Onder het Franse voorzitterschap van de Europese Commissie (EC) dreigt er in de laatste redactieslag van de Digital Services Act (DSA) een 'crisis response mechanism' te worden opgenomen. Daarbij kan de EC een EU-brede noodtoestand uitroepen en de vrije meningsuiting via sociale media eenzijdig en niet-onafhankelijk getoetst, beperken.
De Franse regering heeft sinds de terroristische aanslagen in 2015 en de uitbraak van de coronacrisis al een paar ’tijdelijke noodwetten’ door het parlement gejaagd, waarvan meerdere elementen vervolgens in de reguliere wetgeving zijn opgenomen. Let wel, nog voordat de tijdelijke maatregelen werden beëindigd. Net zoals de veiligheidsdiensten in Nederland de oorlog van Rusland tegen Oekraïne aangrijpen om ’tijdelijke bevoegdheden’ te verkrijgen, probeert de EC vanachter gesloten deuren twee nieuwe artikelen in de DSA (Digital Services Act) te krijgen. Eentje waarmee de verspreiding van (schadelijk geachte) informatie via digitale platformen aan banden is te leggen als de EU-brede crisis wordt uitgeroepen.
In een ander artikel krijgen nationale autoriteiten de bevoegdheid om kleine platformen wat betreft hun risicobeperkingsverplichtingen net zo ‘gevaarlijk’ als de heel grote sociale-mediaplatformen te mogen beschouwen. Een groeiend aantal gealarmeerde organisaties die de digitale rechten beschermen, trekt in een gezamenlijke verklaring aan de bel.
Glijdende schalen
De noodtoestand uitroepen zonder parlementair mandaat wordt om te beginnen als onwettig beschouwd door de protesterende organisaties. Ook wordt de Commissie niet de juiste partij geacht om te bepalen of de getroffen maatregelen ‘strikt noodzakelijk en proportioneel zijn’. Dit dient door een onafhankelijk orgaan of rechtbank te gebeuren. Ook wordt de definitie van het begrip ‘crisis’ opgerekt, zo merken ze op. Het omvat nu naast ’terrorisme’ en ‘pandemie’ zelfs het begrip ‘opkomende conflicten (emerging conflicts)’. Ten slotte acht men het alleen acceptabel, indien dit soort crisismaatregelen altijd tijdelijk zijn en een tijdsduur bevatten, waarin ze gelden.
Transparantie en debat ontbreken
Omdat de nieuwe artikelen met verregaande bevoegdheden en risico’s nu in de achterkamertjes worden toegevoegd aan de DSA, dreigen de leden van het Europese Parlement in een situatie van slikken of stikken, te worden gemanoeuvreerd. Ze kunnen straks alleen nog maar de hele regeling afwijzen, als ze het niet met de op het laatste moment nog toegevoegde artikelen eens zijn.
Ook de afspraken die bilateraal met platformproviders worden gemaakt, moeten openbaar tot stand komen, staat in de verklaring, te lezen, die vanuit Nederland door Bits of Freedom is ondertekend. EDRi, op wiens briefpapier de verklaring is opgesteld, roept op de website andere organisaties op om de verklaring ook formeel te ondersteunen.
