miljard?). Die willen dat vroeg-of-laat terugverdienen. Afgaande op wat ik gezien heb met Windows, Office365 en Azure-diensten komen ze overal mee weg. Er wordt weliswaar wat gemopperd – maar daar blijft het bij. Ook al omdat er niet echt een alternatief is – tenminste niet voor Windows en Office.
Maar we gaan het zien – voor nu prima bruikbaar! 🙂
Marcel, bedankt voor je reactie. Je kunt chatGPT niet vergelijken met Wikipedia en dat is ook niet wat chatGPT nastreeft.
Bias en meningen zijn altijd een zorg met een model wat geen eigen intelligentie bevat en vanuit de praktijk gaan we dit meemaken. Tot nu toe doorstaat chatGPT dat goed. ChatGPT is ook niet bedoeld als product dat af is, maar het laat wel zien waar het naar toe gaat. In het kader van zelf onderzoek doen… je kunt het zelf uitproberen. Niets is beter dan iets te checken bij de bron..
Will, altijd leuk dat je dingen probeert door het gewoon te doen en het resultaat ook te testen. Ik was overigens al verbaasd dat je gewoon in het Nederlands kunt chatten. Het is inderdaad handig om teksten die je moet schrijven alvast te “voorkoken” met chatGPT.
De kosten van het in de lucht houden van ChatGPT schijnt enorm te zijn. Dus er zijn wel meer uitdagingen dan geld terug verdienen. Maar ik ben blij dat ik dit zomaar zelf mag proberen en testen. Wat wel duidelijk is… AI is en blijft voorlopig kostbaar om te ontwikkelen. Dit zal voorlopig door bedrijven gedaan moeten worden met zeer veel geld en er spelen dus grote belangen mee.
Het blijft dus iets van de grote spelers en als AI een grote rol gaat spelen, dan zitten we dus vast aan die grote spelers. Op zich een zorgelijke ontwikkeling. Zij zullen ook de uitbaters blijven van het model, dus altijd toegang houden over wat men ermee doet en daarvan kunnen “leren” om dat te kapitaliseren.
Life is unfair 🙂