Recent verscheen bij Bot Uitgevers het boek 'Niet appen tijdens het eten en andere onmisbare regels voor het digitale tijdperk' van Sanne Kanis en Aaron Mirck. Ik zou het als een ethische gids voor (her)opvoeders met een hoog ‘lieve Mona’- gehalte willen bestempelen.
Wat vind je van deze vuistregel: ‘Kom tijdens meetings op tijd, of het nu een virtuele of fysieke afspraak is.’?
Elk hoofdstukje in het boek ‘Niet appen tijdens het eten’ sluiten de auteurs af met dergelijke vuistregels (‘netiquette’), bedoeld voor degenen die echt niet weten hoe ze zich horen te gedragen tijdens werkzoommeetings. Persoonlijk vind ik het nogal hilarisch om te lezen dat je niet uitgebreid moet gaan zitten eten tijdens een online meeting, want dat zou je in een fysieke vergadering ook niet doen… Ik denk aan al die lunchmeetings die ik heb meegemaakt in pre-coronatijd en kan dus weinig met dit advies.
Dit is ongeveer het kaliber aan thema’s en tips die je krijgt wanneer je de dertig etiquettevraagstukken doorneemt die de auteurs hebben verzameld: Whatsapp, LinkedIn, Twitter, en andere sociale media passeren de revue. Het boek is handig in delen opgedeeld waar het gaat over vrienden en familie, werk, balans, kinderen en opvoeding, daten en relaties en data en privacy. Niet onbelangrijk natuurlijk, en met name het deel over data en privacy is informatief genoeg voor iedereen die nu nog niet weet wat cybermisdaad is of het lastig vindt om adequaat om te gaan met bescherming van je data. Of daten en relaties, waarin je leert om te gaan met dickpics en wat je moet doen wanneer je ‘geghost’ wordt.
Adviezen
Maar sociale media zijn niet pas gisteren opgekomen; denk bijvoorbeeld aan de bulletin boards uit de jaren tachtig van de vorige eeuw. Ze ontwikkelden zich uiteraard verder, werden breder en gedifferentieerder vanaf de jaren negentig en zijn nu niet meer weg te denken. We hebben met ons allen dus veel ervaring opgedaan, positief en negatief, en er is ook het nodige onderzoek voorhanden naar het fenomeen.
Daarom is het zo verbazend dat een boekje als dat van de auteurs geschreven moest worden. Kennelijk komen ze vaak mensen tegen die niet zelf kunnen bedenken wat wel en niet – ethisch gezien – kan met en op sociale media. Voor die mensen is het zeker nuttig om een gids te hebben, maar ik vraag me af of ze deze adviezen vrijwillig ter harte zullen nemen. Aan de vormgeving van het boek zal het niet liggen. De uitgever heeft voor een makkelijk leesbare lay-out gekozen. De hoofdstukken zijn handig kort, dus je kunt er als docent of opvoeder makkelijk topics uit halen om te delen met je leerlingen of naasten. Misschien kun je er een leuk spel voor de komende vrije dagen van maken: een quiz à la ‘wat zou jij doen?’
Online en offline gedrag
Er kleeft echter een behoorlijk minpunt aan het boek. De auteurs gaan te veel voorbij aan het verschil tussen online en offline en nemen aan dat je wat je offline aan regels hanteert direct ook online kunt toepassen. Ik geloof niet dat het zo eenvoudig werkt. Denk bijvoorbeeld aan de verschillen tussen een boek lezen en de verfilming ervan zien. In de bioscoop gedraag je je anders want dat is een sociale omgeving met echte mensen om je heen. Je zit daar doorgaans netjes in een bioscoopstoel, bent niet in pyjama maar aangekleed en houdt je mond (als het goed is). Een boek lezen kun je overal doen, alleen jij en jouw individuele leeservaring en interpretatie telt, er zijn geen sociale regels die jou vertellen hoe en waar en wat je van een boek mag lezen. Het is daarom onzinnig om dezelfde bioscoopgedragsregels toe te passen op het lezen van een boek in een privéomgeving.
Online reageren is te vergelijken met het lezen van een boek. Ongeremd online gedrag kan anoniem, je komt er dan bijna altijd mee weg. Offline reageren is als in de bioscoop: je bent in fysiek gezelschap met anderen, jouw (on) beleefdheden worden opgemerkt en aan jouw persoon gekoppeld.
Dus, omdat offline en online twee verschillende werelden zijn, zullen er ook verschillende ethische regels nodig zijn om communicatie in die werelden in goede banen te leiden. Over een ding geef ik de auteurs wel gelijk: het begint wel met offline gedrag, maar daar bestaat strikt genomen al lang etiquette voor.
Amalia Deekman, ATenD coaching (www.atend.nl)
