De rijksoverheid en aangesloten organisaties hebben maart uitgeroepen tot Maand van de Digitale Fitheid. 280.000 ambtenaren moeten in die periode tenminste één uur werken aan het verbeteren van hun digitale vaardigheden. Die bijscholing is keihard nodig, stellen betrokkenen.
Op 1 mei treedt de Wet open overheid (Woo) in werking. Die wet verplicht de rijksoverheid om actief en transparant informatie te delen. Nu wordt informatie vaak pas op verzoek gedeeld, zoals bij de huidige Wet openbaarheid bestuur (Wob) gebruikelijk is. De Woo moet dat veranderen.
Om rijksambtenaren klaar te stomen voor die nieuwe situatie zijn verschillende initiatieven gestart. De komende vijf jaar is de maand maart uitgeroepen tot Maand van de Digitale Fitheid en onder de ietwat eufemistische naam #LekkerOpOrde worden rijksambtenaren gestimuleerd zich bij te scholen. Er liggen e-cursussen, digitale kaartensets of toolkits klaar om hen te helpen bij de informatiehuishouding in tijden van snelle digitale veranderingen.
Het project is 1 maart ‘afgetrapt’ in Utrecht, maar er is weinig reden tot feest. De informatiehuishouding binnen de rijksoverheid is namelijk een behoorlijke puinhoop, met de problemen in de toeslagenaffaire als wreed dieptepunt van een falende informatiehuishouding. Tot en met 2026 is 787 miljoen euro beschikbaar gesteld om de boel vlot te trekken.
Regeringscommissaris
Op 1 januari van dit jaar is na een voorzet van het vorige kabinet een regeringscommissaris Informatiehuishouding benoemd die de verbetering moet aanjagen. Het gaat om Arre Zuurmond. Hij juicht de aandacht toe, maar is ook kritisch. Zo pleit hij voor meer jonge mensen en meer kennis: ‘Er zijn te weinig mensen voor de informatiehuishouding. De kennis van het vak loopt bij veel medewerkers achter. Dat komt omdat technologische ontwikkelingen razendsnel gaan en omdat er twintig jaar bezuinigd is op experts.’
Volgens Zuurmond heerste er binnen de overheid lange tijd een ‘naïef techno-optimisme’. ‘De software ging het wel oplossen. Niets is minder waar. Er is een ware explosie aan e-mails de laatste twintig jaar, we whatsappen ons een ongeluk en het aantal overheidssites is enorm uitgebreid.’ Volgens de functionaris is informatisering een prachtig vak, maar heeft een ouderwets imago. ‘Het gaat niet alleen over papieren en archiveren, maar ook over de hoeveelheid en soorten informatie, zoals beeld- en geluidsmateriaal.’
Hij waarschuwt dat het Rijk een te eenzijdige aanpak van informatisering volgt en meer onderscheid moet maken tussen typen bestanden. ‘Uitvoeringsorganisaties zoals DUO en de Belastingdienst werken meer met bestanden, en hebben andere problemen, dan beleidsafdelingen van departementen. Die verschillen weer van een Sociaal- en Cultureel Planbureau, dat grote en multimediale datasets heeft.’ Er is niet één oplossing maar er moeten verschillende soorten ondersteuning zijn, om medewerkers tot gewenst gedrag te bewegen’, stelt hij in een nieuwsbericht over het Rijksprogramma voor Duurzaam Digitale Informatiehuishouding.
Oproep
Trendwatcher en ‘standup-filosoof’ Martijn Aslander roept in een video [zie onder] ambtenaren op om deel te nemen aan workshops en om lezingen, podcasts en instructievideo’s te volgen. ‘We hebben de afgelopen veertig jaar een paar duizend miljard in it gestopt, maar bijna al dat geld is naar de ‘t’ gegaan en we zijn de ‘i’ vergeten’, stelt hij vast. ‘We moeten de informatiegeletterdheid van de gemiddelde kenniswerker een flinke boost geven en dat is leuk en tof en daar gaan wij bij helpen.’
Wet open overheid (Woo)
De Woo is bedoeld om overheden en semioverheden transparanter te maken. Overheidsinformatie moet beter vindbaar, uitwisselbaar, ontsluitbaar en archiveerbaar zijn, is het idee. Het belangrijkste verschil met de Wob is dat de Woo uitgaat van actieve openbaarmaking.
De wet betreft elf informatiecategorieën die overheden actief moeten publiceren: wet- en regelgeving, organisatiegegevens, raadsstukken, bestuursstukken, stukken van adviescolleges, convenanten, jaarplannen en -verslagen, wob/woo-verzoeken, onderzoeken, beschikkingen en klachten.
De voorbereidingen voor de implementatie Woo begonnen al in 2012. Vanaf vanaf 1 mei 2022 treedt de wet in werking. Eerder waren er zorgen of het platform waarop de informatie gedeeld moet worden wel op tijd af is.
