De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft bezwaar tegen voorgestelde wetswijzigingen die witwassen en terrorismefinanciering moeten voorkomen. De toezichthouder vindt het buitenproportioneel dat banktransacties van alle Nederlandse rekeninghouders vanuit een gecentraliseerde database worden gemonitord en spreekt van een bancair sleepnet.
De AP maakt zich zorgen om de bescherming en vertrouwelijkheid van klantgegevens indien de wijzigingen worden doorgevoerd in de Wet plan van aanpak witwassen. Het kabinet kwam eind juni 2019 met een eerste voorstel voor deze wet en vroeg de AP in december van dat jaar om een oordeel erover. In maart 2020 gaf deze organisatie een advies, dat pas nu is openbaar gemaakt.
In haar advies maakt de AP gehakt van de voorstellen. ‘De voorgestelde uitbreidingen van de uitwisseling van persoonsgegevens met het oog op het verbeteren van de aanpak van witwassen voldoen niet aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit’, staat erin. ‘Er is geen sprake van een redelijke verhouding tussen het doel van die maatregelen en de beperkingen van het recht op bescherming van persoonsgegevens.’
Ministerraad
Het is onduidelijk waarom de AP haar advies pas na tweeënhalf jaar naar buiten brengt. De woordvoerder kon dit niet uitleggen. Wel is de zaak nu actueel. Op 7 oktober 2022 is de definitieve versie van het wetsvoorstel aangenomen in de ministerraad, wat betekent dat deze binnenkort aan de Tweede Kamer wordt gestuurd. Wanneer, is niet bekend.
Volgens de woordvoerder blijft onduidelijk of het kabinet in het definitieve wetsvoorstel rekening houdt met het advies van de AP. ‘Als de bezwaren niet zijn weggenomen, opent een nieuw wetsvoorstel de deur naar een ongekende massasurveillance van Nederlanders.’
Controles
Banken moeten nu al individuele controles uitvoeren naar mensen of bedrijven die mogelijk geld witwassen of terrorisme financieren. Ongebruikelijke transacties moeten ze melden bij de autoriteiten. Het voorstel geeft banken bevoegdheden die nog verder gaan. ‘Op basis van het voorstel kunnen banken voor het eerst het betaalgedrag van alle Nederlanders op één gezamenlijke plek verzamelen en monitoren. Dit systeem kan er ook toe leiden dat mensen geheel ten onrechte toegang verliezen tot hun bankrekening’, aldus de AP.
Volgens de toezichthouder gaan banken de monitoring uitbesteden aan een derde partij, die algoritmes gebruikt. Ook moeten banken klantgegevens onderling uitwisselen. ‘De risico’s die dit systeem met zich meebrengt, staan in geen verhouding tot het doel van het wetsvoorstel. Zo dreigen er bijvoorbeeld situaties waarin mensen die door één bank ten onrechte als een risico worden aangewezen, bij alle andere banken in Nederland ook een kruisje achter hun naam krijgen.’ Discriminatie en uitsluiting dreigt, meent AP-bestuurder Katja Mur.
