Grote it-projecten bij de overheid hebben een slecht trackrecord. Wat gebeurt er in zo’n kolossaal project als het misgaat? Is dat een uniek incident of is er een rode draad in te herkennen?
Bij de Raad voor de Rechtspraak ging het om het project Kwaliteit En Innovatie rechterlijke macht (KEI). Na zes jaar ontwikkelen, tweehonderd miljoen euro kosten ging vier jaar geleden de stekker er uit. De nieuwe poging, Project Digitale Toegankelijkheid (DT) loopt ook al weer en tijdje.
Het programma Areaal Informatie Rijkswaterstaat / Bouwwerk Informatie Management (Airbim) is op advies van het BIT stopgezet. De operatie Basisregistratie Personen (oBRP) werd beëindigd nadat er vele jaren aan is gewerkt en meer dan honderd miljoen euro aan is besteed. Getouwtrek tussen de waterschappen resulteerde in uiteenlopende en zelfs conflicterende eisen voor het Waterschappen Tax-I-project. Het nieuwe systeem voor het innen van belasting komt na escalaties, ingebrekestellingen, pauzes, deadline-verschuivingen, testfases, externe bemiddelingen en doorstarts uiteindelijk niet van de grond. De schade werd voor de rechter geschikt. De Omgevingswet en PGB-2.0 hebben de kenmerken van gigantisch fiasco’s in wording.
Als je een aantal van deze incidenten op een rij zet, heeft het er alle schijn van dat er bij de overheid iets speciaals aan de hand is. Er spelen tal van factoren, de nalatenschap van de commissie-Elias er één is. Want die laat zien dat dit probleem verre van nieuw is.
Spraakmakende voorbeelden
Twintig jaar geleden was er een aantal spraakmakende voorbeelden van it-projecten bij de overheid die volledig misgingen. Hoger Beroep Strafrechtsysteem (28 miljoen euro), CWI’s CWIntake (35 miljoen euro), Elektronisch Patiënten Dossier (driehonderd miljoen euro). Het totale schadebedrag van falende it-projecten bij de overheid werd destijds door uiteenlopende partijen al geschat op zo’n vijf miljard euro per jaar.
In 2013-2014 voerde de commissie-Elias (VVD) een parlementair onderzoek uit naar falende it-projecten bij de overheid. Een belangrijke verdienste van de commissie was de oprichting van het tijdelijke Bureau ICT-toetsing (BIT) dat eind 2020 ophield te bestaan. Het Adviescollege ICT-toetsing is de opvolger, dat globaal uit dezelfde kleine groep mensen bestaat, maar nu in een meer permanente setting. Het BIT heeft in de voorbije jaren om verstandige redenen voor honderden miljoenen aan overheids-it-projecten tegengehouden en gaf daarbij ook adviezen. Een opsomming van BIT-adviezen van de afgelopen jaren:
- Stem projecten af op de aanwezige deskundigheid;
- Beslis zorgvuldiger over het vervangen van bestaande it-systemen;
- Wees terughoudend met de ontwikkeling van ‘generieke’ functionaliteit;
- Zet de gebruiker écht centraal;
- Verbeter het inzicht in it-kosten voor vernieuwing en instandhouding;
- Geef de cio een sterkere positie;
- Geef de it-competentie een hogere waardering;
- Zorg dat duidelijk is wat het project moet gaan opleveren;
- Houd het simpel waar dat kan;
- Zet technologie en ontwikkelmethodes weloverwogen in;
- Houd de planning realistisch;
- Maak tijdig bijsturen mogelijk;
- Plan voor de gehele levensduur.
Neutraal geformuleerd
Het zal u opvallen dat de adviezen eenvoudig zijn en geen it-jargon bevatten. Ze zijn neutraal geformuleerd zodat het moeilijk is om het er mee oneens te zijn. En dat terwijl de context waarin ze gegeven werden niet bepaald low-profile was. Het ging immers over it-projecten van miljoenen die stopgezet werden of in problemen verkeerden. Onderbemensing, de dreiging van een tijdelijk bestaan en een fragiel mandaat zullen er vermoedelijk voor gezorgd hebben dat het BIT de adviezen destijds zo neutraal heeft verwoord. Laten we, om het allemaal wat prikkelender te stellen, eens een eenvoudig gedachte-experiment doen met deze BIT-adviezen. Hieronder is een aantal geherformuleerd tot een vraag.
- Wie beslist onzorgvuldig over het vervangen van bestaande it-systemen?
- Wie zet de gebruiker niet ‘echt centraal’?
- Wie heeft onvoldoende inzicht in it-kosten voor vernieuwing en instandhouding?
- Wie geeft de cio geen sterkere positie?
- Wie accepteert onduidelijkheid over wat een project moet gaan opleveren?
- Wie vraagt niet om bijstuurmomenten?
Laten we onze aandacht nu richten op organisaties die met hun falende it-projecten en scheve systemen al jaren in het nieuws zijn. Welke functionaris zou typisch worden geraadpleegd bij het beantwoorden van bovenstaande vragen? Wie zou het overzicht moeten hebben, wie beslist er, wie geeft er goedkeuring? Bij wie komt u uit? Juist. We komen uit bij de (top)managers van deze organisaties. Zij hebben de verantwoordelijkheid om it-projecten beter te richten en ze beter te laten verlopen door er beter over te beslissen.
In ‘Perfecte Driehoeksverhoudingen’ (zie kader) heb ik een syndroom onderzocht dat een rol speelt in het falen van it-projecten. Daarin speelt het leiderschap een cruciale rol. Leiders staan immers opgesteld voor het (aan)brengen van: richting, begrip, vertrouwen, regie, inzicht, duidelijkheid, eerlijkheid en transparantie. Dit zijn geen willekeurig bij elkaar geharkte kreten, maar de acht fatale gebreken van slecht algemeen management die, indien vergezeld met twee andere verschijnselen tot het syndroom leiden dat it-projecten om zeep helpt.
De conclusie moet daarom de volgende zijn: we hebben beter algemeen leiderschap nodig bij deze overheden, diensten en uitvoeringsorganisaties.
Boek
‘Perfecte Driehoeksverhoudingen; De beste remedie tegen scheve informatietechnologie’ van drs. Nico Beenker verschijnt deze maand.
ISBN 9789081531030
Prijs: € 39,95
Je begeeft je dan op het terrein waar mensen die zelf helemaal niets kunnen (zoals vermoedelijk Oudlid) zich het liefst op manifesteren (daar kun je namelijk allerlei badinerende praatjes hanteren over allerlei rand- en nevenvoorwaarden waarvan de gesprekspartners verondersteld worden niets te weten).
Het belangrijkste is het inzicht dat hierdoor projecten zeer risicovol en extreem moeilijk worden.
SPEER was in de toenmalige opzet kansloos, want in een extreme silo-organisatie aangestuurd door een manager van een stafafdeling (CIO) gericht op het middel, niet op het doel.
Operatie Basisregistratie Personen was kansloos want in een extreem versnipperd landschap aangestuurd door iemand die zich gedroeg als een CFO; alleen oog voor tijd en geld.
Maar ook zonder ICT gaat veel mis. Denk aan Defensievoertuigen die te groot waren en politieauto’s die niet voldeden.
Dit alles door versnippering en als gevolg daarvan macht bij stafmedewerkers die zich primair richten op (inkoop)procedures, budgetten en middelen, niet op doelen.
Nico V. dresseert zijn stokpaardjes maar ik denk dat Elias een hele goede reden had om zijn schouders op te halen over goed opdrachtgeverschap. Tenslotte kent goed opdrachtgeverschap geen wettelijke verplichtingen maar goed bestuur wel, net als goed werkgeverschap. Verder zijn kenmerken zoals de routinematige taken, regels, procedures en specialisatie ook van toepassing voor een vereniging in de zaterdagcompetitie. En ik had dus ook kunnen zeggen dat voetbal leuk is maar dat we niet willen weten hoe je een voetbalvereniging bestuurt want met 17 miljoen voetbalcoaches langs de lijn hebben we een enorm bestuurlijk kapitaal.
Als we naar rand- en nevenvoorwaarden waarvan de gesprekspartners verondersteld worden niets te weten kijken dan hoef ik niet te vragen wat de wapenfeiten van Robbie Konijn zijn. Ik reageer gekscherend met enigszins cryptische reacties maar ik kan een aardig potje schaken als het om regels gaat want de kuldiscussie gaat namelijk om de bestuurlijke kant van de ICT. En adoptie van Amerikaanse managementparadigma’s is leuk maar een vertaling naar de Nederlandse (statutaire) realiteit leert dat je indrukwekkende titels op je visitekaartje kunt zetten maar dat dit nog niks zegt over je bevoegdheid.
Zalig zijn de onwetenden want de Anglo-Amerikaanse managementparadigma’s zijn leuk maar in de vertaling gaat nog veel mis want Theory of Constraints (TOC) gaat volgens mij om de optimalisatie van een BEHEERSBAAR systeem door een klein aantal beperkingen weg te nemen. En volgens mij gaat beheersbaar om CONTROLE terwijl beheerbaar meer om het ONDERHOUD gaat. Niks nieuws voor mijn antogonisten want één van de redenen voor RACI-matrix is dat gesprekspartners verondersteld worden te weten van rand- en nevenvoorwaarden waarvoor ze de verantwoordelijkheid dragen. En klein puntje van aandacht is dat de WBTR een wettelijke verplichting tot professionalisering van het bestuur is met voor vele amateurclubs dus niet alleen een onderhoud aan de statuten want de GOTO van de spaghetti-codificatie in de verwijzingen naar reglementen doen me denken aan Kafka.
Oja, de overheid schuift graag taken naar maatschappelijke organisaties als ik kijk naar ‘bezuinigingen’ in het sociale domein waarin ik met belangstelling de financiële kant volg. Tenslotte zijn sommige privatisering nogal bedenkelijk als we naar de bestuurlijke verstrengelingen van belangen kijken, domme politici besturen namelijk niet dit land.
Hier gekscherend en cryptisch maar in ’t echt bennik kei-goed.
als antwoord op “wat heb je nou eigenlijk ooit gedaan ?”
die over focus was ook een topper. op effectiviteit en efficiëntie als bijproduct enzo.
heerlijk he, dat vrijblijvend ouwehoeren.
Jullie passen prima in een ic-project-bij-de-overheid.
IT-projecten bij de overheid (maar ook elders) falen vooral door het uitblijven van een adequate 5GL.
Wel graag in combinatie met een 4GL (SQL) naar keuze:
https://dmcommunity.org/2021/09/02/is-sql-for-business-or-it/
Overigens is deze visie al eerder geopperd, maar kwam destijds niet van de grond:
https://www.computable.nl/artikel/opinie/development/1855254/1509029/5gl-springlevend.html
https://www.computable.nl/artikel/opinie/development/1880473/1509029/5gl-springlevend.html
Maar die aanpak was dan ook een voorloper van de huidige lowcode/nocode:
“… een combinatie van wat in de markt wordt aangeduid als business process management (bpm) en business rules management (brm).”
Zoals het ook tegenwoordig nog steeds mis gaat:
https://methodandstyle.com/stateful-decision-models/
@Jack, ben ik helemaal met je eens. Allerlei onderdelen van wat overheden een it-project noemen vergen totaal verschillende vaardigigheden, worden op totaal verschillende maneren geïntegreerd gebruikt, zijn qua onderhoud van totaal verschillende factoren afhankelijk enzovoort. Met Everest e.d. geen ervaring. Wij ontsluiten bestaande en te bouwen stored procedures met behul van on-the-fly aangemaakte scripts, o.a. in Flow/PowerAutomate. Werkelijk fantastisch wat je daarmee aan robuuste, perfect schaalbare functionaliteit kunt bouwen (met een architectuur die niets meer te wensen overlaat). Je moet alleen de creatie en interpretatie van XML/JSON wel aan de database overlaten. Anders wordt het al snel complex. Duizenden en duizenden transacties per minuut voor een habbekrats.
Kijk Robbie Konijn komt uit zijn holletje met verkooppraatjes alleen jammer dat het al snel om tienduizenden transactionele bevragingen per seconde (IOPS) gaat in de SOA-loketten omdat achterliggende I/O latency in zo’n gelaagde architectuur enorm is. Wat betreft een habbekrats is een pen een kleinigheidje wat niet veel voorstelt alleen is deze essentieel als je gevraagd wordt om een handtekening te zetten. Punt is namelijk dat de SOA architectuur uit de jaren 90 die in leven gehouden wordt door Internet niet de innovatie is waar de overheid op zit te wachten, het loket dat voor de logge Systems of Record zit is achterhaald door de Systems of Collaboration waarbij de moderne datasynthese vooral ongestructureerde data verwerkt. Want vaak is er niet één bron van waarheid maar zijn er meerdere waardoor de waarheidsvinding een soort van weging van feitelijkheden in een bepaalde context wordt. Ook Jack zoekt spijkers op laag water omdat hij alleen maar een hamer heeft want als een visie na 15 jaar nog niet van de grond is gekomen dan is er blijkbaar wat mis met die visie.
Ach ja, verkooppraatjes. Schiet me ineens wat te binnen. Mijnheer Ewout Dekkinga van de zo integere firma F. lijkt helemaal van aardbodem verdwenen op Compatable. Verkooppraatjes in de vorm van pretentieus gebluf dat willicht niet langer werd toegestaan door C.
Voordat Robert Wilhelmus Koelmans een ‘Sanderinkje’ doet met pretentieuze insinuaties moet hij eerst in de spiegel kijken want zijn reactie zegt veel over zijn integriteit. Maar ja, als de wijn is in de man dan zit de wijsheid in de kan want verkooppraatje als ‘wij leveren voor een habbekrats’ lijkt mij gebral als je niet eens weet wat de vraag is. Maar vooral grappig is de taal want de business eigenaar weet niet wat een stored procedure is;-)
Probeer je het nou een beetje te herstellen door over stored procedures te beginnen? Nou ja, als je zogenaamd principal architect bij het vallen van het woord transacties een beetje gaat lopen schermen met tineduizenden iops houdt het op wat mij betreft. Dan ben je duidelijk iemand die overal over meepraat maar nergens verstand van heeft.