Datagedreven werken. Slimme algoritmes loslaten op de bedrijfsdata om klanten beter te bedienen. Er wordt veel over geschreven – ook hier. Maar de basis van al dat moois wordt gevormd door de kwaliteit van de data in de primaire applicaties. Als die data niet deugen dan houdt alles op. Echt alles. Een casus.
Vorig jaar kwam het kabinet met een merkwaardig besluit: de kinderbijslag zou worden bevroren en met het bespaarde geld zouden de systemen van het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) en de SVB (Sociale Verzekeringsbank) worden gemoderniseerd. Bij het UWV gaat het dan niet om de stokoude Cobol-systemen maar om de relatief moderne systemen Sonar (2006) en Werk.nl (2000).
Sonar is een ingrijpend verbouwd Siebel-pakket waarmee het UWV de mensen met de allerzwakste positie op de arbeidsmarkt bedient. Het zijn de mensen die zonder hulp vrijwel geen kans op werk hebben. De kinderbijslag wordt dus bevroren voor een goed doel.
Werk.nl, het systeem voor mensen die zichzelf kunnen redden bij het vinden van een baan, is veel bekender dan Sonar. Met Werk.nl is veel mis, maar het is het walhalla vergeleken met Sonar. Als Sonar in het nieuws is, dan is dat altijd negatief – Google maar. Sonar is qua privacy zo lek als een mandje en ligt om de haverklap plat, waarna duizenden UWV’ers gewoon niet kunnen werken. Het is zelfs zo erg dat medewerkers ’s ochtends screenshots maken van de Sonar-dossiers van de klanten die ze die dag op kantoor krijgen. De verhalen die rondgaan zijn erger dan pijnlijk. De productiviteit van UWV-medewerkers is dan ook een goed bewaard geheim.
Puinhoop
Maar deze rubriek gaat over data en daar wordt het verhaal echt interessant. De persoonsdata in Werk.nl zijn van puike kwaliteit. Die data worden ingevoerd door de mensen zelf. Ieder van de pakweg drie miljoen werkzoekenden die ooit een cv heeft opgevoerd in Werk.nl weet dat dit geen simpele klus is, maar deze mensen zijn zelfredzaam en gemotiveerd. Verreweg de meeste mensen willen namelijk een (andere) baan en wie dat niet wil is doorgaans bang voor zijn of haar uitkering – ten onrechte overigens. Kortom, met al zijn gebreken zijn de data in Werk.nl een droom voor de vertegenwoordigers van de nieuwe artificial intelligence (ai)-algoritmen. Als UWV Werk.nl vervangt door iets moderns dan lijkt onze kinderbijslag goed besteed.
Maar dan Sonar. Daar zijn het niet de burgers zelf maar de UWV-ambtenaren die de data moeten invoeren en bijhouden. En kort gezegd: dat gebeurt niet. De data in Sonar zijn een onbeschrijflijke puinhoop. Het UWV kent het burgerservicenummer van de zwakste mensen op de arbeidsmarkt, maar weet verder weinig over deze hulpbehoevende cliënten. De schade die dat oplevert, in uitkeringen, in uitvoeringskosten, in onvervulde vacatures en in misgelopen levensgeluk is nauwelijks te becijferen.
Wie denkt dat hier een groot schandaal wordt onthuld heeft het mis. Elke werkgever die dat wil, kan grabbelen in de geanonimiseerde cv’s in Sonar en heeft toegang tot een aantal statistische overzichten. Een ervan, het overzicht van opleidingsniveaus, is hier afgebeeld. Van bijna de helft van de cliënten weet het UWV zelfs niet wat de schoolopleiding is. Die mensen kunnen bemiddeling en re-integratie wel schudden. En voor andere kenmerken is de situatie niet veel beter. Kijk zelf maar.
En niet alleen werkgevers weten dit. Dagblad Trouw publiceerde op 1 oktober 2019 een hoofdartikel (Data arbeidsbeperkte werkzoekenden ontbreken massaal bij UWV) waarin het datadrama in detail werd beschreven. Verontwaardigde Kamerleden? Boze Kamervragen? Protesten op het Malieveld? Niets van dat alles. Het bleef doodstil.
Low-tech-oplossing
De Sonar-casus laat zien hoe slecht het is gesteld met sommige publieke ict voorzieningen. Maar eigenlijk is het erger. Ook digibeten en Kamerleden begrijpen dat een organisatie die haar klanten niet kent, ze niet kan bedienen, ongeacht hoeveel geld er aan briljante software wordt besteed. Als het Sonar-systeem in 2026 volgens plan is vervangen zijn de zwaksten op de arbeidsmarkt nog geen stap verder en is de belastingbetaler enkele tientallen miljoenen euro’s armer.
Gelukkig is er hiervoor een low-tech-oplossing. Als het UWV onder druk wordt gezet om de dossiers van mensen die aan hun zorgen zijn toevertrouwd op orde te brengen, dan kan elke werkgever online zien wie de UWV-cliënten zijn en wat ze kunnen. En misschien leren we dan ook dat er meer is dan trendy onderwerpen als algoritmen, ai en ‘biased data’. Waar basisdata niet op orde zijn is elke cent besteed aan ict, toezicht op ict, data-ethiek en welke hype je ook bedenkt, verspild. En hier is die geldverspilling nog het minste probleem. De samenleving zit te springen om mensen. Maak ze vindbaar!
NB: Afgelopen 3 juni maakte het kabinet bekend dat de kinderbijslag de komende jaren toch wordt verhoogd en aan de inflatie wordt aangepast.
(Dit artikel verscheen eerder in Computable-magazine #04/22.)
Wat een heerlijk tendentieus stuk over de ervaringen van de heer Veldwijk bij zijn vorige opdrachtgever, je vraagt je af waarom hij zo rancuneus is. Maar goed, ik ben het met hem eens dat data moet deugen alleen komt dan wel de vraag hoe controleer je dat?
Vertrouwen is goed maar controle is beter leerde ik ooit eens want of de data in Werk.nl puik is of gewoon mooi opgepoetst is een vraag die alleen maar beantwoord kan worden door juistheid van de gedane opgave te controleren. Fraude is een lucratieve bezigheid waarbij de overheid zich maar wat graag als pinautomaat laat gebruiken, ontbreken van verontwaardigde kamervragen hierover mag niet verbazen als we overwegen dat politiek baat heeft bij onduidelijkheid over deplorabele toestand waarin verzorgingsstaat zich bevindt.
Opvallend dat van grootste deel in de grafiek niet het opleidingsniveau bekend is, zou het kunnen dat hierin een antwoord zit over misgelopen levensgeluk aangaande de zwaksten in een maatschappij die gericht is op ontwikkeling?
Een gek kan meer vragen dan 10 wijzen kunnen beantwoorden want hoewel ik het eens ben dat de data moet deugen blijkt deugdzaamheid door veroudering nog weleens te wensen overlaten. Relevantie van de data is een leuke met zoiets als het recht om vergeten te worden. Onze ouwe communist vergeet even dat hij voltooid verleden tijd is door een nieuwe relationele werkelijkheid want wie een baan zoekt gebruikt wel LinkedIN.