Nieuwe brandstof voor maakindustrie

Het heeft even geduurd voordat het sentiment over de maakindustrie dankzij onder meer ASML in positieve zin begon te kantelen. De stemming op de onlangs in Jaarbeurs georganiseerde vakbeurzen TechniShow en ESEF Maakindustrie getuigden van grote verwachtingen aan de kant van zowel de exposanten als de bezoekers.

Met een groei met dubbele cijfers en een jaarlijkse bijdrage van achttien procent aan de Nederlandse economie is de maakindustrie net zo belangrijk als de chemiesector en de food-industrie. Die maakindustrie – vertegenwoordigd in de brancheorganisaties FME, Koninklijke Metaalunie, FTP-VIMAG (Federatie voor productietechnologie), Nederlandse Vereniging voor Inkoopmanagement (Nevi), Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandeling (ION) en de NEVAT (toeleveranciers maakindustrie) – etaleerde haar kunnen voor het eerst weer na de Covid-pandemie op de gecombineerde beurzen TechniShow en ESEF Maakindustrie. Op de eerstgenoemde staan de leveranciers met hun nieuwste productiemachines en aanvullende informatieverwerkingssystemen. Wie delen van de bedrijfsprocessen wil uitbesteden, kan terecht bij exposanten op de ESEF.

In zijn openingsvoordracht van de twee beurzen hamerde Peter Wennink, ceo van ASML, op het versnellen van innovatie binnen de sector. Samenwerking binnen de keten is van groot belang omdat machines in toenemende mate onderdeel zijn van een groter complex systeem. De machinebouwer uit Velthoven werkt met veel toeleveranciers en koopt jaarlijks voor circa tien miljard euro in. Van dat bedrag wordt tachtig procent in Europa besteed, waarvan de helft in Nederland. In de regio Eindhoven opereert Brainport in een gebouw waarin voornamelijk ASML-partners, maar ook onderwijsinstellingen intensief samenwerken. Wennink noemde het werven en behouden van talent een belangrijke uitdaging voor de sector. Bij ASML werken 110 verschillende nationaliteiten samen; in ons eigen land is de arbeidspool blijkbaar te klein. Internationaliseren van opleidingen en investeren in een leven lang leren zijn volgens de topman cruciaal voor het behouden van talent.

Meer spindeluren

Tijdens de opening van het Academisch Jaar van de TU Eindhoven repte Wennink van vier keer meer ingenieurs die per jaar beschikbaar moeten komen binnen het Brabantse hitech-ecosysteem. Nu gaan vier op de vijf in Nederland afgestudeerde ingenieursstudenten aan de slag bij Brainport. Dat aantal is niet voldoende om aan de huidige en toekomstige vraag te voldoen. Het aantrekken van gekwalificeerd technisch personeel biedt uiteraard alle spelers in de maakindustrie soelaas. Doch, als een wereldspeler al moeilijk aan medewerkers kan komen, hoe lastig is dat dan wel niet voor een lokale mkb’er?

In de verspanende sector, dus metaalbewerking via frezen en draaien, zijn volgens Koninklijke Metaalunie en Stichting OOM de machines harder gaan draaien (spindeluren). In de maakindustrie worden de series steeds kleiner. Consumenten eisen telkens andere opties en dus worden de levenscycli van producten korter. Tegelijkertijd gaan de kwaliteitseisen omhoog. Machinebankwerkers met gespierde armen zijn vervangen door anders geschoolde krachten die kunnen omgaan met computer numerical control (cnc)-frezers en -draaibanken.

Robotisering

Ook met de cnc-ontwikkeling bleef verspanen in de metaalbewerking handwerk; de cnc-frezer of -draaier staat nog steeds aan de machine. Het OOM-rapport signaleert dat cnc-besturing vooral het bewerken van complexe stukken en lastige materialen mogelijk heeft gemaakt. Robotisering moet zorgen voor een hogere bezettingsgraad van de machines; ’s nachts en in het weekend draaien ze onbemand door. Toch zijn de logistieke handelingen in de afgelopen jaren nauwelijks afgenomen, want ook een productierobot moet beladen worden.

Nog steeds bestaat bijna dertig procent van het werk van een verspaner uit logistieke taken. Hierin moet een verdere digitalisering van het proces verandering brengen door data-overdracht zonder tussenkomst van de mens en een efficiëntie-slag in het fysieke proces door gebruik van een automated guided vehicle (avg), een voertuig dat objecten tussen machines in een fabriek verplaatst. Digitalisering gaat verder dan één productiemachine, maar heeft ook raakvlakken met de inkoop, verkoop, logistiek en voorraadbeheer. Aan verdere samenwerking in de keten valt niet te ontkomen. Randsomeware-aanvallen op VDL en technisch installatiebedrijf Koninklijke Hoppenbrouwers, geven aan dat cybersecurity een serieus issue is bij een verdere digitalisering van de operationele technologie.

Introductie van pc

De exposanten, en wellicht ook de bezoekers, op TechniShow en ESEF hadden minder aandacht voor de negatieve kanten van de voortschrijdende informatietechnologie in de maakindustrie. De stands met 3d-printingmachines, industriële robots, agv’s, cad/cam-oplossingen en leveranciers van software voor het orkestreren van al deze it-gebaseerde instrumenten hadden aan aandacht niet te klagen.

Jong (veel studenten en scholieren) en oud (gepokt en gemazzelde productiemedewerkers) bevolkten het expositieterrein of woonden één of meerdere van de tientallen seminars bij. Onder meer de Nevat had op het ESEF-deel een presentatieruimte ingericht. Henri Kooiker van Halloy Business Solutions uit Hengelo gaf een presentatie over de ontwikkelingen van erp-software in de afgelopen dertig jaar. Hijzelf is ook al zo lang betrokken bij de informatieverwerking binnen de metaalverwerkende industrie. Bij de kleine productiebedrijven werd omstreeks 1980 de personal computer geïntroduceerd, toen nog onder het dos-besturingssysteem. Orderverwerking, alsmede voor- en nacalculatie waren de enige taken die de bedrijven aan de volledig vrijstaande computer toevertrouwden.

Vijftien jaar later deed Windows zijn intrede en werden de eerste client/servernetwerken ingericht. Het takenpakket breidde fors uit met cad/cam-integratie: csv/xml-verwerking; de eerste vormen van ketenintegratie; ocr-verwerking en bi-schermen met inzicht in machineprestaties en productieniveaus. Nu zijn we aangeland bij de cloudfase met Microsoft Azure als veel gebruikt platform voor de mkb-metaalverwerkers. Laptop, tablet en smartphones zijn de gangbare apparaten waarop applicaties als Office 365 zich naadloos laten integreren met de software van operationele technologie (scada, mes, plc). Projecten voor de integratie van het eigen machinepark, de ketenintegratie met de verschillende productiepartners en bedrijfsvoering via één erp-oplossing voor alle transactionele en registratieve taken binnen de organisatie zijn in de cloud sneller en kosten effectiever te realiseren.

Aan de standaard-Azure-oplossing voegde Halloy specifieke voor de metaalsector belangrijke functionaliteit toe zoals een volwaardige shop flour control-module, de koppeling met de gangbare cam-systemen (LVD, WiCAM, Bystronic, Trumpf); de aansturing van de interne logistiek met agv-integratie; flexibele routering en integratie met magazijnopslag.

Sombere geluiden

In tegenstelling tot de sombere geluiden in de maakindustrie ten aanzien van het tempo waarmee het mkb de Industrie 4.0-principes invoert, praat Henri Kooiker enthousiast over het niveau waarmee binnen de toeleveringsmarkt processen al compleet geautomatiseerd worden afgehandeld door it-oplossingen en robots. Consumenten zijn thuis gewend dat ze spullen, besteld bij Bol.com of Coolblue, dezelfde dag of de dag daarna geleverd te krijgen. De metaaltoeleveringssector zit volgens Kooiker al bijna op hetzelfde niveau. Hij noem Cromvoirtse als voorbeeld. Deze metaalbewerker uit Oisterwijk levert een breed scala aan bewerkingen voor rvs, aluminium en staal op maat.

Construsteel uit het Twentse Den Ham zit ook in het staal, maar dan voor de staalbouw en staalconstructies. Jos Bonte, oprichter en directeur stond op de TechniShow als een serieuze standwerker zijn software aan te prijzen. Stalen balken, waaronder die met het bekende H-profiel, moeten via een zo efficiënt mogelijk proces worden verzaagd met optimaal gebruik van het materiaal. De softwaremodulen voor erp, mrp en mis (calculatie, offertebeheer, projectadministratie, urenregistratie, bi-dashboards, budgetcontrole en crm) vinden niet alleen afzet in Nederland, maar ook bij metaalbouwbedrijven elders op de wereld. Zoals de kantooromgeving inmiddels nagenoeg papierloos functioneert, zo streeft ook Bonte naar een werkproces binnen de staalbouw zonder werktekeningen en anders specificaties op papier. Aan de software laten zich plug-ins toevoegen voor het machinaal plaatsen van markeringen op profielen en platen voor het vereenvoudigen van de assemblage in de werkplaats.

Industrie 4.0

Vanuit Nederland een internationale markt van maakwerkbedrijven ondersteunen, doet ook ECI Software Solutions. Sinds vorig jaar is de onderneming gevestigd in het voormalige Afas-kantoor in Leusden. Die verhuisden naar een groter pand aan de overkant. ECI is een Amerikaanse organisatie die in Nederland Trivest overnam, een private-equityfirma, die op haar beurt de makers had ingelijfd van vijf specifieke erp-softwareproducten voor de maakindustrie: Inventive, Trimergo, Bemet, Proteus en Ridder IQ. Nu zitten de productspecialisten in één kantoorgebouw en bedienen van daaruit afnemers in heel Europa.

Een belangrijk product voor het industrie breed invoeren van Industrie 4.0-uitgangspunten is ECI-Gatewise, een platform voor het digitaliseren van de inkoop- en verkoopinformatiestroom. Voorheen gebruikten grote bedrijven electronic data interchange-koppelingen om via een point-to-point-verbinding data binnen een productieketen uit te wisselen. Met Gatewise volstaat één aansluiting op het platform om met de duizenden ECI-klanten gegevens direct van en naar het erp-systeem uit te wisselen, maar ook met de leveranciers gebonden platforms of de inkoopplatforms van grote industrielanden zoals Duitsland.

Het maken en onderhouden van edi-koppelingen is tijdrovend. Gatewise vraagt om een xml of ubl-connector plus de ondersteuning van het smart connected network supplier-netwerk. Dit netwerk is gebaseerd op een datastandaard, ontwikkeld op initiatief van TNO en het ministerie van Economische Zaken. Het maakt het uitwisselen van informatie binnen de toevoerketen efficiënter. Of je nu per maand honderdduizend orderregels verstuurd of maar drie, maakt voor Gatewise niet uit. Grote en kleine bedrijven kunnen aansluiten op het platform, ongeacht het erp-systeem dat ze gebruiken en langs deze weg efficiënt spullen aan elkaar verkopen of bij elkaar inkopen.